تاریخ عصر غیبت

نبذة عن كتاب تاریخ عصر غیبت

معرفى اجمالى :
تاريخ عصر غيبت: نگاهى تحليلى به عصر غيبت امام دوازدهم(عج) اثر مسعود پورسيد آقايى، رضا جبارى، حسن عاشورى و سيد منذر حكيم، كارى گروهى است كه در ابتدا به سفارش «مركز جهانى علوم اسلامى» براى تدريس «تاريخ عصر غيبت» آماده شده و خلاصه آن با نام «درسنامه تاريخ عصر غيبت» در آن مركز تدريس شده است. پس از چند سال متن كامل كتاب با اصلاحات و اضافاتى براى استفاده عموم و به عنوان كتاب كمك درسى منتشر شد.
كتاب نگاهى است از منظر تاريخى و تلاشى است در جهت تحليل و بررسى تاريخ غيبت صغرى و كبراى امام دوازدهم(عج) كه به زبان فارسى در سال 1379ش تدوين شده است.

ساختار :
كتاب مشتمل بر يك پيشگفتار و نه فصل است كه در قالب توصيفى-تحليلى ارائه گرديده است. هر يك از فصول كتاب مشتمل بر بخش‌هايى است و خلاصه مطالب هر فصل، در انتهاى آن آمده است.
نويسندگان از دو منظر اعتقادى و تاريخى زمينه‌هاى غايب شدن امام زمان(ع) را بررسى كرده‌اند. آنها در اين اثر به زندگينامه امام زمان(ع)، منابع مطالعه عصر غيبت، وضعيت سياسى، اجتماعى و فرهنگى عصر عباسيان و تاريخ شيعه در آن عصر از جهات مختلف اشاره دارند.
پيشگويى‌هاى مربوط به غيبت و زمينه‌سازى اهلبيت(ع) و پيامبر اكرم(ص)، نهاد وكالت در عصر غيبت و فعاليت وكيلان امام زمان(ع) و مدعيان وكالت، فلسفه غيبت، نواب اربعه، سيرت و آثار مهدى(ع) و نيز وضعيت شيعه از نظر سياسى، اجتماعى و فرهنگى در عصر غيبت كبرى از مباحث مهم كتاب است.

