المسائل العشره (از: شيخ مفيد، محمد بن نعمان)

شماره بازیابی: ‭خ8/19‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‭10-28053
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: المسائل العشره [نسخه خطی]/ از: شیخ مفید، محمد بن نعمان
تاریخ کتابت: ، قرن 11ق.
نام خاص و کميت اثر: 107 پ – 122 ر.
قطع: ؛ وزیری باریک. 3/13*2/26 سم. 211 گ. 23 س.
يادداشتهاي کلي: در آخرین برگ یادداشتی از عبدالله منشی مازندرانی به خط شکسته زیبا و مورخ 1268ق دیده می‌شود.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1الحمد لله الذی ضمن النصر لمن نصرهه و اید سلطان الحق من عرف سبیله و بعد فانی قدحللت. و بعد فانی قدحللت من الکلام من وجوب الامامه و اختصاص مستحقها علیهم السلم بالعصمه و تمییزهم بین رعایا هم بالکمال و الفضل بمحاسن الافعال و الاعلام الداله علی الصدق منهم فی الدعوی الی ما دعوا الیه من الاعتقادات و الاعمال و النصوص الثابته علیهم من الله بجلی المقال و اوضحت من فساد مذاهب المخالفین فی ذلک و الذاهبین بالجهل و الضلال بما قدظهر فی الخاص من الناس و العام و اشتهرت بین الجمهور من الانام و تبینت عن اسباب ظهور دعوه الناطقین منهم الی الذین وصمت المتقین عن ذلک لضرورتهم الیه بظلم الجباربن…و المرسلین فما استحلوه من ذلک…بماضمه الفرقان القران المبین… .
2…فصل و قد اثبت فی کتابی المعروف بالباهر من المعجزات مایقنع من احب معرفه دلالتها و العلم بموضوعها و الغرض فی اظهارها علی ایدی اصحابها و رسمت منه جمله متسعه فی آخر کتابی المعروف بالایضاح فمن احب الوقوف علی ذلک فلیلتمسه فی هذین الکتابین یجده علی مایزیل شبهات الخصوم فی معناه انشاء الله فهذه جمله الفصول التی ضمنت اثبات من معانیها لیصح بذلک الحق فیها لیعتبربه من ذوی الاباب و قد وفیت بضمانی فی ذلک و الله لموفق للصواب و صلی الله علی سیدنا. محمد النبیین و آله و سلم کثیرا و لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم.
تزئینات متن:عنوان و نشان شنگرف است. و جای برخی از عنوان‌ها نیز سفید است.
نوع کاغذ:اصفهانی.
تزئینات جلد:تیماجی زرد رنگ.
نک: ذریعه 3: 490 اعیان الشیعه 46: 22 (المسائل العشره فی الغیبه).
شیخ مفید نخست شبهات ایرادات را در 10 فصل نقل کرده و سپس به یکایک آنها به تفضیل پاسخ گفته. در پایان این رساله از رساله الباهر من المعجزات و کتاب الایضاح (هر دو از مولفات مفید، ذریعه، 3/15 و 2/490) یاد کرده است. در جای دیگر نیز از ارشاد و ایضاح خود نام برده است.
فهرست ده فصل مزبور که در حقیقت ده اشکالی است که بر موضوع غیبت به نظر می‌رسد و شیخ مفید به صورت اعتراضی از زبان مخالفان این عقیدت در آغاز این رساله آورده، در اینجا با اختصار نقل می‌گردد: «الفصل الاول. القول فیما یدعیه الامامیه من وجود خلف لابی محمد الحسن …(ع) ولد فی حیاته مع خفاء ذلک علی اهله و استتاره عن بنی عمه و اولیائهم و اعدائه فی وقته الی هذه الغایه لم تشرک الامامیه فی دعوی ذلک غیر هم من الناس.
الفصل الثانی. انکار جعفر بن علی بن محمد بن علی اخی الحسن بن علی دعوی الامامیه ولدا له و حوزه میراثه و التظاهر بتکذیب من ادعی لاخیه ولدا فی حیاته و بعد وفاته و رفع خبر المدعین ذلک الی السلطان حتی بعثه علی حین جواره و استبرا حالهم فی الحمل فلم یظهر لواحده منهن حملا و صار ذلک شبهه فی ابطال دعوی ولد الحسن علیه السلم.
الفصل الثالث. وصیه الحسن المشهوره الی والدته المسماه بحدیث المکناه بام الحسن المشهوره فی وقوفه و صدقاته و امضائها علی شروطها و لم یذکر فیها ولدا موجودا و لا منتظرا.
الفصل الرابع. ما الداعی الی سترو لادته و السبب الی خفاء امره و غیبته مع ظهور نسب آبائه و ولادتهم و موتهم و اشتهار وجودهم و قد کانوا فی زمان التقیه فیها اشد من زمن الحسن بن علی بن محمد و خوفهم فیها من ملوک بنی امیه و من بعدهم اعظم و لم یغب احد منهم و لا خفیت ولادته و وجوده عن الناس.
الفصل الخامس. خروج دعوی الامامیه فی غیبه الامام عن حکم العاده فی الستتار الخلق طول المده التی یدعونها لصاحبهم و انسداد الطرق الی الوصول الیه و عدم خبر معرفه مکان له علی حال.
الفصل السادس. انتقاض العاده فی دعوی طول عمره و بقائه منذ لادته ولد علی قول الامامیه قبل وفاه ابیه بسنین و کانت و فاته فی سنه ستین و ماتین الی وقتنا هذا و هو سنه عشره و اربعمائه.
