مختصر الفتوحات(عبدالوهاب بن احمد بن علي شعراني)

شماره بازیابی: 3920/14
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36274‬‬
زبان اثر: عربي
سر شناسه: ش‍ع‍ران‍ی‌، ع‍ب‍دال‍وه‍اب‌ ب‍ن‌ اح‍م‍د، 898-973ق‌.
عنوان و نام پديدآور: مختصر الفتوحات/ عبدالوهاب بن احمد بن علی شعرانی
تاریخ کتابت: قرن 10ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 344 – 635.
قطع: ‮نیم خشتی. ‭13/5‬*‭21‬سم. ‭804‬ص. سطور مختلف.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1آغاز موجود: بسمله و اعلم ان ترتیب ابواب الفتوحات لم یکن عن اختیار و لا عن نظر فکری و انما الحق یملی علینا علی لسان ملک الالهام… و بقوله فی الباب الثانی من الفتوحات اعلم ان العارفین انما کانوا لا یتقیدون بالکلام علی ما بوبوا علیه فقط لان قلوبهم عاکفه علی باب الحضره الالهیه… و بقوله فی الباب السابع و الاربعین اعلم ان علومنا و علوم اصحابنا لیست من طریق الفکر و انما هی من الفیض الالهی انتهی و انا اسال بالله العظیم کل ناظر فی هذا الکتاب ان یصلح ما یراه فیه من الزیغ و التحریف… اذا علمت هذا فاقول و بالله التوفیق قال الشیخ رحمه الله فی الباب الثانی من الفتوحات فی قوله تعالی و ما علمنا الشعر و ما ینبغی له… .
2… عدد کل ذره فی الوجود قال ذلک و کتبه مولفه العبد… عبدالوهاب بن احمد بن علی الشعرانی… و کان الفراغ من تالیفه فی یوم الاحد حادی عشرین شهر رمضان سنه اسثنین و اربعین و تسعمائه.
بقیه که تازه‌تر است پاره‌ای نستعلیق (ص 638 – 746) و بقیه نسخ است.
نوع کاغذ:بخش کهن آهار مهره شکری بخش تازه‌تر فرنگی.
تزئینات جلد:تیماج قهوه‌ای با نقش ترنج ضربی عطف و حواشی سجاف شده با تیماج صفحات سطور.
فائده وجد فی نسخه الشیخ محیی‌الدین التی کتبها به خطه من الفتوحات المکیه، و وقفها بمدینه قونیه بزاویه ربیبه الشیخ صدرالدین القونوی ما صورته: قد تم هذا الکتاب امکن ما یکون من الایجاز علی ید منشئه و هو النسخه الثانیه من الکتاب به خط یدی و کان الفراغ منه بکره یوم الاربعاء… سنه ست و ثلاثین و ستمائه و کتب منشئه بخطه محمد بن علی بن محمد بن العربی الحاتمی الطائی وفقه الله تعالی.
بر پشت آن فهرست ناقص مندرجات دفتر را نوشته‌اند و نیز در چند جای آن نوشته شده «رسائل شیخ محیی‌الدین» در حاشیه بیشتر برگ‌ها اثر رطوبت کهنه دیده می‌شود.
پس از باب (سر سلمان)، اعتقادات اهل الاختصاص بالله را با عنوان مسئله هر اعتقادی در یک مسئله یاد کرده و این بخش دارای سرآغازی جداگانه است با این عنوان:
قال فی المقدمه فن فصل آخر وصل فی اعتقاد اهل الاختصاص فی اهل الله بین النظر و الکشف الحمدلله محیر العقول فی نتایج الهمم… مسئله اما بعد فان للعقول حدا تقف عنده من حیث ما هی قابله قنقول الامر الذی یستحیل عقلا قد لا یستحیل بنسبته الهیه.
در پایان این بخش معارف عقلی را محصور 3608 وجه می‌داند و از کتاب المعرفه و عیون المسائل یاد می‌کند.
شعرانی در چند جا از این کتاب، از عقاید محیی‌الدین دفاع می‌کند و اراء مخالف شرعی که به او منسوب گشته تهمت و دروغ می‌خواند و از شیخ الاسلام شهاب‌الدین حنبلی گواه می‌آورد و نیز می‌گوید: مخالفان در پاره‌ای از نسخ فتوحات دست برده‌اند آراء مخالف طیقت اهل سنت و جماعت گنجانیده‌اند که در نسخه اصل خط مولف که در قونیه، در مقبره صدرالدین قونوی، موجود است این آراء وجود ندارد این سخن را حاج خلیفه، در ذیل فتوحات، از شعرانی (از مختصر فتوحات او) نقل می‌کند و بدون شک مقصود حاج خلیفه همین کتاب است.
شعرانی در پایان خاتمه می‌گوید:
و اعلم یا اخی انی لم اذکر عن الشیخ فی هذه الخاتمه الابعض الامور التی تحتملها العقول و اماما لا تحتمله العقول فترکناه حتی یشاهده اهل الجنه.
وی برای اثبات قصور علماء همزمان محیی سخن یکی از علماء نزدیک به آن زمان را گواه می‌آورد.
و قد وصف بعض اهل المایه السادسه زمانه فقال قد صارت حکماء اهل زماننا ذئابا و علمائه اربابا و قروده فضلاء و فهوده عقلاء و تجاره حوفیه و فجاره صوفیه و ثعالبه زهادا و ثعابینه، عبادا و اتقیائه فضاحا و اشقیائه نصاحا و عقاربه و عاظا و حیاته حفاظا استغنوا بالفضائح عن النصائح و عن المعارف بالمغارف و عن الطیبه بالغیبه و عن اسرار الغیوب باشرار العیوب فلا الایات السماویه تذکرهم و لا الایات النفسانیه تحجبهم.
نسخه حاضر با عباراتی از محیی‌الدین در باب 48 فتوحات آغاز می‌شود که در وصف کتاب فتوحات است و ظاهرا شعرانی آن را به همین دلیل در آغاز این مختصر آورده.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ و نستعلیق و قسمت اصل دفتر نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در دنبال نسخه بالا نوشته زیر به خط کاتب نسخه دیده می‌شود:
يادداشت عمليات: برگ نخست دفتر مندرس و وصالی شده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4937-4939.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: وی از هر یک از 565 باب و خاتمه فتوحات، بخشی را به صورت خلاصه در این رساله آورده و از خویش نیز سخنانی و در شرح و توضیح عبارات محیی‌الدین یا تعلیق و یا استشهاد بر آن یا تایید و مقایسه آن با دیگر اجزاء و ابواب فتوحات با سخن دیگر با دیگر مشایخ می‌افزاید.
صحافي شده با: شرح الاسماء الحسنی/ محیی‌الدین محمد بن علی ابن العربی الطائی الاندلسی502649
تاريخ: 20140413
محل و شماره بازیابی: 126033