تحفه بهائی(اسماعیل بن نظام الملک ابرقوهی (سده 8هـ))

نبذة عن كتاب تحفه بهائی(اسماعیل بن نظام الملک ابرقوهی (سده 8هـ))

شماره بازیابی: 9057
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR10-41438
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: تحفه بهائی/ اسماعیل بن نظام الملک ابرقوهی (سده 8هـ)
تاریخ کتابت: ، 8 ق.
قطع: ‮؛ دو، ‭273‬، یک برگ، اندازه متن: 6*‭11‬، ‭17‬س، اندازه جلد: ‭10‬*‭16/4‬‬.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:«فالحمدلله الذی ابتدع الوری و انالهم فضلاً نظام مقاله ثم الصلوه علی الهداه و ختمهم و علی صحابته الکرام و آله. اما بعد چنین گوید محرر این کلمات و جماع این قراین و ابیات اسمعیل بن نظام‌الملک الابرقوهی المشتهر بغیاث الدین.»
انجام:«چراغ خاطر داعی اگر چه بی نورست / ز عکس رای تو بادا همیشه پاینده»
«مأمول از مکارم صاحب مروتی که به مطالعه او رسد آن که به حکم کرم ترتیب و تهذیب آن فرماید بالخیر و السعاده و الحسنی»
بنا بر خاتمه‌ای که در پایان نسخه ما آمده و در آن نسخه بیانی به دقت توصیف شده، نسخه او به خط ابوالفتح مسعود بن حجاج بن ابی بکر در 7 شعبان 763 ق کتابت شده است. در آن نسخه پس از پایان کتاب 10 رباعی به خط تعلیق فرحشاه بن احمد حسینی در اواسط شهر الله الحرام الشعبان 763ق نوشته شده بود که کاتب همه را در این نسخه رونویس کرده است.
رسم الخط نسخه: قاعده دال و ذال فارسی در آن رعایت شده است. در عبارات عربی «ی»های پایان کلمات که به صورت الف کشیده خوانده می‌شوند دو نقطه درون شکم «ی» دارند ولی در جملات فارسی برعکس است و «ی»هایی که به صورت یاء کشیده خوانده می‌شوند این دو نقطه را دارند. حروف پ و چ و ژ گاهی با سه نقطه و گاهی با یک نقطه نوشته شده‌اند. گ هم سرکش ندارد.
تزئینات متن:عناوین به خط تعلیق شنگرف.
بین مصراع‌ها به تناسب دایره کوچک یا ویگول شنگرف رنگ و یا دو ویرگول روی هم و … کشیده شده، بر فراز نام اشخاص و کلمه آغاز برهی از ابیات خط شنگرف.
نشانی ها به شنگرف.
رکابه نویسی:دارد.
نوع کاغذ:نخودی نازک آهارمهره، با برگ‌های الحاقی فرنگی، نخودی ضخیم.
تزئینات جلد:تیماج قهوه‌ای ضربی با ترنج زرین منقش و سرترنج و چهار لچکی و جدول گرهی. قطر: 7/3.
مؤلف در پایان مقدمه خود افزوده اگر سعادت مساعدت کند و «این ابواب ناتمام و این آغاز آغاز به انجام رسد ذیلی که مشتمل باشد بر امثله و عهدنامه‌ها و امثال این تحریرات بدان ملحق گرداند.»
مؤلف دو جا به جد وزیر خود اشاره کرده است. در برگ 15ر اشعاری به عربی از جد خود می‌آورد: «للوزیر ابی الفزح (کذا؛ ابی الفرج) جد المؤلف اعلی شانه» و همچنین در برگ 229 پ: «قال جد المؤلف الوزیر ابوالفرج تاب ثراه الفتوه ید مبذول و بشر مبتول …»
برگ‌های نونویس نسخه بدین ترتیبند: 1، 156، 240- 252 و 6 برگ آخر.