الفصل السابع. ان غیبته متی صحت علی الوجه الذی تدعیه الامامیه بطلت الحاجه الیه اذ کان وجود…لعدمه من العالم و لا یظهر له دعوه و لا یقوم له حجه و لا یقیم حد اولا ینفذ حکما و لا یرشد مسترشدا و لا یامر بمعروف و لا ینهی عن منکر و لا یهدی ضالا و لا یجاهد فی الاسلام.
الفصل الثامن. بطلان دعوی الامامیه فی الغیبه بما به اعتصموا فی انکار قول الممطوره ان موسی بن جعفر علیهما السلام حی موجود غایب منتظر و بما به شکوا علی الکیانه و الناووسیه و الاسماعیلیه فی دعواهم حیاه ائمتهم محمد بن الحنیفیه و جعفر بن محمد و اسمعیل بن جعفر و تناقص مقالهم فی ذلک.
الفصل التاسع. اعتراف الامامیه بان الله تعالی اباح له الاستتار عن الخلق وسوغ له الغیبه عنهم بحیث لا یلقاه احد منهم لیعرفه بالمشاهده لطفا له فی ذلک و لهم و اقرارهم بان الله سبحانه لایبیح الا ما هو صلاح و لا…الا ما هو فی التدبیر صواب و لا یفعل بعباده الا مابهم حاجه الیه مادامت المحنه و التکلیف باقیا و هذا ینقض قولهم فی مشاهدته واحد معالم الدین مصلحه تامه و ان بظهوره تمام المصالح و انتظام التدبیر.
الفصل العاشر. اضطرار الامامیه عند قولهم بالغیبه فی اثبات الاعلام بالمعجزات لامامهم عند ظهوره اذ کان لا یعرفه متی ظهر احد بشخصه و انما یصل الی معرفته معجزه الدال علی صدقه و صحه نسبه و ثبوت امامته و وجوب طاعته و هذا اخراج للآیات عن دلایلها و الجار لظهورها علی غیر من اختصت به من الانبیاء و الرسل علیهم السلم و فی ذلک الفساد ادله النبوه و اعلام الرساله و ذلک باطل باتفاق اهل الملل کلها».
شیخ مفید پس از نقل ده فصل مزبور یکایک آنها را به تفصیل پاسخ گفته پاسخ هر یک از «فصول» را بدین گونه و با این جمله «اما الکلام فی الفصل…» آغاز کرده، پاسخ‌ها مفصل و هر یک خود دارای یک یا چند فصل است. در پاسخ شبهه نخست (فصل اول، که همان شبهه معروف استبعاد پنهان بودن وجود امام غائب (ع) از مردم و خویشاوندان است) نظائری چند برای موضوع سخن و از آن جمله داستان پنهان بودن وجود و تولد شاهزاده ایرانی به وسیله مادرش، دختر افراسیاب، را یاد کرده و گوید: «با همه کوششی که کیکاوس در جستجوی این فرزند داشت روزگاری دراز از او خبری نیافت. و این داستان را که شباهت فراوان بداستان پنهان بودن چهل و ولادت امام است دانشمندان پارس یاد کرده و محمد بن جریر طبری در کتاب تاریخ خود آورده. (نک: گ 109 پ – 109 ر در نسخه) ».
در ذیل همین فصل گوید: «نام عده‌ای از کسانی که مورد اعتماد حضرت حسن عسکری (ع) بوده‌اند و وجود فرزند او را گواهی کرده‌اند. در دیگر کتاب‌هایم خاصه کتاب معروف به الارشاد فی معرفه الله علی العباد و الایضاح فی الامامه و الغیبه یاد کرده‌ام».
در ضمن پاسخ شبهه 6 نیز از کتاب ایضاح یاد کند و گوید در آن کتاب عده‌ای از معمران را یاد کرده‌ام. وی در فصل 6 نیز عده از کسانی را که عمر دراز کرده‌اند نام برده و از آن جمله گوید: «پارسیان معتقدند پادشاهی که مهرگان را نهاد 2500 سال عمر کرد» در چند جای این فصل منجمان ورزیده و ملحدان را در یک ردیف نهاده و گوید: «منکر طول عمر معمران منجمان ملحدان شرگاء ایشان از زیدیه و دهریان‌اند…».
وضعیت استنساخ نسخه: در ذیل هیچ یک از رساله‌ها رقم کاتب و تاریخ موجود نیست.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ تحریری.
صحافی و دسترس پذیر بودن اثر: ‏
يادداشتهاي مربوط به عنوانهاي مرتبط: ‏
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1نسخه بدل‌ها بر کنار صفحات ضبط و بالای عنوان‌ها خط قرمز کشیده شده.
مشخصات اثر: شکل و سجع مهر:
متن يادداشت: در پشت نخستین برگ 4 عدد مهر مربع شکل از مالک‌ها هست و نقش دو مهر «جعفر بن محمد سلطان العلماء» است و یک مهر از مالک دیگر: محمد حسن الوجادی در 1122 با این نقش «اللهم صل علی محمد و آل محمد سنه 1094» و مهر دیگر با نقش «لافتی الاعلی» می‌باشد.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد چهارم، صفحه 3026- 3028.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: این رساله در بیان و رد شبهه‌ای است که به اعتقاد امامیه اثناعشریه به غیبت امام ثانی عشر وارد گردیده است. در دیباچه گوید: «پس از این که مباحث فراوان در امامت و درباره خصوص امام غائب نوشتم یکی از کسانی که مقامی والا و حقی بزرگ بر من دارد از من خواست تا به شبهاتی چند که درباره غیبت امام (ع) بر خاطرش می‌گذرد جواب گویم».
صحافي شده با: تفضیل الانبیاء علی الملائکه (رساله فی…)/ از: سید مرتضی علم الهدی ( -436ق)1043519
تاريخ: 20121120
محل و شماره بازیابی:
163615
163615