الهدايه في الاصول

الهدايه في الاصول
اشارة:
سرشناسه : صافي اصفهاني، حسن، ۱۳۷۴ – ۱۲۹۸
عنوان و نام پديدآور : الهدايه في الاصول/ تقرير الابحات ابوالقاسم الموسوي الخوئي؛ تاليف حسن الصافي الاصفهاني
مشخصات نشر : قم: موسسه صاحب الامر(عج)، ۱۴ق. = ۱۴۱۸ – ۱۳ق. = ۱۳۷۶.
مشخصات ظاهري : ج ۴
فروست : ([موسسه صاحب الام(عج)]؛ ۵)
شابك : 964-99549-0-6۱۲۵۰۰ريال(ج.۴):(دوره)
يادداشت : فهرستنويسي براساس جلد چهارم ۱۴۱۸ق. = ۱۳۷۶
يادداشت : عربي
يادداشت : ج. ۳ (چاپ اول: ۱۴۱۸ق. = ۱۳۷۶)؛ ۱۲۵۰۰ ريال
يادداشت : كتابنامه
مندرجات : (موسسه صاحب …؛ ، ۴، )۵
موضوع : اصول فقه شيعه — قرن ۱۴
شناسه افزوده : خوئي، ابوالقاسم، ۱۳۷۱ – ۱۲۷۸
رده بندي كنگره : BP۱۵۹/۸/ص۲۵ه۴ ۱۳۷۶
رده بندي ديويي : ۲۹۷/۳۱۲
شماره كتابشناسي ملي : م ۷۷-۱۸۰۰۹

***معرفي اجمالي
«الهداية في اصول الفقه» تقريرات درس اصول آية الله، سيد ابو القاسم خويي(م 1413ق) است كه توسط آية الله، شيخ حسن صافي اصفهاني، به زبان عربي، به رشته تحرير درآمده است. مقرر، پس از شركت در دوره دوم درس ايشان، اين كتاب را تأليف نموده اند.
اين كتاب، يك دوره كامل اصول فقه شامل جميع مباحث اصولي است كه چكيده و خلاصه اي از مطالب فرائد الأصول، كفاية الأصول و به خصوص أجود التقريرات مي باشد.
كتاب الهداية في أصول الفقه در كنار ساير تقريرات درس ايشان، نظير مصباح الأصول و جواهر الأصول و محاضرات في أصول الفقه از بهترين تقريرات درس معظم له است. كتاب موجود از نسخه اي كه به خط مؤلف بوده، نسخه برداري شده است كه اين امر، بر اعتبار كتاب مي افزايد.
كتاب، در سال 1369، به پايان رسيده است و توسط مؤسّسه صاحب الأمر(عجله الله تعالي فرجه الشريف)، در چاپ خانه ستاره، در قم چاپ شده است. جلد اول و دوم، در سال 1417ق و جلد سوم و چهارم، در سال 1418ق، انتشار يافته است.
***ساختار
كتاب، داراي چهار جزء است و مجموعا مشتمل بر يك مقدمه، هشت مقصد و يك خاتمه مي باشد.
***گزارش محتوا
در مقدمه، از موضوع علم، تعريف علم اصول، وضع، مصحح استعمال مجازي و… سخن به ميان آمده است.
مقاصد هشت گانه كتاب، عبارتند از: اوامر، نواهي، مفاهيم، عام و خاص، مطلق و مقيد، ادله عقليه و شرعيه اي كه در طريق استنباط واقع مي شوند، اصول عمليّه، تعارض ادله و امارات.
در خاتمه، بحث اجتهاد و تقليد مطرح شده است.
جلد اول، از مقدمه و مقصد اول(اوامر) تشكيل شده است. مقدمه كتاب كه مبادي و مقدمات ورود به مباحث علم اصول در آن بيان مي شود، عبارت از موضوع علم اصول، اقسام وضع، حقيقت و مجاز و مشتق مي باشد.
در بحث اوامر نيز تعريف امر، اتحاد طلب و اراده، واجب تعبدي و توصلي، مبحث مره و تكرار، فور و تراخي و در نهايت، مبحث إجزاء مطرح شده است.
