تفسير آيه توحيد

نبذة عن كتاب تفسير آيه توحيد

شماره بازیابی: 3802/5
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36050‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: تفسیر آیه توحید
تاریخ کتابت: قرن 11ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 33 – 61.
قطع: ‮خشتی. ‭12/5‬*‭19‬سم. ‭389‬ص. ‭21‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1هذه نبذه من المباحث الشریفه… المتعلقه بایه التوحید… و بتفسیرها… من کتاب انوار التنزیل… نقلتها من السواد الی البیاض… وها انا اوردها فی المبحثین… المبحث الاول اعلم ان المشهور بین الجمهور من النحاه ان کلمه لو لا متناع الثانی لامتناع الاول… .
2… و ههنا برهانان آخران یسمی احدهما برهان التوارد و الاخر برهان التمانع و الکلام فی تقریرها و تقریر ما یتعلق بهما من الابحاث و الاجوبه طویل الذیل و قد کفت مونه ذلک الکلامیه و ان ساعدنا التوفیق جمعنا هامع ماسنح للنظر التکمیل و الخاطر العلیل فی رساله مفرده و الحمدلله علی ما انعم.
تزئینات متن:عناوین شنگرف.
نوع کاغذ:آهار مهره شکری رنگ.
تزئینات جلد:تیماجی مشکی سجاف عطف و حواشی تیماج یشمی.
در لابه‌لای پاره‌ای از اوراق مجموعه برگچه‌هایی الصاق و بر آنها تعلیقات نوشته شده.
در ذیل نخستین رساله (تفسیر آیه الکرسی) پس از پایان رقم کاتب نسخه (که محمد بن نظر معروف به ملازاده است) با قلم قرمز نوشته: «مخفی نماند که بیشتر از این رساله به خط این کمترین درگاه است فرخ مهجور فی سنه 1005».
در این رساله مانند رساله ابوالصفاء حسینی نخست مباحثی ادبی و سپس وجوهی که در بیان ملازمه گفته شده آمده و شیوه بیان وجوه ملازمه و خرده‌گیرها و بحثهایی که بر آن وجوه شده در هر دو رساله نزدیک به یکدیگر است جز اینکه در رساله حاضر ده وجه یاد شده و در رساله ابوالصفا هفت وجه و وجه 1، 2، 3، 5، 6، 7، رساله ابوالصفا به ترتیب با وجه 1، 2، 6، 8، 9، 10 رساله، دوم عینا مطابقت دارد مگر اینکه در رساله دوم تفصیل بیشتر در نقض و ابرامات دیده می‌شود و تنها در وجه دهم کار برعکس شده و در رساله دوم در غایت اجمال است و پس از بیان وجه دهم (که همان وجه 7 رساله سابق است) مولف به نقل برهان تمانع و مباحث و اعتراضات وارد بر آن پرداخته. مولف رساله حاضر می‌گوید: «ذکر برهان تمانع و ابحاث و اعتراضات و جواب‌های مفصل آن در حد کتاب‌های کلامی است» و من نیز در رساله‌ای جداگانه درباره آن خواهم نوشت مولف از تفتازانی، دوانی و غیاث‌الدین منصور یاد می‌کند. نام مولف این رساله در نسخه نیامده است اما در وقت کتابت نسخه (1005) زنده بوده و کاتب که شاگرد او بوده در پایان رساله رقم کرده: «نقلت هذه النسخه من منقول المصنف کتبه نفسه و هو مولای و استادی سلمه الله تعالی فی تاریخ سنه 1005 فی بلده المحفوظه کابل فی ید الاضعف فرج کاتب حاشیه‌های مولف را بر این رساله نقل کرده و در پایان همه آنها قید می‌کند «منه سلمه الله».
وجه 9 رساله حاضر که تا چند سطر همان وجه 6 رساله ابوالصفاء است و در اینجا چند سطر هست که در آن رساله نیست. «الوجه التاسع ان تعدد الاله یستلزم استغناء العالم عن کل منهما لحصوله بکل واحد منها بدون الاخر و الایلزم النقص فلا یکون شیء منهما صمدا محتاجا الیه فلا یکون شیء منهما الها اذالاله لابدان یکون کذلک فلا یوجد شیء من المصنوعات و یرد علیه ان ما ذکر فی بیان الملازمه یثبت ما هو المقصود من الملازمه و هو نفی تعدد الصانع» تا اینجا عبارت هر دو رساله یکی است و هم در اینجا وجه 6 در رساله ابوالصفا به پایان می‌رسد.
اما در رساله حاضر بدین گونه ادامه دارد: «و حینئذ استدرک التعرض للزوم وجود شیء من المصنوعات بل التعرض للملازمه ایضا و ایضا یرد علیه ان قوله فلا یوجد شی من المصنوعات ممنوع لان اللازم من بیان الملازمه استغناء العالم عن کل منهما لاعلی التعیین ای الفرد المنتشر کما قیل من ان العله احدهما لا بعینه».
وضعیت استنساخ نسخه: با چند قلم از محمد بن نظر مدعو به ملازاده (ش 1 و 5 فرج یا فرخ (ش3) و میرزا علی (ش1) در پایان ش 1 و 3 تاریخ 1005ق دیده می‌شود.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق (شیوه ترکی).
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1بر پشت برگ نخست مجموعه، فهرست اسامی یازده رساله از رساله‌های موجود در این دفتر به خط تازه ثبت شده.
يادداشت عمليات: برگ اول و برخی دیگر از برگ‌های دفتر وصالی و یا پارگی دارد.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4827-4828.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: تفسیر آیه «لو کانت فیهما الهه الا الله لفسدتا» این نسخه نیز رساله‌ای است در دو مبحث «الاول فیما یتعلق بنظم الایه و الثانی فیما یتعلق بتفسیرها المحتوی علی الدرر المنثوره».
صحافي شده با: تفسیر آیه الکرسی/ صدرالدین محمد بن ابی‌الصفا حسینی502452
تاريخ: 20140226
محل و شماره بازیابی: 125791