التخبیر فی نظم التعبیر (خواب‌نامه منظوم) (محمود فارسی)

نبذة عن كتاب التخبیر فی نظم التعبیر (خواب‌نامه منظوم) (محمود فارسی)

شماره بازیابی: 8944/5
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-19148‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: التخبیر فی نظم التعبیر (خواب‌نامه منظوم) [نسخه خطی]/ محمود فارسی
کاتب: عبدالکریم بن نظام‌الدین علی درمیانی قاینی
تاریخ کتابت: 29 ذیقعده 1077ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 175 – 204.
قطع: ‮یک، ‭247‬ برگ، ‭15/7‬*‭28/6‬، سطور مختلف، ‭10/5‬*‭12‬‬.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1الحمدلله رب العالمین و العاقبه للمتقین و الصلوات و السلام علی سیدنا محمد و آله و اصحابه اجمعین. گفتار اول در شرایط خوابها تا خوابها به دست آید. گرت باید که راست بینی خواب/ پیشه کن راست‌گویی از هر باب// در شب و روز با طهارت باش/ با دعاهای استجارت باش
2دارم امیدها به رحمت تو/ ناامیدم مکن به عزت تو// ای تو آیی عروس فکرت زاد/ بر جهان سر به سر مبارک باد
3این چند کلمه در تاریخ بیست نهم شهر ذی‌قعده الحرام اتمام یافت. سنه 1077. الکاتب عبدالکریم بن نظام الدینعلی.
تزئینات متن:عناوین و نشانیها شنگرف.
رکابه نویسی:دارد.
نوع کاغذ:فرنگی نخودی آهار مهره. با ته‌نقش (صلیبی که درون یک بیضی قرار گرفته و در طرفین آن دو حرف R و G نوشته شده است).
تزئینات جلد:‮میشن مشکی ضربی. با ترنج و سرترنج و جدول. قطر: ‭3/9‬‬.
رساله‌ها در متن و حاشیه نوشته شده‌اند.
آغاز نسخه فهرست رساله‌ها و مطالب مجموعه و دستخط احمد گلچین معانی که نسخه را دیدد بود.
این یادداشتها در برگهای مختلف نسخه دیده می‌شود:
برگ 2ر نام کتاب به صورت «جنگ ملا رومی» با قیمت آن به سیاق.
در دو ص 45و 46 معما به اسم محمدعلی، نام رساله بعدی مجموعه، تاریخ 1157ق، دعا برای رفع دشمن، اشعاری به خط احمد بن عطاءالله که تاریخ آن را سیاه کرده‌اند و جای 4 یادداشت سیاه شده دیگر.
ص 171 و 172 دو سیاهه خرید، اشعاری به خط عطاءالله بن مصطفی.
ص 174 دو رباعی به خط احمد.
ص 208 نام رساله بعد و چند یادداشت سیاه شده. در همان صفحه با شنگرف نوشته شده: «تجربه الشنجرف».
مهر و نوشته‌های ص 300 سیاه شده است.
ص 329 و 330 یک نامه دوستانه و اشعاری در مدح پنج تن آل عبا در 1117ق (نام کاتب این اشعار به عمد سیاه شده است) و فهرست کتابهای کسی.
ص 395 و 396 یک رباعی به خط بزاز اصفهانی در 1247ق، یک رباعی به خط عبدالصمد بن عطاءالله در میانی و دو رباعی دیگر بدون اسم سراینده و نویسنده.
کسی در پشت طبله اول جلد صورت شمسه و تملکی که در آغاز نسخه تذکره دولتشاهی بوده را با مداد ترسیم کرده است.
جزوها 8 برگی.
3نشان صحاف در گوشه بالای سمت چپ ورق وسط هر جزو.
برگها مرمت و وصالی شده است.
نسخه آغاز و انجام افتاده‌ای هم به شماره 4633 در دانشگاه تهران، 14/ 3569 – 3570 معرفی شده است.
گفتار اول: در شرایط خوابها تا خوابها درست آید.
گفتار دویم: در شناخت وقت خواب.
گفتار سیم: در تاویل آن که بنده خود را نزد ایزد تعالی بیند و دیدن فرشتگان.
گفتار چهارم: در تاویل مصحف و قرآن خواندن و خوابهایی که تاویل آن از قرآن بود.
گفتار پنجم: اندر خوابهایی که تاویل آن از کلام‌الله بود.
گفتار ششم: در دیدن پیغمبران و صحابه علیهم الصلوات والسلام.
گفتار هفتم: در دیدن آسمان و آفتاب و ماه و ستاره و رعد و برق و باران.
گفتار هشتم: در دیدن صاعقه و تگرگ و باران و برف و طوفان و دریا.
گفتار نهم: در خطنه (کذا) و مسواک و خلال و غسل و وضو و سر و تن شستن.
گفتار دهم: در حج و عمره و حجرالاسود و کعبه و مقام زمزم.
نسخه ما گفتار 11 و 12 ندارد.
گفتار سیزدهم: در تاویل دیدن پریان و دیوان و غیرهما.
گفتار چهاردهم: در تاویل دیدن جوان و پیران.
گفتار پانزدهم: در تاویل اندامهای مرد دیدن.
گفتار شانزدهم: در تاویل آنچه می‌روید از مردم و حیوانات.
