خیر البیان (از: حسین بن غیاث الدین محمد سیستانی.)

نبذة عن كتاب خیر البیان (از: حسین بن غیاث الدین محمد سیستانی.)

شماره بازیابی: 923
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19322‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: خیر البیان [نسخه خطی]/ از: حسین بن غیاث الدین محمد سیستانی.
کاتب: ملا ابوالقاسم بن مولا مهر علی حافظ آستانه امام زاده ساکن عباس آباد گنجه.
تاریخ کتابت: 1087ق.
قطع: رحلی. 24*36سم. 375ص. 31س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بسمله شکر توفیق شکرگزاری حمد یکتائی است که تشنگان بادیه اعتقاد را به سر چشمه آب حیات معرفت رسانیده… (پس از چند صفحه دیباچه) و بعد این تذکره مشتمل است بر مقدمه و بر دو فصل و خاتمه…
2… و به تاریخ سلخ رمضان المبارک سنه الف و تسع عشر در دارالسلطنه هراه… در صفحه ختم روی نهاد بحمد الله که این بحر معانی که بزم قدس راه است ارمغانی…
به جز نیکی چو نام کس نبردم/ از آن خیر البیانش نام کردم
به تاریخی که اتمامش دل آسود/ که از هجرت هزار و شانزده بود
بحمد الله که این کلک سبک سیر/ رقم پرداز شد بر تم بالخیر
تزئینات متن:عناوین با آب طلا.
تزئینات نسخه:دارای یک سرلوح بزرگ (در برگ نخست) و جداول مذهب در همه صفحات.
نوع کاغذ:سمرقندی شکری.
تزئینات جلد:گالینگور سرمه‌ای عطف و گوشه میشن مشکی.
2در حواشی برخی از صفحات نسخه اصلاحاتی است ظاهرا به خط مولف.
این یادداشت‌ها در تکمیل فهرست حاضر افزوده می‌شود:
الف. در تذکره خیر البیان از این کسان یاد شده است:
القاص میرزا، اثیر اومانی، ابوالنجم بهرامی، حکیم ابوجوهری، اسود (شاعر عرب) ابوحنیفه اسکافی، اوحدی مراغی، کمال الدین محمد بخاری، ابوالفتح جریری (بغدادی)، ابوالفتح (ذواللسانین)، ابوالمعالی رازی نورالدین آذری، اعجازی مازندرانی، ابوالعلاء، ابن بدر جاجرمی، سید اشرف سمرقندی، ادیب نطنزی، اسدی، احمد بدیهی، ابن سینا، ادیب طبری، امیر معزی، ابوالمعالی، ابن یمین، ابوعبدالله خجندی، ابوالعلاء گنجه‌ای، امیری سمرقندی، ابوالفضل مروزی طالقانی، ازرقی، ابوسلیک گرگانی، اشرف گلستان، ابوالمفاخر رازی، ابوزرعه گرگانی، ابونصر بن اسحاق، انوری، اثیرالدین ابهری، ابوالموید بلخی، اسماعیل غزنوی، ادیب صابر، ابوالموید بخاری، ابوعلی مروزی، اثیر اخسیکتی، ابوسراقه، ابوالمظفر ابراهیم حسینی، سیف اسفرنگ، ابوجعفر اسکافی، ابوالمظفر طبری، بهاءالدین موید بغدادی، السحری، امیر فلک الدین ابراهیم، اقطع الدین بیلقانی، اصم کاتب (حسین بن علی) افتخار الحسن حسینی، ابوبکر بن علی خسروی سرخسی، احمد سیف نیشابوری، اثیرالدین شرف الحکماء، عماره اربعی، اوحدالدین درکانی، ابوالفتح محمدمنصور، امین الدین دادانه تبریزی، افضل الدین کرمانی، ابوالمعالی نحاسی، ابوسعید ابوالخیر، احمد جامی، ابوالحسن خرقانی، احمد غزالی، اوحدالدین کرمانی، آذری، امیر شاهی، آصفی، امیرعلی شیر، اهلی شیرازی، امیدی طهرانی، اهلی خراسانی، قاضی احمد لاغر سیستانی، احمد افکاری، خواجه