القواعد الالهيه(شيخ كمال‌الدين ميثم بن علي بن ميثم بحراني (-679ق))

شماره بازیابی: 3930/2
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36374‬‬
زبان اثر: عربي
سر شناسه: اب‍ن‌ م‍ی‍ث‍م‌، م‍ی‍ث‍م‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌‏‫، 636 -‏689ق.
عنوان و نام پديدآور: القواعد الالهیه/ شیخ کمال‌الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی (-679ق)
کاتب: محمود بن محمد فخرآبادی ملقب به رکن الائمه.
تاریخ کتابت: 699ق.
نام خاص و کميت اثر: 1 – 182.
قطع: ‮رقعی. ‭10‬*‭18/5‬سم. ‭226‬ص. ‭21‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1آغاز موجود: وجود النبی فی بقاء نوع الانسان و اصلاح احواله و معاشه و معاده و کل من (کذا…؟) کان ضروریا فی ذلک فهو واجب فی الحکمه الالهیه بیان الصغری… .
1آغاز کتاب: الحمدلله ولی الحمید… و بعد فلما کان شرف العلم بشرف المعلوم و لکلما کان المعلوم اجلا و اعلی کان العلم به بالرعایه اولی… و اذا کان العلم المتکفل ببیانها هو العلم المسمی فی عرف المتکلمین باصول الدین و کنت ممن و رسم فیه بالتحصیل اشار الی من اشارته غنم… المولی الکریم… عز الدنیا و الحق و الدین غیاث الاسلام و المسلمین ابوالمظفر عبدالعزیز بن جعفر… و رتبت ذلک… علی قواعد… .
2… الثالث الاتفاق بیننا و بین الخصم علی حیاه الخضر و الیاس (ع) من الانبیاء و السامری و الدجال من الاشقیاء و اذا جاز ذلک فی الطرفین فلم لا یجوز مثله فی الواسطه اعنی طبقه الاولیاء.
3تمت الکتابه… بید العبد المذنب… محمود بن محمد الفخر ابادی الملقب برکن‌الدوله الحفاظی فی منتصف شهر محرم سنه سبع و تسعین و ستمائه.
نوع کاغذ:سمرقندی ضخیم.
تزئینات جلد:تیماجی یشمی تیره.
برگ اول دفتر مندرس است.
در تمام اوراق نیمه اول لکه‌های مرطوب کهنه دیده می‌شود.
نک: بروکلمان ذیل یکم، 713؛ (نسخه لندن، 6265 شرقی) کشف الحجب، 416؛ ذریعه، 17/ 179.
در قاعده اولی (= مقدمات) بحثهایی از منطق دارد مانند تقسیمات تصور و تصدیق، مسائل نظر و فکر.
اینک فهرست به عناوین و با همین عبارت کتاب آورده می‌شود:
القاعده الاولی فی المقدمات و فیها ارکان الرکن الاولی فی ابحاث:
البحث الاولی: حصول صوره الشیء فی العقل اما ان یتجرد عن الحکم.
البحث الثانی: کل واحد من التصور و التصدیق اما ان یکون بدیهیا مطلقا و هو باطل.
البحث الثالث و التصدیق اما ان یکون جازما اولا.
البحث الرابع: لما بینا ان من التصورات و التصدیقات ما هو مکتسب… فوجب ان نشیر الی الطریق الموصله.
الرکن الثانی فی النظر و فیه ابحاث:
البحث الاولی… النظر و الفکر عباره عن ترتیب مقدمات
البحث الثانی النظر المفید للعلم موجود و انکره السمنیه مطلقا.
