تذکره شاه طهماسب

نبذة عن كتاب تذکره شاه طهماسب

شماره بازیابی: 3455/276
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-34162‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: تذکره شاه طهماسب
کاتب: احمد غلام.
تاریخ کتابت: بین سال‌های 1063 – 1141ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 393 – 398.
قطع: ‮بیاض. ‭15/5‬*‭33‬سم. ‭457‬ص. سطور مختلف.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1آغاز نسخه‌های چاپی: بسمله، سپاس بیقیاس حضرت پادشاهی را سزاست اما بعد بنده ضعیف باری… طهماسب بن اسماعیل بن حیدر الصفوی الحسینی را بر خاطر شکسته خطور کرد که از احوالات و سرگذشت خود تذکره‌ای بقلم آورم…
1آغاز نسخه حاضر (پس از دیباچه کاتب): فصل اول در باب یاغی شدن اولامه تکلو. او در اوائل یساول بود و در زمان لله‌گر جوهر سلطان حاکم تبریز شد ما چون به خراسان رفتیم دماغ او خلل یافته داعیه یاغی‌گری نموده آنچه از مال خاصه در تبریز بود صاحبی کرد و کنیزان خاصه شریفه که جهت طلادوزی بطلادوزان سپرده شده بودند بملازمان خود داده… .
2حافظ غبار فقر و قناعت زرخ مشوی/ کین خاک بهتر از عمل کیمیاگری است
3از کتاب مجمع مرحوم حیدربیک نسخه برداشتم ندانم چه نوشتم که اگر باز غارت شوم نسخه شاید بمن بماند اگر جان بماند… سنه 1138 که روز یکشنبه و بنای با روی جدید در این یوم شد.
تزئینات متن:عناوین به شنگرف.
تزئینات نسخه:اکثر صفحات دارای کمند و شنگرف.
بعضی صفحات به چلیپا.
تزئینات جلد:تیماج یک لا قرمز.
در آغاز بیاض فهرستی از گزیده مطالب جنگ نوشته شده.
نک: مطلع الشمس، ص 165 – 313؛ تاریخ ادبیات براون، 4/ 67؛ تاریخ شاه طهماسب از تاج‌بخش استوری، 1/ 305 و 1279.
این تذکره را از کتاب مجمع حیدر بیک (ظاهرا جنگی است گردآورده او) نقل کرده و دارای پنج فصل است بدین ترتیب:
فصل اول: در باب یاغی شدن تکلو.
فصل دوم: در باب غازی خان (در نسخه‌های چاپی قاضی خان).
فصل سوم: داستان القاس میرزاا و سرکشی‌های او (یکی از برادران شاه طهماسب).
فصل چهارم: ذکر روابط موجود با اسکندر پاشا در وقتی که پاشای ارزروم (در نسخه: ارض روم) بود و حوادث فیمابین کشور عثمانی و ایران در این اوان.
فصل پنجم: داستان سلطان بایزید فرزند سلطان سلیمان عثمانی و جنگیدن با پدر تا فرار و پناه آوردنش به دربار شاه طهماسب خود به قلم آورده و حاوی نکات تاریخی و حوادث بسیار از دوران پادشاهی او است، مرحوم صنیع‌الدوله در مجلد دوم مطلع الشمس (ص 165 – 213) به نام «روزنامه شاه طهماسب اول صفوی» چاپ کرده و اساس آن چاپ، نسخه کتابخانه معتمدالدوله (گویا فرهاد میرزا) بوده و بسیار پر غلط است و در فصل آخر آن در بیان داستان تسلیم کردن شاه طهماسب بایزید را به پدرش تحریف و سقط فراوان رخ داده (در چاپ یا در نسخه)، در دیگر قسمت‌ها نیز خاصه در اوایل تذکره، که در نسخه ما فصل اول است، تفاوت فراوان بین نسخه حاضر و نسخه چاپی به چشم می‌خورد. نسخه چاپ برلین (مطبعه کاویانی به کوشش عبدالشکور) نیز مطابق چاپ صنیع‌الدوله است مگر اینکه تحریفات و سقطات بخش آخر آن چاپ را ندارد و اغلاط آن هم کمتر است اما تفاوت‌های آن با نسخه حاضر بر جا است و مسلما اصالت این نسخه بیشتر است. خاصه آنکه خطبه و دیباچه چاپی به کلی ساختگی می‌نماید و داشتن نظرهای خاص و دوستی نویسنده دیباچه با جمعی و دشمنی او با جمعی دیگر و نیز آشنا نبودن نویسنده به فنون نویسندگی کاملا هویدا است، عبارات خطبه و برخی از قسمت‌های تذکره ناپخته و سست است.
علاوه بر اینکه در صدر نسخه حاضر نمونه‌ای از خطبه‌های پیشگفتارهای شاه طهماسب به دست داده شده است.
شاه طهماسب در این تذکره به تناسب ابیات ترکی و فارسی و آیات و روایات آورده (که بیشتر در نسخه چاپی نیست) و نیز از تاریخ تیموری (منظوم) یاد و این بیت را از آن نقل کرده.
شده شاهرخ همرهش در مصاف/ بسان دو شمشیر در یک غلاف
وی این بیت را در آغاز فصل سیم آرد و گوید: «هرگاه تاریخ تیموری می‌خواندم باین بیت که می‌رسیدم. می‌گفتم من و القاس این حال داریم».
وضعیت استنساخ نسخه: بیشتر صفحات اخیر به خط بسیار ریز احمد غلام عمله خزانه است و در سال‌های 1113 و تا 1140ق کتابت شده.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:خط‌ها و قلم‌های گوناگون.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1مرحوم بهار در برخی از صفحات یادداشت‌هایی با قلم آبی و گاه نیز ابیاتی نوشته است.
يادداشت عمليات: برخی برگ‌ها وصالی شده و به متن بعضی مطالب آسیب رسیده.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4597-4598.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: این سرگذشت در اصل پنج فصل است و احمد غلام در صدر آن نوشته «این پنج فصل حکایت و روایت است در باب مجاری حالات و پیش آمدن وقایع و سوانح مهمات و خصوصیات مبنی بر کرامات نواب ملکی صفات غفران پناه… که التفاوت به تعریفات ظاهری نفرموده‌اند ذات قدسی سمات خود را بدین القاب و صفات ستوده‌اند – خاک آستانه حضرت خیر البشر رواج دهنده مذهب حق حضرات ائمه اثنی عشر (ع)… غلام با اخلاص حضرت امیرالمومنین (ع)… ابوالبقاء شاه طهماسب الحسینی الموسوی… – که آن اعلیحضرت… به زبان درر فشان خود نقل فرموده‌اند و به همان تقریر و عبارات در حیز تحریر و حیطه تسطیر در آمده».
صحافي شده با: جنگ501965
تاريخ: 20131201
محل و شماره بازیابی: 174554