افضل (عهد صفوی) حاجی اسماعیل، انیسی شاملو، طالب آملی، میرزا فصیح انصاری، ابوتراب بیک، میرالهی همدانی، احسنی، امتی، اوجی نطنزی، اسکندر بیک منشی، اختری یزدی، ابوتراب (رضوی مشهدی) اختری گنابادی، میر رضی الدین آرتیمانی، امینا نجفی، اسیری رازی، اصح کرمانی (کتابدار ساکن قم و مولف تاریخ)، ابراهیم ادهم بیک ترکمان، اسماعیل بیک انسی عبدالله خان اوزبک، خان احمد گیلانی، افضل خان، خواجه افضل، خواجه افضل ترشیزی، میر ابوالمفاخر، میر ابوالقاسم استرآبادی، بدیع الزمان میرزا، بندار رازی، مجیر بیلقانی، بهاءالدین سمرقندی، میر زمان الفارسی بدیع الدین، بهاءالدین میر عنایتی، بالیث گرگانی، برهانی، بهاء الدین بغدادی، بهاءالدین ریحانی، بدر جاجرمی، بشار مرغزی، قزداری، بدیع الدین آلدین، بهاءالدین یزدی، بدیع الدین سیف نیشابوری، بدیع ترک، بهاءالدین عاملی، بهاءالدین زنجانی، با یزید بسطامی، بابا فغانی، بنائی، بیخودی، بکتاش بیک ترکمان، باقر خورده کاشی، بدیع الزمان میرزا، بزمی کشمیری، بی دل کاشی، بسمل، عبدالله بهشتی، میرزا برهان، تکش خان، بیک خان اوزبک، بابر پادشاه، میرزا باقر حکیم پرتوی پوربها، بیرام خان، تاج الدین اسماعیل باخرزی، تیمور منشی فراهی، حسین ثنایی، آقا تقی اصفهانی، عبدالغنی تفرشی، ابوالفتح جوهری، جمال الدین عبدالرزاق، جمال الشهری، جامی، جمال الدین مروزی، جمال الدین محمد، جمال الدین قطبی، جوهری زرگر، جمال الدین منشی، دهقان علی شطرنجی، جلال طبیب شیرازی، جلال الدین شاه طواف، جلال سیستانی، جذبی ملک محمودی، جسمی همدانی، درویش جاوید، میرجعفر مشهدی، جعفر ساوجی جلال الدین اکبرشاه، جمشید خان، میرزا جعفر آصف خان، سلیمان جابری، محمدحسین چلبی، حسن غزنوی، حافظ، حسن دهلوی، حسن کاشی آملی، حسام الدین کرسوی، سید حسن اشرفی، حنونه احمد البدر غزنوی، حسام الدین نصفی، حمیدات جوهری، حمیدالدین دهستانی، حسن متکلم، حسامی، حیدر کلوج، دوست محمد حالی، میر حضوری قمی، حیرتی تونی خواجه حبیب الله. میرزا حسابی، قاسم بیک حالتی، حزنی اصفهان، میر حیدر حجابی، محمد قاسم اسیری حیران، حزین تونی، محمداصغر حسرتی، محب علی حافظ، مولا حاجی، حسن بیک، شاه حسین بهاری، سلطان حسین میرزا، حاتم بیک، شیخ حسین عاملی (برادرزاده شیخ بهائی)، قاضی میرحسین، حسین علی یزدی، خاقانی، خسرو دهلوی، خواجوی کرمانی، نصیرالدین طوسی، عمر خیام، خالد بن ربیع، خبازی نیشابوری، جلال الدین خاری، میرزا خودی شولستانی، عبدالله انصاری، قاسم خوافی، میر خسرو درخجی، خضری قزوینی، خادم هروی، عبدالرحیم خان خانان، حسین خلخالی، ملک سعید خلخالی، دعبل خزاعی، دقیقی، طوسی، داعی همدانی، درجی شارستانی، داعی اصفهانی، درویش دهکی، درکی قمی، داعی همدانی (پدر ضمیری)، دست غیب نظام الملک داوری کاشی، دیوانه مشهدی، میر رضی دانش، محمدباقر داماد، ذوالفقار شیروانی، ذوقی اردستانی، زال بیک، رومی (سلطان الشعراء)، رودکی، روحانی سمرقندی، رفیع اصفهانی، جلال الدین رومی، رکن صائن، رضی الدین بابا قزوینی، رضی