المدخل في اصول الفقه (از: عبدالعزيز بن عمر بن مازه مرغيناني بخاري)

شماره بازیابی: 1124ط
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫10-4647‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: المدخل فی اصول الفقه [ نسخه خطی]/ از: عبدالعزیز بن عمر بن مازه مرغینانی بخاری
کاتب: : کاتب: محمد بن محمد بن مسعود
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: عصر شنبه 6 رمضان 669ق.
قطع: ؛‏‫وزیری کوچک. 94گ. 17س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بسمله الحمدلله مستحق الحمد حتی لا انقطاع و مستوجب الشکر باقصی ما یستطاع… قال الشیخ الامام الاجل برهان الائمه و سراج الامه… اعلم ان المناظره فی احکام الشریعه لتبیین الحق و رفع الشبه… فاردت ان ابتن فصولا هی متداوله بین اهل النظر… قال المناظره انما تقوم بالسوال و الجواب جمیعا فلابد من معرفه حدهما… .
2… و هذا القدر مدخل الی معرفه اصول الفقه و به کفایه لما تحتاج الیه فی النظر عن الکثیر لمن اتقنها و عرفها بجد و تامل و الله اعلم بالصواب.
تزئینات جلد:تیماج مشکی.
نوع کاغذ:سمرقندی.
2استدراک سقطات به ندرت در هامش برخی صفحات موجود است؛ در هامش همان صفحه یک بیت فارسی کهن دیده می‌شود.
ماخذ فهرست: جلد 2/24، صفحه 148 – 149.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: بنا به یادداشت کهنی از قرن 7ق که ذیل رقم کاتب وجود دارد، مولف از شاگردان شمس الائمه سرخسی (د: 438ق) است و از وی روایت می‌کند. بنا به یادداشت کهنی که بر پشت برگ آغاز وجود دارد صاحب این کتاب، تالیف دیگری به نام «المحیط» دارد و از او با عنوان «صاحب المحیط» یاد می‌کند. به گفته حاج خلیفه، اتقانی در الماذون، کتاب المحیط را به عبدالعزیز بن عمر بن مازه نسبت می‌دهد و سپس بر آن خرده می‌گیرد که «المحیط متعلق به برهان‌الدین محمود بن احمد بن عبدالعزیز، نوه مولف المدخل است و این اشتباهی است ناشی از اشتراک جد و نوه در لقب «برهان‌الدین». اما نظر به قدمت نسخه و سندیت یادداشت مزبور در باب نسبت المحیط به عبدالعزیز بن عمر و همسو بودن آن با گفته اتقانی در الماذون، باید با تامل بیشتری در قول اتقانی نگریست.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1بر پشت برگ آغاز یادداشت‌های متفرقه و کهنی است از جمله چند گواهی تملک فرسوده و نیز چند نقش مهر زدوده شده و نیز یادداشتی کهنه که کتاب را به صاحب المحیط نسبت می‌دهد؛ بر پشت برگ پایان، ذیل رقم کاتب مشایخ روایت مولف به قلمی از قرن 7ق دیده می‌شود. «یروی سیدی و مولای الذی تشبث بذیل عنایته یدای استاذ زمره البشر، نقاد جواهر الفقه و النظر، موسس بنیان المذهب النعمانی مشید… الفقه السفیانی، ناصب رایات… برهان الائمه سراج الامه عبدالعزیز بن عمر، سقی الله مشهده سجال الرحمه…، عن شمس الائمه السرخسی رحمه الله و هو عن شمس الائمه الحلوانی رحمه الله و هو عن ابی علی الخضر النسفی و هو عن شیخ الاسلام ابی‌بکر محمد بن الفضل البخاری عن عبدالله بن یعقوب بن محمد الاستدمونی عن ابی‌عبدالله بن ابی‌حفص… عن ابیه ابی‌حفص الکبیر عمر عن محمد بن الحسین الشیبانی عن ابی حنیفه عن حمار عن ابراهیم النخعی عن علقمه عن عبدالله بن مسعود بن رضی الله عنهم عن النبی صلی الله علیه و سلم».
مشخصات اثر: شکل و سجع مهر:
متن يادداشت: در حاشیه فوقانی صفحه آغاز دو سجع مهر است که آنچه خوانده می‌شود «رحیم طباطبایی» است؛ ذیل رقم کاتب یک مهر دایره‌ای شکل کهن است که ناخوانا است.
يادداشت عمليات: بر پشت برگ آغاز چند گواهی تملک فرسوده و نیز چند نقش مهر زدوده شده وجود دارد؛ برگ آغاز وصالی شده است؛ صفحات ش 178 – 185 نسبت به بقیه نسخه، نونویس و متعلق به ح ق 10ق است. برگ پایان مختصر وصالی دارد.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: نک: کشف الظنون، 2/ 1619؛ الجواهر المضیئه، 320.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: معروف به برهان الائمه و الصدر الماضی. مختصری است در اصول فقه بر پایه قواعد مناظره، مولف خود نامی بر این کتاب ننهاده است ولی بر پشت برگ آغاز نسخه به خطی کهن، نام «المدخل فی اصول الفقه» بر کتاب نهاده شده است که ظاهرا بر گرفته از عبارت مولف در پایان کتاب باشد که با عبارت «هذا القدر مدخل الی معرفه اصول الفقه» ختم کتاب را اعلام می‌کند.
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): اصول فقه