پس از انجام کتاب خاتمه‌ای در 4 صفحه از جعفر سلطان القرایی مالک پیشین نسخه شامل توصیف کتاب و شرحی در باب نسخه دکتر مهدی بیانی و تکمیل این نسخه (یادداشت او امضا ندارد). او نوشته که این نسخه در بهمن 1329ش در تهران به او هدیه شده بود و وی نواقض کتاب را با خط شکسته که از انواع خطوط به خط تعلیق نزدیکتر است شبیه نسخه تحریر کرده.
محل کلماتی که در نسخه مهدی بیانی ناخوانا بوده در این نسخه سفید مانده است.
نسخه در حاشیه تصحیح شده است.
2کسی با خطی جدیدتر اشعار و عباراتی که مناسب هر بخش بوده در حاشیه به نسخه افزوده است.
3جزوه‌ها 8 برگی است.
برگ‌هایی از نسخه افتادگی داشته که از روی نسخه مهدی بیانی نونویس شده است.
حاشیه بعضی از برگ‌ها آبخوردگی دارد.
نک: منزوی، ج3، ص 2088- 2089؛ ادبیات تهران، ج3، ص 8-9 (با نام ترسل و بدون نام مؤلف)؛ آستان قدس، ج7، ص 851- 852؛ حدیث عشق، ج2، ص 166؛ نشریع نسخه‌های خطی، ج5، ص 566؛ ملک، ج7، ص 55 – 64؛ میکروفیلمهای دانشگاه تهران، ج2، ص 149 و 292؛ مشترک پاکستان، ج5، ص 609.
شامل بیست باب و بعضی از ابواب در چند فصل بدین ترتیب:
باب اول: در مطالع مکتوبات.
باب دوم: در عرض خدمه و دعا.
باب سیوم: در فراق و اشتیاق.
باب چهارم: در وفا و ثبات و فصل در معنی اعراض.
باب پنجم: در آنک بی‌وداع مفارقه افتد و فصلی مشتمل بر وداع.
باب ششم: در آنک پیش از ملاقات نویسند.
باب هفتم: در شکر حق و خلق و در آن دو فصل باشد:
فصل اول: در شکر حق به وقت حصول مراد و انقطاع ماده فساد.
فصل دوم: در شکر خلق.
باب هشتم: در انواع شکایات و در آن پنج فصل است:
فصل اول: در شکایت روزگار.
فصل دوم: در شکایت از ملال و اختلال حال.
فصل سیوم: در شکایت از اهل روزگار.
فصل چهارم: در شکایت از طالع.
فصل پنجم: در شکایت از ظلم و خرابی.
باب نهم: در عذرخواهی و در آن ده فصل است:
فصل اول: در عذر از گناه.
فصل دوم: در عذر از تبرک و فایده تبرک.
فصل سیوم: در عذر از ایجاز.
فصل چهارم: در عذر از ترک القاب.
فصل پنجم: در عذر از ترک مکتوب نوشتن.
فصل ششم: در عذر از ترک عنوان.
فصل هفتم: در عذر از ابرام.
فصل هشتم: در آنک مکتوب مفرد ننوشته باشد
فصل نهم: در آنک سلام در آخر نویسند.
فصل دهم: در آنک در ظهر نویسند.
باب دهم: در شفاعت و سبارش (سفارش).
باب یازدهم: در تهانی و در آن یازده فصل است:
فصل اول: در عید.
فصل دوم: در صوم و براه و غیره.
فصل سیوم: در نوروز.
فصل چهارم: در مولود.
فصل پنجم: در صحت.
فصل ششم: در تهنیت به مسهل.
فصل هفتم: در منصب و خلعت.
فصل هشتم: در فتح.
فصل نهم: در مراجعت از سفر.
فصل دهم: در زفاف.
فصل یازدهم: در ختنه کردن.
باب دوازدهم: در تعازی و در آن سه فصل است:
فصل اول: در تعزیه رجال.
فصل دوم: در تعزیه اطفال.
فصل سیوم: در تعزیه عورات.
باب سیزدهم: در تسلیه و تمنی.
باب چهاردهم: در صورتی که به کنایه نویسند.
