الدره المضيئه في شرح الالفيه (از: ابوعبدالله بدرالدين محمد بن محمد بن عبدالله بن مالك طائي جياني دمشقي نحوي مشهور به «ابن الناظم»)

شماره بازیابی: 444/2ک
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫ ‏‫10-3656‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: الدره المضیئه فی شرح الالفیه [ نسخه خطی]/ از: ابوعبدالله بدرالدین محمد بن محمد بن عبدالله بن مالک طائي جیانی دمشقی نحوی مشهور به «ابن الناظم»
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: سده‌ی 13ق.
نام خاص و کميت اثر: 137 (4الف – 140ب) برگ، 18 سطر.
يادداشتهاي کلي: این اثر نخستین بار در سال 1276ق به صورت سنگی در تهران به چاپ رسیده است سپس در سال 1303ق در بولاق، سال 1312ق در بیروت در سال 1342ق در قاهره و نجف اشرف منتشر شده است.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1آغاز افتاده: «… القصد و فی [ال] اصطلاح عباره من العلم باحکام مستنبطه من استقراء کلام العرب اعنی احکام الکلم فی ذواتها و فیما یعرض لها بالترکیب لتادیه اصل المعنی من الکیفیه…؛ تقرب الاقصی بلفظ موجز و تبسط البذل بوحد منجز»
2«و فی سوی ذلک بالکسر ابتغا باللام مفتوحا حاکیا للمرتضی … و مثال الثانی کثیر و فیما تقدم فیه کفایه و … المستثنات من اللام و الالف کقول القائل …» افتاده.
تزئینات متن:
تزئینات متن:عنوان‌ها و نشانی‌ها قرمز و مشکی؛ ‏‫اندازه متن: 14*9سم.‬
نوع کاغذ:فرنگی نازک نخودی و سفید (برخی آهار مهره زده).
2این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده؛ حاشیه نویسی و تعلیقاتی در میان سطور و هامش به زبان عربی و فارسی دارد که در برخی موارد بخش‌هایی از شاهد مثال‌های عربی به فارسی ترجمه شده است و تاریخ 1246 در ذیل برخی از آن تعلیقات آمده است.
وضعیت استنساخ نسخه: کاتب و محل کتابت نامعلوم است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ (متن: قرمز، شرح: مشکی).
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در این نسخه متن الفیه نیز با رنگی قرمز با نشان «ص» و شرح الفیه نیز با رنگی مشکی با نشان «ش» مشخص شده است بر فراز تعدادی از برگ‌ها کلمه‌ی رمزی «ا م ع» نوشته شده است.
مشخصات اثر: شکل و سجع مهر:
متن يادداشت: در برگ (44ب) مهر بیضی «عبده الراجی حسین بن محمد 1240» دیده می‌شود.
يادداشت عمليات: در عبارات کتاب برخی قلم‌خوردگی‌ها راه یافته است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 2/40، صفحه 174 – 176.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: شرح مشهوری بر کتاب منظوم الالفیه یا الخلاصه نظم ابوعبدالله جمال‌الدین محمد بن عبدالله طائي جیانی اندلسی مشهور به «ابن مالک» (د. 672ق) است که گویا در سال 676ق در دمشق انجام پذیرفته است. باید افزود که علی‌رغم اتحاد نظر اکثر فهرست نگاران، استثنائا در برخی سرچشمه‌ها (منابع) آمده که ابن‌الناظم بر ارجوزه‌ی الفیه‌ی پدر علامه‌ی خویش، دارای دو شرح (شاید یکی مختصر و دیگری مفصل) می‌باشد، یکی با نام احسن المسالک فی شرح الفیه ابن مالک و دیگری الدره المضیئه فی شرح الالفیه، و البته شرح اخیری دارای نسخ فراوانی در کتابخانه‌های ایران و جهان می‌باشد؛ لیکن گفته شده شرح نخستین نیز دارای چند نسخه‌ی محدود، همچون نسخه‌‌ی کتابخانه‌ی سلطان محمود ثانی در قبرس و نسخه‌ی کتابخانه‌ی دولتی برلین به شماره‌‌ی «6635» می‌باشد، که راقم سطور با بررسی دقیق مختصات این دو نسخه در فهرست‌های آن دو کتابخانه، متوجه گردید که آن دو نسخه، از نظر حجم، سرآغاز و انجام و نیز مطالب و نوع شرح، دقیقا مانند نسخه‌های الدره المضیئه می‌باشد، مگر اینکه بگوئیم (اللهم الا ان یقال) در میان اثر تفاوت اندک و نامحسوسی دارند! که البته برای اثبات این موضوع نیاز به بررسی تطبیقی با اصل یا تصویر این دو نسخ است. به هر تقدیر نسخه‌ی مورد بحث ما، که بخش قابل توجهی از سرآغاز و انجام آن افتاده است، با نسخه‌ی چاپ سنگی این اثر (تهران 1276ق) کاملا منطبق و سازگار است و در صورت اثبات وجود دو شرح از ابن‌الناظم برای الفیه‌ی ابن مالک، و نیز تفاوت احتمالی بین دو شرح، نسخه‌ی «ما نحن فیه» ترجیحا نسخه‌ای از الدره المصیئه فی شرح الالفیه خواهد بود؛ و الله العالم، گفتنی است که نسخه‌های متعددی از این شرح در کتابخانه‌ی عامره‌ی مجلس شورای اسلامی موجود است که از آن جمله می‌توان به شماره‌های «2/5969»، «7551»، «7378»، «7734»، «7059»، «14285»، «8362، 8717 و 9111» اشاره نمود. از این ده‌ها نسخه در کتابخانه‌های ایران و کشورهای دیگر موجود است.
صحافي شده با: حسرت نامه = مثنوی حسرت نامه/ محمدابراهیم بن غیاث‌الدین منصور دشتکی شیرازی متخلص به «صفا»735507
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): ادبیات عرب – صرف و نحو
محل و شماره بازیابی: 1210828