ازهار گلشن(از: ابراهیم بردعی تبریزی هیبتی گلشنی (830-940ق))

نبذة عن كتاب ازهار گلشن(از: ابراهیم بردعی تبریزی هیبتی گلشنی (830-940ق))

شماره بازیابی: 2317
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-24808
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: ازهار گلشن/ از: ابراهیم بردعی تبریزی هیبتی گلشنی (830-940ق)
تاریخ کتابت: ، اواخر قرن 10 اوایل قرن 11ق.
قطع: ؛ 11*5/18سم.114ص.13س.اندازه نوشته 6*11سم.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بنام آنکه از انوار هستی/دو عالم را بلندی داد و پستی.
2چه میگویم غرض چبود درین راه/زهر میل و غرض استغفر الله.
تزئینات متن:عنوان‌ها جلی‌تر از متن است.
تزئینات نسخه:نسخه دارای جدول زر و لاجورد صفحه اول و دوم، سرفصل مذهب مرصع ریخته و صفحه اول روی دو برگ الحاقی آغاز نسخه دو صورت نقاشی مدادی است.
نوع کاغذ:ترمه اصفهانی وصالی شده.
تزئینات جلد:مقوایی.
(مربوط به پدیدآور): هدیه العارفین، 1/26؛ تاریخ نظم و نثر در ایران، ص 703 و 704؛ دانشمندان آذربایجان، ص 318-320؛ روضات الجنان، ص 476 و 605؛ ذریعه، ج 9، ب 3، ص 943.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق خفی خوش.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در حاشیه صفحه‌ها و گاهی در متن کلمات تصحیح شده و علامت (صح) دارد و بعضی ابیات به خط دیگر افزوده شده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد چهارم، صفحه 3211-3213.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: منظومه‌ای است عرفانی به وزن و شیوه گلشن راز شبستری.شامل یک دیباچه منظوم که سراینده در آن سبب نظم کتاب را به روش گلشن راز بیان کرده و نام‌گزاری آن را توسط امیر بدرالدین احمد بن محمد حسنی حسینی لاله سر سلسله خاندان سادات لاله ( -872ق) (روضات الجنان، ص 23 (از دانشمند محترم آقای سلطان القرایی سپاس‌گذارم که در این قسمت مرا راهنمایی فرمودند.))ذکر نموده است که از ابیات زیر مستفاد می‌شود: رسانیدش همایون بخت عالی/بعالی مجلسی زاهل معالی، شه ملک صفا مرآه اصفی/امیر مجلس جام مصفی، عبای آل احمد را طراز او/نوای کام جان اهل راز او، چولاله سرخ ازو رخساره آل/ز فقرش بر جمال لاله گون خال، گلی از لاله زار باغ احمد/مسمی احمد آل محمد.در فهرست دانشگاه (دانشگاه، 14/3839، ش 4802) یک نسخه از این منظومه به نام دره التاج درج شده است که سراینده آن را ابراهیم ادهم ارتیمانی معرفی کرده‌‌اند.نام کتاب که از بیت زیر کاملا روشن است و ناظم اشعار هم به دلیل دو بیت زیر تخلصش گلشن بوده است.بنامش زد رقم ازهار گلشن/که هست او چون گل گلزار گلشن، ز گلشن اندر و گلها شکفته است/که تا اکنون کسی دیگر نگفته است.و نام شاعر از این بیت به دست می‌آید: خداوندا بعز آل یسین/ببخشا جرم ابراهیم مسکین.در مجلس (مجلس، ش 3/1151) یک نسخه از این نسخه از این منظومه ضمیمه کلیات عطار است که مولف، سراینده منظومه را ابرهیم بردعی تبریزی و نام گزارنده مثنوی را سید احمد حسینی بخاری ( -922ق) معرفی کرده‌اند.ولی از ابیاتی که قبلا ذکر شد، مسلم است که مقصود شاعر سید احمد لاله است.در شرح حال ابراهیم گلشنی در تذکره‌ها و دیگر کتب، مثنوی ازهار گلشن به او نسبت داده نشده است، فقط در ذریعه نوشته است که شاید ماخذ آن همان فهرست جلد 3 (قدیم) کتابخانه مجلس باشد.در هدیه العارفین ضمن آثار گلشنی منظومه فارسی در تصوف و پندنامه منظوم فارسی را نام می‌برد که شاید یکی از این دو منظومه همین ازهار گلشن باشد و در تاریخ نظم و نثر در ایران تالیف سعید نفیسی می‌نویسد: «چندین مثنوی از او مانده است از ان جمله معنوی الخفی…» به هر حال آنچه مسلم است این اولین اثر منظوم شاعر است چون خود گوید: نخستین نظم بود این دره التاج/که در درج عبارت کردم ادراج، مرا عذری درین نقش جریده است/که خنگ نظم من جولان ندیده است، اگر در معنیش باشد خطایی/برو از مغفرت پوشد عطایی ، و دیگر این که پس از گذشت جوانی شروع به نظم این مثنوی نموده است، چنانچه گوید: زمان قوت و عهد جوانی/همه رفت اندر آمال و امانی، گهی غم خوردن این بیش و آن کم/بحل عقده کردن عقده محکم، گهی با علم رسم از صعب و از سهل/نمک بر ریش دل پاشیده از جهل……چو دست روزگار اندر زد و برد/شعار موی رویم ساخت چون برد، شب عمر الفت روز اجل یافت/سیاه اسفید موی سربهم تافت، از این آیات روشن وین دلالات/مرا شد در درون تغیر حالات………ز بستان سخن گیرم بری چند/بنظم آرم ز معنی گوهری ند.بنابراین مثنوی ازهار گلشن (ازهار گلشن با تحقیق دکتر جلیل تجلیل در سال 1378ق.ش در قم (انتشارات ثقلین) چاپ شده است) بایستی در اواخر عمر امیر بدرالدین احمد (ابیاتی که به عنوان مثال ذکر شده از دیباچه و خاتمه نسخه است) لاله سروده باشد، یعنی بین 868 یا 872ق که شاعر حدود چهل سال داشته است.این منظومه پس از دیباچه همان طور که گذشت به روش گلشن راز با عنوان‌های سوا و جواب و تمثیل و شرح بعضی از آیات قرآن و احادیث نبوی است و 1380 بیت است.
تاريخ: 20121022
محل و شماره بازیابی: 161960