گفتار هفدهم: در تاویل آواز حیوانات.
گفتار هیژدهم: در تاویل بیماریها و رگ و حجامت.
گفتار نانزدهم: در تاویل طعامها و گوشتها و غیره.
گفتار بیستم: در تاویل مهمانی و سماع و بویهای خوش و خوان.
گفتار بیست و یکم: در تاویل چهارپایان و اهل و وحش و سباع.
فصل تمام در ذکر سباع.
گفتار بیست و دویم: در تاویل مرغان و ماهی و مار.
گفتار بیست و سیم: در تاویل پیشه‌وران.
گفتار بیست و چهارم: در تاویل کوهها و زمینها و سنگ‌ریزه.
گفتار بیست و پنجم: در تاویل درختان و میوه‌های تر و خشک.
گفتار بیست و ششم: در تاویل نباتها از هر نوعی.
گفتار بیست و هفتم: در تاویل لباس و موزه و کفن و سراپرده و خیمه.
گفتار بیست و هشتم: در دیدن کلاه و کمر و گوشواره و درم و دینار و مس و آهی.
گفتار بیست و نهم: در تاویل صلاح و چوگان و گوی زدن.
گفتار سیم: در تاویل شهرستان و کوه و قلعه و بیابان.
گفتار سی و یکم: در تاویل هیزم از تر و خشک و چراغ و دود.
گفتار سی و دویم: در تاویل کشتن و گردن زدن و بر دار کردن.
گفتار سی و سیم: در تاویل عروسی و جماع و بوسه.
گفتار سی و چهارم: در تاویل قلم و محبره و کتاب و قفل و کلید و آینه و خضاب و سوزن و رشته و غیرها.
گفتار سی و پنجم: در تاویل گبرگی و کنشت و کلیسا و تماثیل و گرمابه.
گفتار سی و ششم: در تاویل خوابهای پراکنده دیدن.
با استناد به آیات قرآن و احادیث در ابتدای هر گفتار و حاشیه ابیات.
چند نسخه‌ای که از این کتاب می‌شناسیم با هم تفاوتهایی دارند. در نسخه ش 518 دانشگاه استانبول نام کتاب و مولف به صورتی که در بالا ذکر کردیم آمده است. آن نسخه در قرن دهم کتابت شده و آرایشهای نفیسی دارد. نسخه ش2/ 23 کتابخانه عمومی سمنان مقدمه‌ای دارد که در نسخه ما و نسخه دانشگاه نیست. در این مقدمه سراینده شرح حال خود را از آغاز تا زمان سرایش این منظومه (یعنی 37 سالگی‌اش) ذکر کرده است. وی اذعان کرده که این ابیات را از روی نسخه‌ای از تعبیر خواب که برگرفته از ده کتاب بوده به نظم آورده و کل آن را در طی سه هفته سروده است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ و نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در دو برگ نونویس اول و آخر نام آن به صورت «مخمس مولوی قدس الله» و «مخمس مولوی روم» نوشته شده است.
مشخصات اثر:
یادداشتهای تملک:
شکل و سجع مهر:
امضا:
متن يادداشت:
ص 10 و 357 و 394 تملک محمدقاسم بن حسین‌علی بیرجندی در 1109ق.
ص 395 و 396 تملک محمدحسن بن محمدکریم.
خریداری شده در آبان 1320ش.
حاشیه ص 43 مهر مستطیل به نقش: «قال انی عبدالله 1212».
در دو ص 45 و 46 مهر بیضوی: «یا اباالقاسم ادرکنی».
ص 171 و 172 مهر مستطیل «قال انی عبدالله 212» (اثر این مهر در صفحات 210 و 259 و 316 و 329 و 351 و 357 و 372 و 395 و 475 هم دیده می‌شود) و مهر بیضوی ناخوانا.
ص 207 مهر مستطیل: «الهی عاقبت محمود گردان 1194» (همچنین ص 334) و دو مهره سیاه شده دیگر.
ص 208 دو مهر مستطیل به نقشهای: «ابن مصطفی و عطاءالله 1157» و «یا واهب العطیات».
ص 277 و 397 مهر شش گوش غیرمنتظم به نقش: «بنده آل محمدقاسم 1121».
در ص 316 چهار بار اثر مهری بیضوی با نقش «الیس الله بکاف یا عبدالله 1198» کوفته شده است (و دو بار در ص 336).
ص 382 یک مهر مستطیل ناخوانا.
ص 395 و 396 مهر بیضوی: «عبده محمدحسن بن محمدکریم».
در دو ص 45 و 46 نقاشی شیر و خورشید با مداد و امضای عمل ابراهیم نقاش اصفهانی که جدید است.
يادداشت عمليات: حاشیه بعضی از برگها وصالی شده. این برگهای وصالی شده از متنی جدا شده‌اند و نوشته‌ها یا مهرهایی هم در آنها به صورت ناقص دیده می‌شود (مثلا ص 19، 101 و 103).
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 1/29، صفحه 413-415.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: 36 گفتار منظوم در خوابگزاری است:
صحافي شده با: تخمیس قصیده البرده/ محمد بن محمد تبادکانی طوسی1033271
تاريخ: 20120822
محل و شماره بازیابی: 124117