گزارش محتوا :
براى بررسى زمينه‌هاى تاريخى اين غيبت، تكوين و سير تكاملى آن و نقش نهاد وكالت در ايام غيبت، در فصل اول كتاب، منابع و مآخذ بحث مورد شناسايى و بررسى قرار گرفته است. اين منابع سه گروه است:
الف) كتاب‌هاى نوشته شده در موضوع غيبت: 1- آنچه در طول زندگى يازده امام(ع) تا شهادت امام حسن عسکري(ع) نوشته شده مانند: المشيخة و الملاحم، 2- كتاب‌هايى كه در طول غيبت صغرى نگارش يافته: الغيبة و الحيرة و الكافى، 3- آنچه از آغاز غيبت كبرى نوشته شده است: كمال‌الدين و تمام النعمة و الارشاد .
ب) كتاب‌هاى رجالى: الفهرست و الرجال شيخ طوسى.
ج) كتاب‌هاى تاريخى: تاريخ طبرى و مروج الذهب .
فصل دوم كتاب مرورى است خلاصه بر زندگانى آنحضرت از هنگام تولد و حوادث پس از آن تا مراحل مختلف حيات آن امام(ع). زندگانى آنحضرت داراى چندين دوره است: اختفاء به مدت پنج سال، غيبت صغرى به مدت هفتاد سال و غيبت كبرى.
در فصل سوم، براى پى بردن به علل و زمينه‌هاى غيبت و دست يافتن به تحليلى جامع و صحيح، مرورى شده است بر وضعيت سياسى- اجتماعى و فكرى عصر عباسيان دوم و دوره مركزيت سامرا در آستانه غيبت امام زمان(عج).
آنچه از «وضعيت سياسى» و ويژگى‌هاى آن در اين دوران ذكر شده عبارتند از: انتقال مركز خلافت از بغداد به سامرا، نفوذ و تسلط تركان، عزل و نصب‌هاى پى درپى، نفوذ زنان در دستگاه خلافت، ستمگرى وزرا و امرا، فتنه‌ها و آشوب‌هاى داخلى، قدرت يافتن و خودمختارى مناطق تحت نفوذ و تغيير ماهيت و اهداف فتوحات.
در «وضعيت اجتماعى» اشاره‌اى شده است به دوقطبى شدن جامعه و تقسيم آن به لحاظ اقتصادى به دو قشر محروم و برخوردار؛ ازاين‌رو، مقايسه‌اى شده است بين زندگى خلفا، وزرا، امرا و جشن‌هاى افسانه‌اى آنان با فقر و سيه‌روزى مردم.
در «وضعيت فكرى» مروى شده است به مهمترين ويژگى اين دوره كه همان چرخش فكرى آشكار متوكل از «اعتزال» به «اهل حديث» و سركوبى معتزله و قدرت بخشيدن به اهل‌سنت و جماعت بود. از علل و انگيزه‌هاى آن نيز گفتگو شده است.
فصل چهارم، مرورى است به وضعيت فكرى و سياسى- اجتماعى شيعه در آستانه عصر غيبت، به عنوان يكى از مهم‌ترين گروه‌هاى اسلامى و قوى‌ترين احزاب مخالف حكومت.وضيعت فكرى و سياسى- اجتماعى شيعه و رهبرى آن در اين دوره داراى ويژگى‌هاى خاصى است.
به لحاظ «فكرى» اصول و احاديث شيعه، ضبط و نگهدارى شده و شيوخ و رجالى تربيت يافته‌اند تا در بحران‌ها و حوادث ره‌گشاى مسائل باشند. حفظ اسلام از دستبرد منحرفان، روشنگرى و موضع‌گيرى‌هاى بجا، پاسخ‌گويى به مشكلات فكرى و فقهى و ايجاد آمادگى براى پذيرش غيبت از جمله اقدامات ائمه(ع) در اين دوران است.به لحاظ «سياسى»، رهبرى شيعه به اجبار از مدينه به سامرا آورده شده و تحت نظارت شديد به‌سر مى‌برد. عسكريين(ع) با پيش‌گرفتن سياست «تقيه» به تقويت و گسترش سازمان وكلا مى‌پردازند.
از نظر «اجتماعى»، شيعيان در فقر، فشار و اختناق به‌سر مى‌برند و رهبرى شيعه على‌رقم ممانعت از تماس مردم با آنان از نفوذ زيادى برخوردار است.
در فصل پنجم، زمينه‌سازى معصومين(ع) براى ورود شيعه به عصر غيبت توضيح داده شده است.
روشنگرى‌هاى رهبران معصوم(ع) درباره مسأله مهدويت، از بخش‌هاى انكارناپذير تاريخ تشيع است. ويژگى خاصى كه به عصر عسكريين(ع) مربوط مى‌شود، اقدامات ويژه‌اى است كه آن دو بزرگوار براى آماده سازى شيعيان در ورود به عصر غيبت انجام دادند؛ تبيين نزديكى ولادت حضرت مهدى(عج)، كيفيت آغاز غيبت، تاريخ آن و كاهش ارتباط مستقيم با شيعيان از جمله اين اقدامات بود.
در فصل ششم، با توجه به جايگاه خاص سازمان وكالت در عصر غيبت، اقدامات عسكريين(ع) در تقويت و گسترش اين سازمان حائز اهميت است؛ لذا در اين فصل نگاهى مستقل به اين سازمان مهم، آغاز و انجام آن و نحوه فعاليت آن در عصر غيبت و قبل از آن شده است.
فصل هفتم، حوادث و رويدادهاى دوران غيبت صغرى را طى نه گفتار مورد بررسى و تحقيق قرار داده است: وضعيت سياسى، اجتماعى و فكرى اين دوران، تاريخ غيبت و كيفيت آغاز آن، فلسفه غيبت، و ويژگى‌هاى عصر غيبت صغرى از جمله اين ويژگى‌هاست.
در بُعد «فكرى»، دو ويژگى عمده از مختصات اين دوره است: پيدايش مكتب فكرى اشعرى كه جلوه ديگرى از مكتب اهل حديث است و جمع‌آورى و تدوين كتب روايى.
درباره فلسفه غيبت، با استفاده از روايات چند چيز بيان شده است؛ همانند سرّى از اسرار الهى، آزمايش و غربال انسان‌هاى صالح، ستم‌پيشه بودن انسان‌ها، آزادى از يوغ بيعت با طاغوت‌هاى زمان و حفظ جان امام(عج).
فصل هشتم، به عصر غيبت كبرى اختصاص دارد كه با صدور توقيعى از جانب امام(عج) به آخرين سفير خود، پس از درگذشت او به عنوان آخرين نائب، فرا مى‌رسد.
در فصل هشتم كتاب به عنوان مهم‌ترين مباحث اين دوره، مرورى خلاصه به چهار بحث شده است: تاريخ شيعه، نهضت‌ها و دولت‌هاى شيعى در عصر غيبت كبرى، مبارزات فكرى و سياسى علماى شيعه دراين عصر، دوره‌هاى مرجعيت دينى و سياسى در اين دوران و مدعيان مهدويت در عصر غيبت صغرى و كبرى.
فصل نهم، به بيان سيرت و آثار امام مهدى(عج) اختصاص دارد. سيرت ايشان از دو زاويه مورد بررسى قرار گرفته است:
الف) در «عصر غيبت» امام(عج) در ميان جامعه و مردم حضور دارد، از احوال ايشان باخبر است و در حفظ و نجات آنان سعى وافر دارد.
ب) در «دوران ظهور» از سيرت تربيتى، اخلاقى، مديريتى ويژه‌اى برخوردار است كه توجه به آنها مى‌تواند الگوى خوبى براى پيروان باشد.
از امام(عج) عليرغم محدوديت‌هاى فراوان، آثار گران‌بهاى زيادى به يادگار مانده است. از جمله دعاها و توقيعات آنحضرت است كه توضيحاتى در مورد هريك داده شده است.

