العزي في التصريف (از: ابوالفضائل (ابوالمعالي) عزالدين ابراهيم بن عبدالوهاب خزرجي زنجاني)

شماره بازیابی: 419/4ک
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫ ‏‫10-3562‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: العزی فی التصریف [ نسخه خطی]/ از: ابوالفضائل (ابوالمعالی) عزالدین ابراهیم بن عبدالوهاب خزرجی زنجانی
کاتب: : کاتب: [تقی‌الدین فتحعلی بن محمدتقی]
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: روز جمعه 25 ربیع الاخر سال 1204ق.
نام خاص و کميت اثر: 25 (58الف – 82ب) برگ، 10 سطر
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1«بسمله، اعلم ان التصریف فی اللغه التغییر و فی الصناعه تحویل الاصل الواحد الی امثله مختلفه…».
2«… الفعله بالکسره للنوع من الفعل نحو حسن الطعمه و الجلسه، تمت الکتاب بعون الله».
تزئینات متن:‏‫عنوان‌ها و نشانی‌ها قرمز؛ اندازه متن: 15*8سم.‬
نوع کاغذ:فرنگی سفید آهار مهره شده.
2این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است و در برخی برگ‌ها به زبان فارسی حاشیه نویسی نیز با نشان «سنه 1204ق» دارد که بایستی از کاتب بوده باشد.
وضعیت استنساخ نسخه: محل کتابت نامعلوم است؛ رقم کاتب: «تمت… علی ید العبد الفقیر الحقیر المحتاج… تقی‌الدین فتحعلی ابن محمدتقی اللهم اغفر لصاحبه و کاتبه… تحریر این کتاب فی یوم جمعه بیست و پنجم شهر ربیع الاخر تاریخ سنه 1204ق شد، بتوفیق خدای لاینام این کتاب روز جمعه تمام».
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1بخش قابل توجهی از اثر به زبان فارسی، ترجمه‌ی زیرنویس شده است که به جهت اهمیت آن در ادامه به نحو مستقل معرفی شده است. در انجام برگی (82ب) حاوی اشعار به فارسی و ترکی به صورت غزل، فرد و رباعی آمده است و غزلی از «نظیری نیشابوری» و باقی ناشناس است؛ مطلع غزل نظیری: غافل بمن رسید وفا را بهانه ساخت افکند سر به پیش حیا را بهانه ساخت، آلوده بود پنجه‌اش از خون عاشقان بستن بدست خویش حنا را بهانه ساخت، از جمله فردهای فارسی و ترکی است: گفتم ببلبلی که علاج فراق چیست؟ از شاخ گل بخاک فتاد و طپید و مرد، دیدیم دلبرندن خال سیهدن خالدور روینک دیدی گلزار جنتده حبشدن باغبان اولمز.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 2/40، صفحه 75 – 76.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: متن مشهوری در تصرف زبان و ادبیات عرب است که در طی قرون متمادی از سوی عالمان و دانشمندان مورد توجه و عنایت قرار گرفته و سال‌ها متن درسی دانشجویان علوم اسلامی بوده است و بر محور آن ده‌ها شروح، تعلیقات و ترجمه‌های متعددی نگاشته‌اند و شاید کمتر کتابخانه‌های در جهان می‌توان یافت که فاقد نسخه‌ای از تصریف یا شرح تصریف زنجانی باشد. شایسته‌ی ذکر است که این اثر نخستین بار به اعتناء و اهتمام ریموندوس J. B. Raymundus با ترجمه‌ی لاتینی از همو در رم – ایتالیا در 119ص، سپس به صورت انفرادی در سال‌های 1233، 1243، 1266 و 1278ق در استانبول، در سال 1244 و 1267ق در قاهره و نیز در سال 1302ق در تونس و همراه عوامل جرجانی در سال 1320ق در تبریز و همچنین بارها ضمن جامع المقدمات به صورت سنگی منتشر گردیده که برخی عبارتند از: تهران 1280، 1285، 1294، 1298، 1309، 1311، 1315، 1343، 1365 و 1366ق و نیز در تبریز 1305 و 1306ق؛ همچنین در هند 1305ق در اصفهان بدون تاریخ و… که معرفی همه‌ی آن‌ها از حوصله‌‌ این مقال خارج است. از تصریف زنجانی چندین نسخه در این کتابخانه نگهداری می‌گردد که از آن جمله می‌توان به نسخه‌های جدید «16/ 8875»، «3/ 11317»، «24/ 14590» و «2/ 11325» اشاره نمود؛ علیرضا قره بلوط نیز در معجم التاریخ (ج1، صص 37 – 38) گزارشی از نسخه‌های العزی در کتابخانه‌های خارج از کشور بدست داده است.
صحافي شده با: صرف میر = تصریف/ ابوالحسن فخرالدین علی بن محمد حسینی جرجانی شیرازی مشهور به «میر سید شریف»727369
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): ادبیات عرب – صرف
محل و شماره بازیابی: 1210803