حاشيه حاشيه شرح تجريد (از: آقا حسين خوانساري (- 1099ق.))

نبذة عن كتاب حاشيه حاشيه شرح تجريد (از: آقا حسين خوانساري (- 1099ق.))

شماره بازیابی: ‮‭1739‬‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‮‭10-24125‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: حاشیه حاشیه شرح تجرید [نسخه خطی]/ از: آقا حسین خوانساری ( – 1099ق.)
قطع: ؛ وزیری. 17*26سم. 848ص. 20س.
يادداشتهاي کلي: این نسخه بدون تاریخ و گویا در زمان مولف نوشته شده زیرا علاوه بر اینکه بر کنار برخی از صفحات حاشیه‌هایی است از مولف با نشان «منه مد ظله العالی». قرائن خط و کاغذ نشان می‌دهد که عمر نسخه کم از 200 سال نیست.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1الحمدلله رب العالمین قوله اما بعد حمد واجب الوجود لا یبعدان یقال فی ترک الموصوف ایماء لطیف الی آخر الحاشیه. یمکن توجیه هذه الحاشیه بوجوده. اذ یمکن ان یکون المراد بترک الموصوف ترکه مطلقا سواء کان مع ذکر الی آخر الحاشیه ادله ثلثه علی هذا المدعی … .گ
2… قال الشارح فالفعل الصادر عن الاجزاء … هذا ناظر الی الاعتبار الاول من الاعتبارین الذین ذکرهما و یمکن … بان یقال البروده مقارنه لمعلول السقمونیا الذی هو اسهال الصفراء فیثبت علیها بالعرض … .
1. یکی حاشیه‌ای بزرگ که به نوشته میرزا عبدالله افندی سودمندترین و دقیق ترین حواشی شرح تجرید است و در 15 ربیع الثانی 1064ق. از آن فارغ شده.
2. حاشیه‌‌‌ای دیگر که آن را ناتمام گذارده و (به نوشته ریاض العلماء) تنها بر اوائل شح تجرید و برخی دیگر از مواضع پراکنده آن است.
تزئینات نسخه:صفحات نسخه بدون جدول است.
نوع کاغذ:اصفهانی آهار مهره دار.
تزئینات جلد:تیماجی قرمز.
نک: ذریعه 6/ 68 و 114؛ آستان قدس 4/ 78.
ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه 2304-2306.
کتابی که در دست معرفی است حاشیه‌ای است از آقا حسین خوانساری بر حاشیه قدیم دوانی و حواشی فاضل باغنوی بر حاشیه دوانی تا مقصد اول. از حاشیه جدید دوانی نیز نقل کرده است و مولف در 1064ق. از تالیف آن فراغت یافته.. این حاشیه از نظر تاریخ تالیف با حاشیه اول آقا حسین تطبیق می‌کند زیرا آقای شیخ آقا بزرگ که حاشیه بزرگ را در کتابخانه تقوی ٬ صدر و سبط حجه الاسلام شفتی دیده نوشته‌اند تاریخ آن 15 ربیع الثانی 1064ق. است (ذریعه 6/ 68) ولی سطر اول حاشیه بزرگ که در ذریعه نقل شده با کتاب حاضر تطبیق نمی‌کند بلکه با حاشیه‌ای دیگر تطبیق می‌کند که در ذریعه در ضمن حاشیه‌های شروح تجرید (ذریعه ج6، ص114) آمده و صاحب ذریعه در صفحه مذکور اشاره نکرده‌اند که این حاشیه دوم است یا حاشیه‌ای دیگر اما در ص68 نوشته‌اند حاشیه دوم متعلق به اوائل و برخی متفرقات تجرید است در صورتیکه کتاب حاضر با همان سطر شروع می‌شود به طور مرتب تا پایان مقصد اول است و در 1064ق. از آن فراغت یافته. و شاید اول نسخه‌ای که صاحب ذریعه از حاشیه بزرگ دیده‌اند افتاده بوده و به این دلیل با نسخه ما مطابق ندارد.
به هر حال اشتباهی مسلم که در ذریعه هست آن است که کتابی را که تاریخ فراغت از تالیف آن 15 ربیع الثانی 1064ق. است و کتابی که با این سطر : «قوله لا یبعد ان یقال فی ترک الموصوف ایماء لطیف الی آخر الحاشیه» شروع می‌شود دو کتاب مختلف دانسته شده: نخستین را در جلد 6 ص 68 به عنوان حاشیه بر حاشیه شرح تجرید و به عنوان حاشیه بزرگ و نخستین خوانساری شناخته‌اند و دومین را در جلد 6 ص 114 به عنوان حاشیه بر شرح تجرید . اما در واقع این هر دو کتاب یکی است و همان کتابی که با سطر مذکور آغاز می‌گردد همان است که در تاریخ مذکور پایان یافته. در هر حال به نظر می‌رسد که کتاب حاضر که در 1064ق. پایان یافته حاشیه اول خوانساری باشد و تنها نکته‌ای که مانع حکم قطعی در این باب است مفهوم نوشته ریاض العلماء است. زیرا چنان نخست آقا حسین گوید: «وی حاشیه‌ای دیگر نیز دارد که متعلق به اوائل و بعضی از مواضع شرح تجرید است.»
مفهوم این سخن آن است حاشیه نخستین خوانساری تمام بوده است و حال آنکه کتاب حاضر تمام نیست بلکه تا پایان مقصد اول است. در فهرست آستان قدس نیز نسخه‌ای از این کتاب معرفی شده بدون اشاره به اینکه حاشیه اول است یا دوم. آقا جمال خوانساری در حاشیه خود بر حواشی خفری که چند نسخه از آن معرفی گردید از حاشیه پدر نقل بسیار کرده و بدان احالت داده است.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: آقا حسین خوانساری دو حاشیه بر حواشی دوانی بر شرح قوشچی نوشته:
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1پس از پایان نسخه دو صفحه مکرر نوشته و روی آن خط کشیده‌اند و در کنار برگ آخر در آخر قسمتی که خط زده‌اند صورت خط مولف دیده می‌شود که مشتمل بر است بر اینکه تاریخ فراغت از تالیف 15 ربیع الاول 1064ق. است این صورت خط مصنف در ذیل بیشتر نسخه‌های این کتاب موجود است. (آستان قدس ص73).
يادداشت عمليات: کناری بسیاری از برگ‌ها به یکدیگر چسبیده و رطوبت یافته.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: نک: ذریعه 6/ 68.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: حاشیه بر حاشیه قدیم دوانی بر شرح تجرید قوشچی.
تاريخ: 20121027
محل و شماره بازیابی: 123166