باب پانجدهم: در نصایح و در آن نوزده فصل است:
فصل اول: در نصیحه مطلقاً و رساله قانون الملک و دستور وزارت.
فصل دوم: در صبر و تأنی.
فصل سیوم: در انتهاز فرصه و تعجیل.
فصل چهارم: در تحمل و مداراه.
فصل پنجم: در دفع دشمن.
فصل ششم: در آنک با دانا صحبه دارد.
فصل هفتم: در نصیحت به معنی تخویف و تهدید.
فصل هشتم: در حذر از سلاطین.
فصل نهم: در کتمان راز و قله کلام و سکوت.
فصل دهم: در مشاوره.
فصل یازدهم: در حزم و احتیاط.
فصل دوازدهم: در مسافره و عکس آن.
فصل سیزدهم: در اکتساب آداب و فضیله انساب و احساب.
فصل چهاردهم: در حسب و نسب.
فصل پانزدهم: در علو همت.
فصل شانزدهم: در تواضع و انصاف.
فصل هفدهم: در عمل صالح و قول مصلح.
فصل هجدهم: در قناعه و تحمل و عزا و توکل.
فصل نوزدهم: در آنک رسول دانسته فرستد.
باب شانزدهم: در طلب و استغاثه و در آن هشت فصل است:
فصل اول: در طلب مطلقاً.
فصل دوم: در پروانه و تشریف و توقیع.
فصل سیوم: در سبارش.
فصل چهارم: در طلب تفقد و عیاده.
فصل پنجم: در وفاء وعده و اتمام کار.
فصل ششم: در طلب حضور.
فصل هفتم: در طلب اجازه که به مجلسی حاضر شوند.
فصل هشتم: در طلب مکتوب و خبر و جواب مکتوب.
باب هفدهم: در دعا و در آن شش فصل است:
فصل اول: در صباح.
فصل دوم: در رواح.
فصل سیوم: در آنک وقتی که مکروهی رسیده باز رسد.
فصل چهارم: در دعاء مسافر.
فصل پنجم: در دعاء اموات و اهل عزا.
فصل ششم: در دعاء متفرق.
باب هجدهم: در جواب.
باب نوزدهم: در مدح و ذم و فضایل و رذایل و در آن هفت فصل است:
فصل اول: در عقل و عقلا.
فصل دوم: در علم و علما و یک دو مکتوب در مصطلحات علمی.
فصل سیوم: در عدل و عادلان.
فصل چهارم: در جود و جواد.
فصل پنجم: در شجاعه و شجاع.
فصل ششم: در مکارم اخلاق و محاسن اوصاف مطلقاً.
فصل هفتم: در ذم به اضداد و دیگر فضایل.
باب بیستم: در اوصاف متفرقه.
وضعیت استنساخ نسخه: نسخه دارای علامت سه نقطه شک بین سطور می‌‌باشد.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ با مایه‌های تعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1دو برگ از آغاز و یک برگ از پایان نسخه سفید و نانوشته است.
مشخصات اثر:
یادداشتهای تملک:
شکل و سجع مهر:
متن يادداشت:
نسخه از جعفر سلطان القرایی در آذر 1348ش خریداری شده است.
در حاشیه برگ 140ر یک مهر مدور کهن و در حاشیه برگ 262 ر یک مهر بیضوی بوده که هر دو را محو کرده‌اند.
دارای مهر کتابخانه جعفر سلطان القرایی.
يادداشت عمليات: نسخه کمی از آغاز افتادگی دارد. (چند سطر از آغاز نسخه بیانی ناقص بوده و بدین جهت آغاز کتاب هم در این نسخه کامل نیست).
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 2/ 29، صفحه 680- 683.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: مجموعه در ترسل و نامه نگاری نوشته شده به نام خواجه بهاءالدین ابوالفتح محمود نظام‌الملکی (از نوادگان خواجه نظام الملک طوسی) در 746 ق در کرمان.
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): نامه‌نگاری
تاريخ: 20150712
محل و شماره بازیابی: 179166