جلد دوم، شامل مقصد دوم(نواهي)، مقصد سوم(مفاهيم)، مقصد چهارم(عام و خاص) و مقصد پنجم(مطلق و مقيد) مي باشد. مطالب مطرح شده در اين جلد، عبارتند از: مقدمه واجب، واجب تخييري و تعييني، واجب كفايي و عيني، واجب موسع و مضيق، نواهي، مفاهيم(شرط، وصف، غايت، استثنا)، عام و خاص، مطلق و مقيد، مجمل و مبين.
جلد سوم، شامل مقصد ششم(ادله عقليه و شرعيه اي كه در طريق استنباط واقع مي شوند)، و قسمتي از مقصد هفتم(اصول عمليّه) مي باشد. مطالب مطرح شده در اين جلد، عبارتند از: تعريف قطع، تنبيهات قطع(تجري، علم اجمالي)، مبحث ظن، حجيت ظواهر الفاظ، حجيت قول لغوي، حجيت اجماع منقول، حجيت شهرت، حجيت خبر واحد، اصل برائت، اصل تخيير، اصل اشتغال، شرايط اصول، قاعده لا ضرر و تنبيهات آن.
در جلد چهارم، اصل استصحاب، تنبيهات استصحاب، اقسام استصحاب كلي، قاعده فراغ و تجاوز، اصالة الصحة، قاعده علي اليد و تعارض ادله و امارات مطرح شده و در خاتمه نيز مبحث اجتهاد و تقليد آورده شده است.
از جمله ويژگي هاي اين كتاب، تكراري نبودن مطالب آن و بيان واضح مباحث مشكل و پيچيده، همراه با آوردن مثال هايي براي آسان تر شدن فهم آن مي باشد.
از ديگر ويژگي هاي كتاب اين است كه از نسخه اي كه به خط مؤلف بوده، نسخه برداري شده است و ناشرين، نظريات علماي اصول را با مصادر آن استخراج نموده و همين طور مصادر آيات قرآن كريم و روايات اهل بيت(عليهم السلام) را در ذيل صفحات بيان نموده اند.
البته در بعضي از موارد ناشرين و گروه تحقيق، بعضي از قسمت هاي كتاب را با توجه به تقريرات درس مؤلف كه توسط سيد مرتضي هاشمي از شاگردان برجسته ايشان نگاشته شده، كامل نموده و در حاشيه كتاب درج نموده اند.
يكي ديگر از خصوصيات كتاب، اين است كه مؤلف، صرفا به تقرير نظريات استادش نپرداخته است، بلكه نظريات خود را در ذيل مطالب ذكر شده، با دلايل و براهين آن آورده است.
***نوآوري ها:
مطالب بديع و ابتكارات زيادي از مؤلف در كتاب ديده مي شود كه يكي از آنها تقسيم بندي مباحث كتاب، به چهار قسمت(مباحث عقلي محض، مباحث الفاظ، مباحث حجج و مباحث تعادل و تراجيح) است.
در مقدمه كتاب نيز مبحث مبادي را شامل تعريف علم اصول، حقيقت شرعي، صحيح و اعم و مشتق مطرح نموده است كه بدين ترتيب، به پيروي از استادش، مبحث مشتق را از مسائل علم اصول خارج نموده است.
اسامي بعضي از بزرگان علم اصول، به صورت كنايه بيان شده است كه به برخي اشاره مي شود:
بعض مشايخنا المحققين، بعض مشايخنا: صاحب نهاية الدراية، شيخ محمد حسين اصفهاني(م 1361ق).
شيخنا الأستاذ قدس سره در أجود التقريرات: مرحوم نائيني(م 1355ق).
السيد في حاشية المكاسب: سيد محمد كاظم يزدي، صاحب عروة الوثقي(م 1337ق).
محقق همداني: صاحب مصباح الفقيه، آقا رضا بن محمد هادي همداني(م 1322ق).
ص: 1
هذا الكتاب …: