جواهر اللغه(محمد بن‌ يوسف طبيب هروي)

شماره بازیابی: 9034
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR10-41358
زبان اثر:
فارسی
عربي
سر شناسه: ی‍وس‍ف‍ی‌ ه‍روی‌، ی‍وس‍ف‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د، ‏‫ – ‏950ق .‬
عنوان و نام پديدآور: جواهر اللغه/ محمد بن‌ یوسف طبیب هروی
کاتب: : باقر بن‌زین‌العابدین گلپایگانی
تاریخ کتابت: ، 8 محرم 1250ق.
قطع: ؛ ‮یک، ‭166‬، یک برگ، اندازه متن: 9*‭16/5‬، ‭23‬س، اندازه جلد: ‭20/1‬*‭29/5‬‬.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:«حمداً لعلام اعطی ذوی الافهام تحقیق دقایق اللغات العربیه و شکر الوهاب ابدی علی اولی الالباب … باب الهمزه الابط باطن المنکب و بکسر الباء یذکر و یؤنث و الجمع اباط و یقال له بالفارسیه بغل.»
انجام:«و هو آخر الامراض الحاده فان التجربه قد شهدت ان بعد الاربعین قل ما یأتی بحران دفعه.»
انجامه:«تمت الکتاب فی هشتم شهر محرم الحران سنه خمسون و مائتین بعد الالف من الهجره النبویه صلی الله علیه و آله و سلم حرره اقل العباد کمترین باقر ولد آزین العابدین گلپایگانی زاده قدره و شرفاً بمنه وجوده و کرمه سنه 1250»
تزئینات متن:عناوین و نشانی‌ها به شنگرف.
کلمات مدخل با شنگرف نوشته شدهو یا خطی از شنگرف بر فرازشان کشیده شده.
رکابه نویسی:کاتب به جای آنکه رکابه را به صورت مورب در پایین صفحه بنویسد آخرین کلمه سطر پایانی برگ‌ها را در اولین سطر برگ بعد تکرار کرده است.
نوع کاغذ:فرنگی شکری نازک آهار مهره، ته نقش‌دار با نشان شیری که تاجی بر سر دارد.
ویزگی های درون جلد:تاج‌مانند مزینی محصور شده است و عبارت battagio و و در برگ‌های رو به روی آن عبارت de etrrari 18.
تزئینات جلد:میشن قهوه‌ای مجدول گروهی، قطر: 7/2.
در سمت راست بالای ورق وسط هر جزو نشان صحاف به صورت (ء) دیده می‌شود.
1نسخه کامل است.
نسخه در حاشیه تصحیح شده است.
نک: فرهنگنامه‌های عربی به فارسی، ص 197- 199؛ دنا، ج3، ص 1110؛ فهرستواره، ج5، ص 3404؛ مخطوطات اللغه العربیه، ص 520؛ نشریه نسخه‌های خطی، ج3، ص 10 و ج5، ص 703 و ج 11- 12، ص 124 و 907؛ ملی تهران، ج10، ص 383- 384 (در آن جا زمان زندگی مؤلف را سده ششم دانسته‌اند که صحیح نیست)؛ دانشگاه تهران، ج10ف ص 3432؛ مخطوطات الطب الاسلامی فی مکتبات ترکیا، ص 338؛ مشترک پاکستان، ج 14، ص 167؛ کتابشناسی نسخ خطی پزشکی ایران، ص 95.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 3جزوه‌ها 8 برگی است.
مشخصات اثر:
یادداشتهای تملک:
شکل و سجع مهر:
متن يادداشت:
نسخه از جعفر سلطان القرایی در آذر 1348ش خریداری شده است.
دارای مهر کتابخانه جعفر سلطان القرایی.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 2/ 29، صفحه 649- 650.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: در این فرهنگ واژه‌های متداول عربی و سریانی و یونانی و لاتین که در زبان طبی عربی متداول بوده به ترتیب حروف اول و دوم کلمات تدوین و بیشتر به فارسی و گاهی به عربی گزارش شده است. احوال برخی از اطباء و فلاسفه معروف هم با استفاده از تألیف شهر زوری در کتاب آمده است. هروی دو فرهنگ پزشکی کوچک و بزرگ دارد. نخستین آنها همین جواهر اللغه است که در شوال 924ق تألیف و به جلال الدین ملک دینار غوری اهدا شده است. پس از آن در اثر پیش آمدهای خونین خراسان (حملات صفویه و ازبکان) آن را در بوته فراموشی نهاد و 14 سال بعد در رجب 938 ق با اضافات بیشتری کتاب را برای ظهیرالدوله محمدامیر بیگ وزیر از نو تألیف کرد (با نام بحرالجواهر)، دیباچه دو کتاب نیز مانند سایر مطالب آنها یکی است. منابع کار هروی دو دسته بوده است: یکی کتابهای پزشکی و دیگر لغتنامه‌های عمومی. نام این کتاب‌ها آن چنان که خود او در آغاز کتاب نوشته، اینهاست: قانون و شروح آن، شفا، المنهاج، التقویم، الحاوی الکبیر، الموجز و شروح آن، نزهه الارواح، القاموس، الدستور، المغرب، المهذب، التاج، الدیوان، الصحاح، و آن چه در این منابع نیامده بود ولی از طبیبان زمان شنیده بود.
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): فرهنگ پزشکی
تاريخ: 20150629
محل و شماره بازیابی: 179140