تنکلوشای بابلی (ترجمه…) (ترجمه صور الدرج تنکلوشای بابلی است)

نبذة عن كتاب تنکلوشای بابلی (ترجمه…) (ترجمه صور الدرج تنکلوشای بابلی است)

شماره بازیابی: ‮‭1891/2‬‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‭10-22284‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: تنکلوشای بابلی (ترجمه…) [نسخه خطی]/ ترجمه صور الدرج تنکلوشای بابلی است
نام خاص و کميت اثر: 145 پ – 167 پ.
قطع: ؛ خشتی. 5/ 14*20 سم. 167گ. 17 و 19س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1الحمد لله رب العالمین و الصلوه و السلام…اما بعد بر رای ارباب خرد پوشیده نماند که فرمان خداوند جهان پادشاه مشرق و مغرب خلد الله سلطانه رسید به کمترین بندگان تا کتاب تنکلوشای بابلی را مطالعه کند… .
2…درجه سی‌ام از برج حوت هر که بر این درجه زاید پابهاش کار کند…و مال او وارثان ببرند تمام شد. این کتاب چنانکه وعده کرده بودیم.
3قد وقع الفراغ من کتابه…لسید الحکماء والاذکیاء فی یوم الثلثاء من شهر جمادی الاخری سنه 1082.
تزئینات جلد:گ 145 پ تا آخر به خط نستعلیق نو و تازه‌نویس است.
سخن نالینو و استدلال او بر اتحاد تینکلوس که ابومعشر بلخی عقائد احکامیان ایرانی را از او نقل کرده باتو کروس یونانی که در نیمه 2 قرن 1م. می‌زیسته جای خدشه و ایراد نیست، زیرا اسنادی که به زبان یونانی از اصل کتاب توکروس به دست آمده با فصلی که ابومعشر از کتاب تنکلوشا نقل کرده به وسیله «بل» خاورشناس مطابقت داده و ثابت شده است این تنکلوشا همان توکروس است. مینورسکی در رساله خود در شرح قصیده خاقانی نیز این عقیده را از روولسن یکی از دانشمندان قرن 6م. نقل کرده است و لکن سخنان نالینو درباره کتابی که به نام صور درج و منسوب به تنکلوشای بابلی است و علامه تقی‌زاده آن را درگاه شماری آورده‌اند جای تامل است. نظرات نالینو درباره متن عربی این کتاب به طور خلاصه این است.
الف. این کتاب به خاطر مطالب عجیب و غریب و نادرست و بدون اساس که دارد نمی‌تواند از توکروس باشد که دانشمندی است ستاره ‌شناس.
ب. مطالب این کتاب با آنچه ابومعشر از تینکلوس نقل کرده متفاوت است.
ج. این کتاب ساخته دست ابوبکر ابن وحشیه (احمد بن علی -296ق) که ابوطالب زیات (قرن 4ق) نقل کرده یا خود ساخته دست ابوطالب زیات است و او برای دوری از اتهام داشتن احساس ضد عربی آن را به شخصیت ساختگی و دروغین ابن وحشیه نسبت کرده است؟ مدرک سخن اخیر نالینو مقدمه الفلاحه النبطیه است (و به نقل علامه تقی‌زاده در صدر نسخه‌ای از متن عربی که در تهران است نوشته شده من کلام ابن وحشیه). بحث درباره این متن عربی که ساخته کیست و در چه زمان است را با جای دیگر می‌گذاریم و در اینجا تنها درباره ترجمه فارسی آن سخن می‌گوئیم: از این ترجمه فارسی دری در هیچ جا یادی نیافتم جز اینکه نالینو در ضمن سخن خود درباره متن عربی، از یک نسخه ترجمه فارسی «کتاب صور تنکلوشا» یاد کرده که در پایان آن نسخه نویسنده‌ای ناشناس چنین نوشته «در تاریخ تبری نبشته‌اند که این کتاب هشتاد سال بیشتر از هجرت نبوی نوشته شده». به نوشته نالینو شولسن با اعتماد به این نوشته معتقد شده که این کتاب در 80 سال بیش از هجرت و در عهد شاهنشاهی انوشیروان به پهلوی ترجمه شده. نالینو تعریف نسخه ترجمه فارسی مزبور را از شولسن نقل نکرده و توضیحی نداده و بوریسو (ژورنال آسیانیک فرانسه سال 1925م، ج 226 مقاله A.Borissov با عنوان: Letainkalucha Sur) نیز که به این نسخه اشاره کرده و توضیح کافی ندارد.