الدین خوشاب، روحی، روحانی، رکن الدین دعوی دار، اصیل الدین روحانی، عبدالرحمان رومی، رومی خالق رازی، ابوالمعالی رازی، رضی الدین علی لا لا، ریاضی، رضا کاشی، رشکی همدانی، رحیم کاشانی، محسن رازی، رضا قزوینی، رفیع مشهدی، روشنی همدانی (داماد عبدی)، رضیا، رونقی، روح شاه، رستم میرزا صفوی، زینتی علوی، زین الدین سنجری، سام میرزا، شمسا زرین قلم زکی همدانی، زکی همدانی، سعید هروی، شرف شفروه، سعدی، سراج قمری، سلمان ساوجی، سعدالدین اسعد سمرقندی، سعدالدین اسعد شهاب، سعدالدین مختار الشعراء، سلطان محمد، نصرت الدین، سعیدالدین کافی، سعید طائی سوزنی، اوحدالدین سرکانی، نصیرالدین سنجری، قصاب یزدی، سیف باخرزی، سعدالدین حموئی، شهاب سهروردی، امیر شیخم سهیلی، سحابی نجفی، احمد بیک سخی، محمدصالح سالکی، سگ لوند (ترک قزوینی)، اسیری گلپایگانی، بابا سمعی، محمدقلی سلیم، سیده بنت ناصر، سهیلی سمنانی، سیف الدین دیبه، سنجر بن ملک شاه، شاه سلیم، سعد شالی کوب، شمس خراسانی، شهاب الدین بغدادی، شاه نور شیرازی، شرف الدین منصور، شمس الدین محمد، شهاب الدین محمد رشید، شرف الدین محمد فراهی، شهاب الدین غزنوی، شمس الدقائق مروزی، روزبهان، شمس داعی دری الیسعی، شمس دهستانی، شمس الدین محمد، شهاب خجندی، شهاب الدین سمرقندی، شمس الدین کاشانی، شرف جهان، شمس الدین حدادی، شمس خالد، شمس الدین طاهر نجاشی، شمس الدین شرف، شرف الدین مقبل، شهید بلخی، شهاب الدین دهستانی، عبدالله مروارید، شهیدی، شریف تبریزی، شکیبی، شکیبی شوشتری، شکیبی اصفهانی، (دوبار) شیخ شجاع کاشی، شهاب الدین، شبیهی کاشی، شهاب سلطانی، شریف کاشی، شهاب بلیانی، شکوهی همدانی، شهاب الدین محمره‌ای، شیرازی همدانی، شرف الدین ساری، شفائی اصفهانی، شرف الدین شراری، شانی تکلو، شعیب، شکیبی، شرمی، محیی شاملو، نورالله شوشتری، شوقی ساوجی، محمد شریف شیونی، شوکتی، صدرالدین همدانی، قاضی صیرفی، صفی عالی، صدرالدین علی، صیدی صفی الدین بستی، روزبهان صبری، شاه صفی نوربخش، محمد میرک صالحی، احمد میرک صوفی، ابوالقاسم صافی، صیقلی یزدگردی عبدالمومن صلحی، صیرفی سرایانی، محمد صوفی، صادقی بیک افشار، صائب تبریزی، میرزا صالح، محمدعلی صوفی، صافی شیرازی (پدر غیاثا)، میرزا خان صفوی، جلال الدین حسن صلاحی، ضیاءالدین فارسی، محمود کابلی، ضیاءالدین شیرازی، ضیاءالدین هروی، ضمیری همدانی، ضیاء قزوینی، شاه طهماسب، طمغاح خان حسنی، طاطری، طغان شاه، ملک طیفور، میر طبعی نیستانی، بابا طالب اصفهانی، طبعی قزوینی، طفیلی لاهیجی، طغرل سلجوقی، طغان شاه (مویدالدین)، میرزا طالب خان (اعتماد الدوله)، ظهیرالدین شفروه، ظهیرالدین اصفهانی، نورالدین ظهوری، عنصری، عمعق، عصمتی گرگانی، عبدالواسع جبلی، عطار، عبید زاکانی، عماد شهریاری، عزالدین شیروانی، عضدالدین یزدی، عیسی بن عمر الغزنوی، عجبی سمرقندی، عوفی (عونی)، عزالدین شیروانی، عبدالمجید عبهری، عماد مروزی، عمیدالدین، عبدالرافع هروی، عیسی شوشتری، عمادالدین اخسیکتی، عصمت بخاری، عسجدی، عتیقی، عماد