حاشيه بر انوار التنزيل(صدرالدين محمد بن ابي‌الصفاء بن يونس حسيني)

نبذة عن كتاب حاشيه بر انوار التنزيل(صدرالدين محمد بن ابي‌الصفاء بن يونس حسيني)

شماره بازیابی: 3802/17
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36062‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: حاشیه بر انوار التنزیل/ صدرالدین محمد بن ابی‌الصفاء بن یونس حسینی
تاریخ کتابت: قرن 11ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 87 – 389.
قطع: ‮خشتی. ‭12/5‬*‭19‬سم. ‭389‬ص. ‭21‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بسمله الحمدلله الذی نزل علینا الکتاب تبیانا لکل شی… و بعد فیقول العبد… صدرالدین محمد بن ابی‌الصفاء بن یونس الحسینی… لما کان علم التفسیر رئيس العلوم الشرعیه و راسها… صرفت بعض عمری الی اقتباس شوارد انواره و قرات اکثر کتاب انوار التنزیل… علی مخدومی و استادی… العالم العارف الکامل المکمل صاحب النفس القدسیه جامع الکمالات الانسیه مولانا ناصر الشریعه و التقوی و الدین محمد السنجردی… و طالعت فی ضمنها حاشیه تفسیر سوره الفاتحه العالم… خواجه ابوالقاسم اللیثی روح… روحه و الحاشیه التی کتبها المولی العلامه راس المدرسین ختم المصنفین مولانا عصام‌الدین ابراهیم الاسفرائنی رحمه الله… و الکشاف و شروحه… و کنت قیدت بالکتابه حین القرائه فی بعض المواضع لحسب التوفیق نبذا مما جری فی مجلس درسه مما افاده قدس سره او افاده بعض اصحابی المشارکین الحقیق من ارباب محقیق او خطر ببالی الفاتر… ثم الحقت به ما سمح به النظر القاصر و الفکر الفاتر حین قرائه بعض الاصحاب علی ذلک الکتاب و الان اردت ان ارتبها و انقلها من السواد الی البیاض و اجعلها حاشیه متعلقه بالکتاب و حاشیه العلامه الاسفرائنی مشتمله علی السوال و الجواب و التحقیق و الاعتراض تذکره للاصحاب و تبصره للاحباب لما رایت انی بمعترک المنایا… و هاانا اشرع فی المقصود… قوله الحمدلله الذی نزل الفرقان علی عبده قال المصنف فی تفسیر قوله تعالی فی اول سوره الکهف.
2انجام موجود:… اذ کفرهم بکونه کلام الله کفر بالکتاب الذی. اقول انت خبیریان غرض المصنف من قوله فان من کفر بالقرآن (کلمه آخر نشان صفحه بعد است که از دفتر ساقط شده است).
مولف پس از فرا گرفتن انوار التنزیل و خواندن بیشتر آن بر استاد خود (ناصرالدین محمد سنوجردی) و مطالعه حاشیه خواجه ابوالقاسم لیثی بر تفسیر سوره فاتحه (از بیضاوی) و حاشیه عصام‌الدین ابراهیم اسفراینی بر آن و با استفاده از یادداشت‌هایی که به هنگام خواندن کتاب انوار التنزیل از افادات استاد و یا همدستان فراهم آورده بود، به تالیف کتاب حاضر پرداخت و فوائد و انظاری را که به وقت درس گفتن کتاب بیضاوی بر آن دست یافت، بر یادداشت‌های پیشین افزود و این کتاب را حاشیه‌ای ساخت بر کتاب انوار التنزیل و حاشیه اسفراینی بر آن (دیده شود ص1 و 2 دیباچه).
مولف از رضی (شارح کافیه)، جزری، تفتازانی و خاصه از سید شریف بسیار نقل می‌کند و در تفسیر «و ایاک نستعین» درباره استطاعت و شرطیت آن در تکلیف (از مسائل کلامی) به تفصیل پرداخته و خود را از «ما تریدیه» می‌شمارد، که قائلند به عدم جواز تکلیف به محال در مقابل دیگر اهل سنت، که تکلیف به محال را جائز می‌دانند. در شرح معنی هدایت از انواع سیر الی الله به نقل از «صوفیه قدس الله اسرارهم» یاد می‌کند و خود نیز تحقیقی دارد.
تزئینات متن:عناوین شنگرف.
نوع کاغذ:آهار مهره شکری رنگ.
تزئینات جلد:تیماجی مشکی سجاف عطف و حواشی تیماج یشمی.
در لابه‌لای پاره‌ای از اوراق مجموعه برگچه‌هایی الصاق و بر آنها تعلیقات نوشته شده.
در ذیل نخستین رساله (تفسیر آیه الکرسی) پس از پایان رقم کاتب نسخه (که محمد بن نظر معروف به ملازاده است) با قلم قرمز نوشته: «مخفی نماند که بیشتر از این رساله به خط این کمترین درگاه است فرخ مهجور فی سنه 1005».
نک: بروکلمان در شمار حواشی تفسیر بیضاوی از این حاشیه و نسخ آن در موزه لندن (ش or.6463) و فهرست پترزبورک و کتابخانه دامادزاده (ش 30/232) یاد می‌کند و نام مولف آن را بدین گونه می‌آورد: «صدرالدین محمد بن ابی‌الصفاء حسینی شیرازی برای رستم بهادر خان از سلاطین آق قویونلو که در 7 – 1492 = 902 – 897 حکومت داشته».
نک: بروکلمان، ذیل، 1/ 738 – 739.
نسخه حاضر تفسیر سوره فاتحه و بخشی از بقره است و بقیه کتاب (که اکنون نمی‌دانم تا کجا و تا تفسیر کدام آیه و سوره است) از دفتر افتاده است.
مولف تا پایان سوره فاتحه فقراتی از حواشی لیثی نقل و بر آن خرده‌گیری می‌کند و در پایان تفسیر سوره فاتحه گوید: «هذا ما کتبنا علی تفسیر سوره الفاتحه (در نسخه: الواقعه) بتوفیق من لا یخفی علیه خافیه و نستعین به فی الشروع شروح الباقیه… و نساله حسن الفاتحه و الخاتمه و حصول العاقبه قوله و سائر الالفاظ».
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: صدرالدین محمد بن ابی‌الصفاء بن یونس حسینی، مولف تفسیر آیه الکرسی (نخستین رساله دفتر حاضر).
وضعیت استنساخ نسخه: با چند قلم از محمد بن نظر مدعو به ملازاده (ش 1 و 5 فرج یا فرخ (ش3) و میرزا علی (ش1) در پایان ش 1 و 3 تاریخ 1005ق دیده می‌شود.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق (شیوه ترکی).
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: بر پشت برگ نخست مجموعه، فهرست اسامی یازده رساله از رساله‌های موجود در این دفتر به خط تازه ثبت شده.
يادداشت عمليات: برگ اول و برخی دیگر از برگ‌های دفتر وصالی و یا پارگی دارد.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4836-4838.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: = حاشیه بر انوار التنزیل و حاشیه اسفرائینی بر آن.
صحافي شده با: تفسیر آیه الکرسی/ صدرالدین محمد بن ابی‌الصفا حسینی502452
تاريخ: 20140301
محل و شماره بازیابی: 125791