نوشته مزبور هر چند از ناشناس است اما پیدا است کهنه است و نیز معلوم است مقصود از فارسی در آن نوشته، پهلوی (پارسیک) است و شولسن نیز چنین فهمیده و در هر حال در مقدمه این ترجمه فارسی از ابن وحشیه یا زیات یاد نشده و اصلا در مقدمه سخنی مشابه سخنان منقول از مقدمه «فلاحت نبط» یافت نمی‌شود. ارتباط درجات فلک و صور طالع در آنها با زندگی و روان مردم و نیز سر ساختن طلسمات، با بیانی دقیق و عمیق باز گفته شده و جای برای استبعادات نالینو باقی نمی‌گذارد.
روان مردمی از جمله جواهر روحانی است و او را مناسبت و علاقت تمام هست با نفوس افلاک و کواکب و هم‌چنانکه نفس فلکی را اثر است در کائنات، نفس انسانی را نیز اثر باشد و خاص که نفس قوی و بشهوات طبیعی آلوده نباشد.
(امام فخر رازی در کتاب 8 از المطالب العالیه در باب تنکلوشا و ارتباط این علم با سحر و طلسمات به تفصیل سخن گفته است). شیوه نثر کتاب و مقدمه آن کهن است و در آن لغات کهنه فارسی به کار رفته. نمونه متن آن در ذیل ش 252 خویی نقل شده و در اینجا نمونه‌ای از واژه‌های کهن فارسی آن نقل می‌گردد: بزع = وزغ نیلوبر نستوه
خشکبار بابزن خوشک
سیباج خنور جن = چون
بی فرمان پرماه تکل
نک: مجله معهد المخطوطات، 3/ 60؛ علم الفلک نالینو، 196- 210؛ گاه‌شماری از تقی‌زاده، 317- 319؛ سفینه راغب، فهرست آصفیه، ج 2/ 61؛ سبک‌شناسی بهار، 1/ 18؛ دانشگاه،ش 2193 و 4/ 4096؛ بادلیان، اته، 944؛ برلین اهلورث، ش 4254 و 5895؛ پرح، ش 11/ 303؛ جامع شاهی، (ش 6459) فهرست مجلس ج 9 چاپ اول ص 957- 955.
نسخه‌ای از آن در کتابخانه به ش 252 خوئی هست جز این که کتاب حاضر مختصرتر از آن نسخه است.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: ‏
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:گ 145 پ تا آخر به خط نستعلیق نو و تازه‌نویس است.
يادداشتهاي مربوط به عنوانهاي مرتبط: ‏
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت: این دفتر متعلق به کتابخانه مرحوم آقا علی مدرس بوده و مهر وی و فرزندش آقا حسن بر پشت نخستین برگ دفتر موجود است.
يادداشتهاي مربوط به کتابنامه ، واژه نامه و نمايه هاي داخل اثر: مربوط به عنوان: نالینو تلفظ صحیح این کلمه را، تینکلوس یا تینکروس (هر دو تعریب توکروس) می‌تواند و معتقد است که تلفظ تنکلوشا مانند ارمیساو برهمانیا و انوحا و دیگر نام‌های دروغین است که ابن وحشیه (یا خود ابوطالب زیات) آن را در کتاب الفلاحه النبطیه و این کتاب ساخته تا آنها را واژه‌های آرامی نشان دهد.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه 2586- 2587.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: در طلسمات.
صحافي شده با: شرح هیاکل النور / از: غیاث‌الدین منصور دشتکی 1036458
تاريخ: 20121029
محل و شماره بازیابی: 127815