وضعيت كتاب :
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع در انتهاى كتاب آمده است.
توضيحات مربوط به مطالب، با عنوان پى‌نوشت‌ها در آخر هر فصل بيان شده است.

منابع مقاله :
مقدمه و متن كتاب.
«امام مهدى(عج) در آينه قلم، كارنامه منابع پيرامون امام مهدى(ع) و مهدويت»، قم، مؤسسه اطلاع‌رسانى اسلامى مرجع، جلد1 ص635.
تاريخ عصر غيبت
مشخصات كتاب:
عنوان و نام پديدآور: تاريخ عصر غيبت: نگاهي تحليلي به عصر غيبت امام دوازدهم عجل الله تعالي فرجه الشريف/ پورسيدآقايي… و [ديگران].
مشخصات نشر: قم: آينده روشن، 1389.
مشخصات ظاهري: 375 ص
شابك: 53000 ريال: 4-29-5073-600-978
وضعيت فهرست نويسي: فيپا
يادداشت: نويسندگان پورسيدآقايي، جباري، عاشوري، حكيم.
يادداشت: چاپ قبلي: موسسه فرهنگي انتشاراتي حضور: 1379.
يادداشت: كتابنامه: ص [367] – 357؛ همچنين به صورت زيرنويس.
عنوان ديگر: نگاهي تحليلي به عصر غيبت امام دوازدهم عجل الله تعالي فرجه الشريف.
موضوع: محمدبن حسن (عج)، امام دوازدهم عجل الله تعالي فرجه الشريف.
موضوع: مهدويت — انتظار
موضوع: شيعه — تاريخ
موضوع: نواب اربعه
شناسه افزوده: پورسيدآقايي، مسعود، 1338-
رده بندي كنگره: 1394 2 ت /4/ 224BP
رده بندي ديويي: 462 / 297
شماره كتابشناسي ملي: 2192573
ص: 1
عناوين اصلي كتاب شامل: