الملخص فی اللغه (از: ابوالفتح حمد بن محمد بن حسین بادی معروف به کافی)

شماره بازیابی: 9455
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫10-2882
زبان اثر: Per
عنوان و نام پديدآور: الملخص فی اللغه [ نسخه خطی]/ از: ابوالفتح حمد بن محمد بن حسین بادی معروف به کافی
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: غره ذی قعده 684ق.
قطع: ؛‏‫12*20سم. 115گ. 20س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بسمله. الحمدلله حق حمده و الصلوه علی النبی محمد و علی آله من بعده… و آن کی این کتاب جمع کرده شد از بهر جماعتی که راغب باشند (که) برخی از لغه عرب بخوانند و در وقت خویش تحصیل آن نکرده باشند و چون ایشان را گفته شوذ که مجلدی از اسما و یکی از افعال و یکی از ادوات و یکی از نحو و یکی از تصریف حفظ بایذ کرد تا واقف شود… طبع او با حفظ کردن الف ندارذ. نقره گیرد و طمع ببرذ از تحصیل کردن آن و نیز قصور همت اهل روزگار پوشیذه نباشذ و شرط شفقه آن باشذ که تکلیف اهل روزگار، آن کنی کی طبع ایشان آن را قبول کند. این کتاب… افعال و ادوات جمع کرده شذ مبوب بر حروف… حفظ آن آسان باشذ. چه بهرحال چون بابی می‌خواند داند که چه حرفست، و پس از آن چه ترتیب است، و اگر نیز حفظ نکنذ و کلمتی از عربیه بر وی مشکل شوذ سهل و آسان بسر آن شوذ و در هر بابی صحیح بر ترتیب آورده شوذ. پس مضاعف و پس معتل با مراعات اجوف و منقوص و بنات واو و بنا(ء) فعل بکسر در منقوص که بنات واو و یا در آن یکسان است و فرق را فایده‌ی زیادتی نیست و اگر در موضعی این ترتیب نباشذ در لفظ آنچ در… بر کیفیه آن ذکر کرذه شذ و چند کلمات بی‌ترتیب در اواخر ابواب گفته شوذ و مقصود آنست تا جوینده در موضع خویش طلب کند و چون نیابد جمله باب بخواند و خواندن آن نیز از فایدتی خالی نباشذ. چه در همه حال مقصود ترغیب طالب این فن است و تیسیر مطالب وی و نیز از جهه آنک تا اگر بعضی از ائمه یا از ادبا خواهند که چند الفاظ دیگر به این کتاب الحاق کنند… و کتب در تراجم قرآن بسیار است اما در جملگی آن چون کسی کلمه جویذ کی او حافظ قرآن نباشذ دشوار بسر آن تواند رفت و درین کتاب آسان بسر آن توان شد…
2… از قافیه نگاه می‌دارد و هم آن قافیه باز می‌آورد و الله اعلم. تمت الملخص…
تزئینات متن:عناوین و نشانی‌ها شنگرف.
تزئینات جلد:تیماج سرخ.
2در حاشیه تصحیح شده.
1نام کتاب و مولف در صفحه عنوان درج شده است و دو بیت عربی در وصف کتاب از مولف آمده است: جمعت کتابا لکم فی الادب – و لخصت فی ذاک لسن العرب/ خذوه بقوتکم و احفظوا – و غوا (کذا) یکفکم من صنوف التعب.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: نام کتاب در مقدمه و صفحه عنوان چنین آمده است: «الملخص فی اللغه مع الوفاء بترجمه ما فی القرآن و الحاق غرایب الاحادیث بترجمتها به بتتمه النحو و التصریف».
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 4نسخه‌ای بسیار نفیس.
مشخصات اثر: یادداشت وقف:
متن يادداشت: یادداشت هبه نسخه به «ابنی شیخ محمد» در صفحه عنوان دیده می‌شود.
يادداشت عمليات: نسخه کرم خوردگی دارد.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست، جلد 30، صفحه 169 – 170.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: فرهنگ لغت بسیار ارزشمند و ظاهرا منحصر به فردی است که نسخه آن در سال 684ق. کتابت شده ولی متن آن، باتوجه به لغات کهنه و نحو قدیمی آن در مقدمه کهنه‌تر می‌نماید. به نوشته مصنف، که نامی از وی عجالتا در مآخذ تراجم یافت نشد، این فرهنگ برای استفاده نوآموزان تدوین شده. وی شیوه خود و انگیزه تالیفش را در دیباچه که جملات مهم آن خواهد آورد، می‌آورد که باید بدان نگریست. از همین دیباچه برمی‌آید، «الملخص فی اللغه…» بخشی باشد از کتاب دایره المعارف گونه خود مولف با نام افانین العلوم و امانی ذوی الفهوم. شیوه تدوین کتاب را که الفبایی است وی در دیباچه توضیح داده است. پس از حرف یاء، بابی شروع می‌شود با عنوان «باب در چیزها کی آوردن آن بر حروف معجم مرتب نباشد» شامل مواردی از نام ایام هفته، ماه‌های عربی، فارسی، سریابی، برج‌ها، منازل قمر، کواکب، حساب، بحثی در شعر و غیره.
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): لغت
تاريخ: 20090923
محل و شماره بازیابی: 187030