زوزنی، عثمان مختاری، عماد فقیه، عماد غزنوی، عضدالدین صراف شیرازی، علی شاه بن ایل ارسلان، عبدالرشید، ابومنصور، عثمان مروی، شمس الدین عجبی، سید عزالدین، قاضی عثمان قزوینی، عروش الدین، عمیدی (مداح الب ارسلان) محمد عصار، قاضی عبدالله، عجزی تبریزی، عبدی، عاشقی سیستانی، عرفی، عبدالباقی همدانی، عزتی (میرزا جانی) حکیم عارف، عرشی یزدی، میر عقیل بزمی، میرزا عبدالله اصفهانی، عتابی رهی، میرزا عرب مقلد مشهدی، عبدی ابرقوهی، میر عطائی، عیشی اردبیلی، عبدالصمد عاملی، قاضی عبدالفتاح، شاه عبدالعلی، غضائری رازی، عزالدین محمود کاشی، غزالی شهیدی، غازی تبریزی، غیرتی، غباری، غضنفر کاشی، اسماعیل غفلت، غیاثا، غیاثا شیرازی، میرزا غاری، فرزدق، فردوسی، فرخی سیستانی، فلکی شیروانی، فرید کاتب، فاریابی، فخرالدین عراقی، فتوحی، فرید گرگانی فخرالدین منوچهر، همایون فرزدق، فخرالدین اسعد گرگانی، فریدالدین، فخری اصفهانی، فخری متاخر، فیروز مرلی، فخرالدین مبارک شاه غوری، علی فتحی، فرخار فرخاری، فضل بن عباس، فرید احول، فخرالدین سری، فخرالدین فضولی، فضلی بمی، ابوالفیض فیضی، میرزا شاپور فریبی، فراری گیلانی، ابوالحسن فراهانی، میر فزونی، دوست محمد فتوحی، فایضی بغدادی، چلبی بیک فارغ قطران، قوامی خوافی، قوامی رازی، قلچ ارسلان (عثمان ابراهیم)، قادری، قوشجی (ابن خطیب)، قطب الدین جامی، قاسم گنابادی، قاسم انور، قاسم کابلی، قاسم بیک کرمانی، قیاس شیرازی، قدسی مشهدی، قوسی، قدسی (محمد جان)، قوام الدین، قلیچ خان بیک، قیصر، قلیچ محمدخان، کمال الدین اصفهانی، کسائی، کمال خجندی، کسبی اوبهی، کافی ظفر همدانی، کاتبی، علی نقی کمره‌ای، کامی سبزواری، جما الدین کازرونی، کسری کاشی، کرامی شاملو، کبود جامه، کوکلتاش (میرقل)، کمال کاشی، کسبی ایلاقی، کمال الدین صیاد اصفهانی، بابا کمال خیبری، کلیم، ملک محمد کیانی (جد مولف خیر البیان)، ابوالقاسم کازرونی، میرحسین کفری، کمال سبزواری، کرمی کاشی، کمال حافظ، عزیزخان کوکه، لامعی گرگانی، لولوی، لعینی، یحیی لاهیجی، لطفا اردبیلی، لسانی، شیخ زاده لاهیجی، سلطان محمد، منوچهری، منجیک، مروزی، مغنی گنجوی، مظفر، مجدالدین ابوالبرکات، محمد باهری، موید، محمد بدیع نسوی، محمد بن عثمان، مجدالدین غزنی، مصطفی میرزا، مستبشر، مجد همگر، مجد فهمی بخاری، منصور منطقی، مسعود درازی، مبارک شاه هروی، قاضی مطهر، مبارز السنجری، محمد الکاتب، مسعود سعد، ملک تاج الدین دپره دهلوی، منتخب بدیع خوافی، محمد بن علی سراجی، احمد مسعود، معروف، مهذب الدین، محمد محمود، محمد غزالی، محمد مغربی، مکتبی، سید محمد جامه باف، محمود بیک، محتشم، مشفقی کاری، مظفر سیستانی، ملهمی، محمد نصیر، ملک قمی، میر حیدر معمائی، محمد زمان سیستانی، آقا ملک معرف اصفهانی، ملهمی تبریزی، محمود بن علی عمادی مروزی، عماره بن محمد مروزی، مسعودی، مهستی، مجدالدین بغدادی، مطربی، میرحسینی سادات، محمد بن حسام، قاضی محمد، محمدحسین میلی مشهدی، مجتبی سیستانی، میر مغیث محوی، مردمی مشهدی، موسی