خير القلائد شرح جواهر العقايد = شرح القصيده النونيه في العقايد (از: عثمان بن عبدالله كليسي حلبي قسطنطيني مشهور به «عرياني»)

شماره بازیابی: 428ک
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫10-3594‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: خیر القلائد شرح جواهر العقاید = شرح القصیده النونیه فی العقاید [ نسخه خطی]/ از: عثمان بن عبدالله کلیسی حلبی قسطنطینی مشهور به «عریانی»
کاتب: : کاتب: مصطفی وهبی بن محمد افندی مدرس‌زاده یانیوی
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: سال 1219ق.
نام خاص و کميت اثر: 139 برگ، 21 سطر
قطع:
؛21*15/5سم
؛خشتی.
يادداشتهاي کلي: این شرح نخستین بار در سال 1301ق در آستانه (استانبول) به چاپ رسیده است.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1«بسمله، الحمدلله الذی نور قلوبنا بعقائد اهل العرفان و صرف صدورنا عن عقاید اهل الزیغ و الضلال و الطغیان… و بعد فالاخلاق بین اولی الالباب … ان اشرف العلوم من جمیع الجهات هو علم التوحید … قال فی المشهور من الاخبار ان بنی اسرائیل تفرقت علی اثنتین و سبعین مله و تفرق امتی علی ثلاث و سبعین مله کلهم فی النار الا واحده… لا تجتمع علی الضلاله علی ما ورد فی الحدیث و قد صنف العلماء من السلف و الخلف فی هذا العلم کتبا و رسائل … و من جملتها ما نظم نظام جواهر المعانی … افاضل بلاد الروم … مولانا خضر بیک ابن الجلال … مع صغر حجمه … و قدر شرح الفاضل المحقق … المولی الخیالی … و قد شرح هذا النظم شارح آخر و اعترض علی الخیالی … فحدانی الی هذا الی شرح لا طویل ممل و لا قصیر مخل … ثم اعلم ان هذه القصیده اللطیفه …».
2«… و هو قول المولی الخیالی و لو کانت من کلام الناظم المحقق لشرحتها و هذا آخر ما قصدناه و تتمه ما اردناه من شرح هذه القصیده الفاخره … و الحمدلله اولا و آخرا … الی یوم الدین؛ تمت الکتاب بعون الله الملک الوهاب».
تزئینات متن:‏‫عنوان‌ها و نشانی‌ها قرمز و مشکی؛ اندازه متن: 17*9سم.‬
نوع کاغذ:فرنگی سفید آهار مهره شده.
تزئینات جلد:مقوایی با روکش کاغذ ابرو و باد سبز مغز پسته‌ای، عطف پارچه فرسوده کرباس، مغزی تیماج فرسوده زرشکی با لبه برگردان (طبله).
1نیمه نخست این نسخه به نسخ و نیمه دوم نیز نستعلیق می‌باشد؛ در آغاز نسخه 4 بیت شعر به زبان ترکی در مدح برخی معصومین علیهم السلام آمده است: بحمدالله که اسلامه دلیلم مصطفی گلدی امیرم رهبرم شاهی علی المرتضی گلدی، ایمامم اول کرم کانی نیجه بن یومیم اونی رسولک قره العینی حسن خلقی رضا گلدی، فدا اولسوم اکا جانم هم اولدر قره العینم ایکن عالمده سلطانم حسینی کربلا گلدی، اکا انس ملک یتدی اونا بنده‌سی یتدی جهانک قطبی عالمده علی زین‌العبا گلدی. همچنین یک نثر ادبی ملمع فارسی – ترکی «هماره غنچه مرا طرب نسیم فیض بله گشاده و مقاصد ما فی الباللری فوق الاراده آماده اولمری دعوتی …» که به نظر می‌رسد انشایی تمرینی برای سطور آغازین مکتوبات و نامه‌های ادبی است.
وضعیت استنساخ نسخه: محل کتابت نامعلوم است؛ رقم کاتب: «تمت … عن ید [ال] عبدالفقیر الحقیر المعترف بالعجز و التقصیر مصطفی وهبی بن محمد افندی مدرس زاده الیانیوی غفرالله … سنه تسع عشر و ماتین و الف من هجره … سنه 1219ق و ما ترکت شیئا قصدا الا ما وقع سهوا … مکفرا لذنوبی».
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ و نستعلیق (دو قلم).
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 2این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است و حاشیه‌نویسی با نشان «منه» دارد که به نقل از خود شارح نوشته شده است.
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت: تملک «حسن بن حاج صالح» در نقطه‌ی شروع برگ آغازین و پشت جلد آمده است.
يادداشت عمليات: برخی آثار رطوبت در برگ‌های آغازین و میانی و انجام نسخه مشهود است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 2/40، صفحه 106 – 107.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: قاضی خضربیک بن جلال‌الدین عثمان بن احمد پاشا سور حصاری (د. 863ق) قصیده‌ای نونیه در 105 بیت در بیان اعتقادات اهل سنت (حنفیان) از مباحث توحید، نبوت و معاد با عنوان عجاله لیلتین سرود؛ سپس تلمیذ خضربیک، یعنی شمس‌الدین احمد بن موسی خیالی ازنیقی (د. پس از 886ق) آن را شرح نمود و پس از آن شارح دیگری آن قصیده را دوباره شرح کرده و در آن به شرح خیالی انتقادها و اعتراضاتی نمود؛ برای نمونه گفته است که در شرح خیالی فرق گذاشته نشده بین مذهب ما تریدیه و اشعریه! به هر تقدیر کلیسی شرح حاضر (خیر القلائد) را با استفاده از مطالب شروح متعدد آن قصیده، جمع‌آوری و تالیف کرده است. از این اثر در معجم التاریخ (ج3، ص 1949) چند نسخه‌ی دستنویس، از کتابخانه‌های عراق و ترکیه گزارش شده است.
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): عقائد
محل و شماره بازیابی: 1210812