ال‍تشريح؛ مترجم حنين بن اسحاق

شماره بازیابی: 3935
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36410‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: ال‍تشریح؛ مترجم حنین بن اسحاق
تاریخ کتابت: حدود قرن 10ق.
قطع: ‮وزیری باریک. ‭13‬*‭21/5‬سم. ‭144‬ص. ‭17‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1آغاز مقاله اولی: بسمله، المقاله الاولی فی التشریح و هی فی تشریح العظام، ترجمه ابی زید حنین بن اسحاق الترجمانی، قال جالینوس قد ینبغی للطبیب ان یعرف هیئه کل واحد من العظام فی نفسه و حاله… .
2انجام مقاله اولی: … و عظام صغار جدا فی مفاصل الاصابع شبیه بالسمسم و غیر ذلک الا انه لیس شیء یضطر الی ذکرها فی هذا الکتاب تمت مقاله جالینوس فی العظام للمتعلمین ترجمه حنین بن اسحاق و الحمدلله رب العالمین.
1آغاز مقاله دوم: بسمله مقاله جالینوس فی تشریح العضل، قال جالینوس ان تشریح العضل لم یصفه احد من المشرحین… الا ان ماریس اکثر المشرحین استقصاء لما ذکره من امرها ولکن لانه لم یفردها کتابا و لم یجعل کلامه فیها کلاما متصلا اوثر بالواجب تشریح تالیس و لوقس و الیانوس للعضل فان تالیس فی المقاله الثانیه من کتابه فی المداخل الی علم بقراط وصف تشریح العضل مع سائر الاعضاء اما لوقس فانه افرد فیها مقاله وافره و اما الیانوس فانه ایضا وصف تشریحها مع تشریح سایر الاعضاء کلها فی المقاله التی وضعها کالاختصار للکتب التی وضعها ابوه فی التشریح الا ان لوقس طالت مقالته… و لانه خلط بالامور التی یظهر بالتشریح مطالعات منطقیه و اما الیانوس و تالیس فانهما انا وصفا من امر العضل ما یظهر فقط و هذا هو الذی رایت انا ان افعله فی هذا الکتاب… و ذلک انی قد وضعت مقاله فی حرکه العضل و قد و صفت منافعها مع منافع سایر الاعضاء فی الکتاب الکبیر الذی وضعته فی منافع الاعضاء و انا واصف ایضا کیف یقدر الانسان، کیف یجرد و یکشف باحکم ما یکون العضل… فی علاج التشریح فلذلک لم یکن غرضی ان افرد کتابا فی تشریح العضل بل رایت… اذا انا جمعت کل ما استخرجته من امور التشریح فی موضع واحد ان ادل فی ذلک الموضع علی ما اغفله من تقدمنا من امبر العضل و لم یصیبوا فیه غیر ان قوما من اصحابنا لما احبوا من الارتیاض فی التشریح… سالونی ان ضع لهم تذاکیر الاشیاء التی شاهدونی… و اضطروانی الی وضع هذه المقاله التی اعلم فیها کل ما یظهر علینا من امر العضل عند تشریحها من غیر ان ابرهن علی شی من افعالها بل اذکر بجوامعها ما قد برهنت من ذلک فی کتب آخر و سالونی ایضا ان اذکر الاشیاء التی اغفلها لوقس فهذه هی الاشیاء التی تضمنتها هذه المقاله و انا الان اخذ فی تلخیص امر العضل فاقول ان لمن اراد ان یرتاض فی تشریح العضل فلیحنق فردا فی ماء و یسلخه اولا علی ما وصف فی کتاب علاج التشریح… .
1آغاز مقاله 3: بسمله، مقاله جالینوس الثالثه و هی فی تشریح العصب نقل ابی عثمان الدمشقی. قد اجمع الاطباء کلهم علی ان لیس فی اعضاء الحیوان عضو له *** التی یسمها الارادیه او حس الا بالعصب… .
1آغاز مقاله 4: بسمله مقاله جالینوس الرابعه فی تشریح العروق غیر الضوارب لما رایناک یا انسطاس الحبیب مشتهیا لان نفردک ما اختصرنا من تشریح العروق، الضوارب و غیر الضوارب… لما رایته بینا فی بدن القرود و صفت لک ذلک فی هذه المقاله فاما الاقتصاص المستقصی فی هذه و فی سائر الاعضاء الباقیه فنحن ذائره فی کتاب علاج التشریح… .
1آغاز مقاله 5: بسمله مقاله جالینوس فی العروق الضوارب قال جالینوس فنقتص الان امر الشرایین فنقول… .
2انجام تشریح: … تمت مقاله جالینوس فی تشریح العروق الضوارب و تم بتمامها کتابه فی التشریح للمتعلمین و الحمدلله رب العالمین.
دو بیت از درویش نیز بر این صفحه به قلم نستعلیق تازه نوشته است.
نوع کاغذ:شکری رنگ آهار مهره شده.
تزئینات جلد:تیماجی قرمز (بدون مقوا).
بر پشت آخرین برگ چند بیت و قطعه به عربی به خط حسین بن عبدالنبی اصفهانی و محمد بن شیخ محمد بردعی دیده می‌شود.
نک: مجلس، ش 6145؛ الفهرست، (چاپ فلوگل)، 289؛ تاریخ الطب فی العراق، 521.
در 5 مقاله: (تشریح العظام، تشریح العضل، تشریح العصب، العروق غیر الضوارب و تشریح العروق الضوارب.
ابن زرعه یا ابوالفرج جوامع کتاب تشریح را که به دست علماء اسکندریه فراهم آورده ترجمه کرده‌اند و نسخه‌ای از آن را در ضمن مجموعه جوامع اسکندرانیان در مجلد 19 و نسخه‌ای دیگر نیز در همین فهرست می‌شناسیم.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق و نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در پشت برگ اول نیز مهر مدور و چند تملک و چند یادداشت کهن از «منصور الحسینی ابن حسن الرشتی».
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت:
در ذیل صفحه آخر تملک‌هایی است از میرزا محمد طبیب رشتی و عبدالرزاق بن حسین طبیب با مهری مدور به نقش «هو الرزاق ذوالقوه المتین».
بر پشت آخرین برگ تملک احمد موسوی دیده می‌شود.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4986-4988.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: تشریح جالینوس است.
تاريخ: 20140602
محل و شماره بازیابی: 125906