رضای نقاش همدانی، میرزا ملک مشرقی، محمد مومن بیک ترکمان، میر سنجر معمائی (پسر امیر حیدر)، الوخان مجرم، میر سید شریف نهی، مظفر گنابادی، مرشد خان یزدگردی، مومن سیستانی، محمد معصوم، محسن شیرازی، محمد زمان، مغفور لاهیجی، میر محسن سیستانی، مظهری، سلطان مراد بن رستم صفوی، میر معصوم خان، خواجه محمدرضا، مصطفی بیک، مومن حسین، میرک معظم، مولوی سیستانی، میر محتشم درخجی، عبدالعلی محوی، میر محمدمحسن مشهدی، محمد مقیم، منوهر راجیپوت، مسیب خان، عبدالوهاب معموری، میر محمدامین، محمد مومن استرآبادی، نظامی عروضی سمرقندی، نظامی گنجوی، نجیب الدین گلپایگانی، ناصر کاشانی، نجیب الدین ترمدی، ناصرخسرو، نزاری قهستانی، نجم الدین حسن نورالدین بسطامی، ناصر جعفری، ناصر بخاری، نصره الدین، نجم الدین رازی دایه، بابا نصیبی، قاضی نور اصفهانی، نظیری نیشابوری، نوعی، نظیر مشهدی، میر محمد نجفی، نزاری، نادم لاهیجی، نسیم شاملو، میرزا نظام الملک وطواط، وحشی یزدی، میر والی قمی، هوشنگ خطیب، امیر همایون، هلالی، نصیر ادیب، نجم الدین کبری، شاه نعمه الله، نیکی، نادری مشهدی، نقیبا اوحدی، نصیرا همدانی، میر نکاحی، ناظم، میر نجدی، ولی دشت بیاضی، حاج محمد ولایتی، همام تبریزی، عبدالله هاتفی، همایون پادشاه، همی.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: درباره مولف رجوع شود به: مقدمه دکتر ستوده بر نسخه چاپی احیاء الملوک که با مقدمه و تصحیح و حواشی ایشان انجام یافته است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1بر دو برگ اضافی اول نسخه فهرست پاره‌ای از مطالب و اشعار و نکته‌های تاریخی مهم و یا جالب کتاب است به خط آقای نصیری و از آن جمله این یکی «ص 272. در 1016ق، این نسخه پایان یافته سپس در 1019ق. ملحقاتی به آن اضافه نموده و در سال 1035ق. به واسطه رندی خانه نشین گردید و چون فرصت داشته این نسخه را می‌خوانده و اصلاح می‌کرده و تراجم و اشعاری بر آن افزود». این نسخه ضمیمه‌ای دارد جداگانه به صورت دفتری خشتی 20*30 که شامل فهرست الفبائی اسامی شعراء است به کوشش آقای نصیری. پشت نخستین برگ یادداشت‌های پراکنده دیده می‌شود.
مشخصات اثر: شکل و سجع مهر:
متن يادداشت: در چند جای نسخه مهر کتابخانه آقای فخرالدین نصیری (مالک قبلی نسخه) دیده می‌شود.
يادداشت عمليات: چند برگ اول و آخر وصالی دارد و نیمی از سطور برگ اول در اثر وصالی آسیب دیده و همچنین قسمتی از 6 سطر نخستین ص 369-370.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1452-1457.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: تذکره خیر البیان دارای یک مقدمه، دو فصل و خاتمه و ختم الخاتمه و فصل دوم خود دارای چهار اصل است. در ختم خاتمه جمعی از دانشمندان را که شعر نیز می‌سروده‌اند یاد می‌کند و در پایان، رساله ظفرنامه بزرگمهر را به فارسی آورده است. نسخه‌ای دیگر از این کتاب در موزه لندن موجود است که وصف آن در ذیل ریو (ص 75) آمده.
تاريخ: 20120908
محل و شماره بازیابی: 186544