البحث الثالث النظر ان طابق ما علیه الامر فی نفسه… کان نظرا صحیحا
البحث الرابع حصول العلم عقدت النظر الصحیح بمجری العاده عند الاشعری
البحث الخامس قال اصحابنا شرط حصول العلم عن النظر ان یکون النظر عالی بالدلیل
البحث السادس شرط حصول النظر ان لا یکون عالما بالمطلوب
البحث السابع النظر فی معرفه الله واجب خلافا للاشعریه
الرکن الثالث فی الطرق الموصله الی التصور… و هی القول الشارح
البحث الاولی الحقایق منها بسائط
البحث الثانی… ان البسائط لا تعرف بحد
البحث الثالث الترتیب فی الاقوال المعرفه
البحث الرابع تعرف انسی بما یساویه
الرکن الرابع فی الطرق الموصله الی التصدیق و فیه ابحاث (1. فی تعریف الخبر. 2. فی تعریف الحجه و اقسامها 3. القیاس 4. الدلیل فی عرف المتکلمین هو الذی یلزم من العلم به العلم بالمدلول 5. قال الامام فخرالدین الدلیل اللفظی لا یفید الیقین 6. المطلوب اما ان یستقل العقل بدرکه).
القاعده الثانیه فی احکام کلیه المعلومات
القاعده الثالثه فی حدوث العالم
القاعده الرابعه فی اثبات العلم بالصانع و صفاته
القاعده الخامسه فی الافعال و احکامها
القاعده السادسه فی النبوات
القاعده السابعه فی المعاد
القاعده الثامنه فی الامامه.
در مقدمه امامت مانند بخش نبوت 5 مسئله طرح می‌کند: مسئله ما، ها، صل، لم، کیف و من.
ابن میثم در این کتاب به آراء فخر رازی توجه دارد و در بسیاری از مباحث از او یاد می‌کند و در اوائل قاعده 4 (فی اثبات الصانع) در پایان بحث: تم رکن دوم (فی انه تعالی لیس له جهه و لا حیز) به کتاب تاسیس القدیس او احالت می‌دهد… و می‌گوید:
«الدلیل العقلی قد دل علی امتناع الجسمیه و الجهه… و الظواهر النقلیه المشعره بثبوتها له یجب تاویلها… و من اراد الاستقصاء فی تاویلها و ضبطها فعلیه بکتاب تاسیس التقدیس للامام فخرالدین الرازی رحمه الله».
در آغاز قاعده رابعه برهانی را با تقریری خاص می‌‌آورد و می‌گوید:
«اما نجم‌الدین قزوینی ادام الله سعادته بر این برهان اعتراض کرد و پس از آگاهی از دو جواب‌ها که به اعتراض او دادم و سقوط اعتراض خویش اعتراف کرد».
بنا بر نقل صاحب ذریعه، نسخه‌ای از این کتاب مورخ 699ق در کتابخانه فخرالدین نصیری است در تهران.
صاحب ذریعه از نسخه‌ای دیگر موجود در کتابخانه سید محمدرضا هندی در کاظمین مورخ 696ق و نسخه‌ای دیگر مورخ 944ق و متعلق به کتابخانه سید هبه‌الدین شهرستانی یاد کرده‌اند.
در این کتابخانه به جز نسخه جای سخن، نسخه‌ای کامل موجود است که تاریخ کتابت آن 847ق است و با ش 1/ 1697 در فهرست مجلس، شناسانده شد.
در نسخه حاضر (که پس از نسخه کتابخانه منشی هندی قدیم‌ترین نسخه‌ای است که از کتاب القواعد الالهیه می‌شناسیم و جزء مجموعه‌ای است که در 699ق به دست محمود بن محمد فخرآبادی ملقب به رکن‌الائمه الحفاظی کتابت شده است) بقیه بحث دوم رکن قاعده پنجم است تا آخر کتاب.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: شیخ کمال‌الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی (-679ق) فیلسوف و متکلم.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:ثلث و تعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 2شماره1 (=شرح شمسیه) دارای حواشی است به خط کهن و با نشان «عن العطاری».
يادداشت عمليات: شماره 2 (القواعد الالهیه) ناقص مانده است. (گویا در صحافی جابجا شده است).
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4971-4973.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: این کتاب دارای هشت قاعده است و هر قاعده دارای چند رکن و در هر رکن چند بحث است.
صحافي شده با: تحریر القواعد المنطقیه/ قطب‌الدین رازی502777
تاريخ: 20140507
محل و شماره بازیابی: 126268