دیوان حمید همدانی

نبذة عن كتاب دیوان حمید همدانی

شماره بازیابی: 973
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19376‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: دیوان حمید همدانی [نسخه خطی]
تاریخ کتابت: 1128ق.
قطع: وزیری. 17*28سم. 95گ. 10 بیت.
يادداشتهاي کلي: بنابراین در هنگام تالیف تذکره نصرآبادی (در سال‌های 1083-1092ق.) اوائل جوانی شاعر بوده و شاید نسخه این کتابخانه که در 1128ق. نوشته شده در زمان حیات شاعر نگارش یافته باشد.
اصل دیوان در ح 1570 بیت است.
هزار گل دمد از خاک در مقابل تو/ توهم ز جوهر خاکی کجاست حاصل تو
بدبختانه اشعار ردیف واو از این نسخه دیوان افتاده و این بیت اگر جزء دیوان بوده از میان رفته است. ولی این بیت که همدانی بودن حمید را می‌رساند در ص 30 وجود دارد:
حمید این همدانی که بینی و این خلق/ بود هشت و لیکن بهشت شداد است
تزئینات نسخه:همه برگ‌ها مجدول به طلا و لاجورد و شنگرف گردیده و حواشی بسیاری از آنها به طرزی خاص با رنگ‌های گوناگون نقاشی ظریف شده.
نوع کاغذ:دولت آبادی.
تزئینات جلد:تیماجی.
فردهای زیرین را برای نشان دادن طرز فکر و برهان گفته‌های خود از دیوان وی در اینجا می‌آوریم.
ص 21
حمید از جاده افتادگی بیرون قدم مگذار/ بغیر از خاکساری هر چه هست از وضع ما دور است
ص 28
دل یکی مهر یکی عشق یکی حسن یکیست/ دلرباینده نگاه تو بصد رنگ چراست
ص 30
آنزمان مست شوم از کرم دوست حمید/ که می مرحمت از ساقی کوثر گیرم
ص 38
گر شوی خاک درین راه چنان باش حمید/ کز تو بر هیچ دلی گرد کدورت نرسد
ص 44
بر تو حمید فرصت هرگز کسی نیابد/ تا از فتادگیها بر خود حصار داری
ص 51
هرگز نکرده است کسی بد بمن حمید/ در عالم آنچه دیده‌ام از خویش دیده‌ام
ص 55
آبی که خضر یافت ازو عمر جاودان/ آن آب نیست آب بقا بلکه آبروست
ص 60
بامیدی که نهد بر سر من پای حمید/ میشوم خاک که بازیچه طفلان خاکست
ص 64
حمید اندیشه کن خاصیت تیر قضا دارد/ از آن آهی که ما را از دل غمناک برخیزد
ص 80
ای که کرده جان نثار راه جانان غم مخور/ می‌دهند آخر ترا اجر شهیدان غم مخور
ص 120
گشت در مسلخ عشق عاقبت کار حمید/ شرحه شرحه دلم از دست بت قصابی
ص 130
باز از نو بسر افتاد هوای دگری/ آشیان مرغ دلم بست بجای دگری
ص 135
شد حمید از عشق شوخی صاحب طرز سخن/ بلبل ما خوشنوا از خوبی گلزار شد
ص 158
یک شب هجر تو را هرکه بسر برد و نمرد/ چون بماند شب دیگر دل دیگر دارد
با حذر باش حمید از شرر آه دلم/ شمع من روشنی از محفل دیگر دارد
نسخه دیگری از دیوان حمید را در کتابخانه‌ای سراغ ندارم.
این نسخه شامل غزلیات و رباعیات و فردهایی از حمید می‌باشد. قصیده‌ای در مدح حضرت مولی امیرالمومنین علی (ع) محمدتقی نام انشاء و به خط خود نوشته و ص 56-59 و 62 و 63 و 72 و 73 نسخه شامل آن است بدین بیت شروع می‌شود (ص 62 نسخه):
دیگر در آتش است دل من سپندوار/ وقت است کرم‌گر جهم از جای چون شرار
و ظاهر این است که تمام نسخه به خط همین محمدتقی است (شاید که این شاعر محمدتقی مازندرانی معاصر نصرآبادی باشد که در 110 تذکره وی نامبرده شده و گوید ملازم پادشاه حیدرآباد است)، در حاشیه ص 9، 44، 50 (و متن ص 166، 172 اشعاری از صالحی تخلصی که به قرینه ترکی بودن اشعار نگارش یافته در حاشیه از شعرای ترک نژاد بوده، نگاشته شده و شاید خط خود صالحی باشد و در ص 173 غزلی از مینای شاعر و پس از آن بر شش برگ از هشت برگ کاغذ فرنگی که به این نسخه الحاق گردیده اشعاری از جامی و حافظ و غیره (ص 174-184 نسخه) نگارش یافته است.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:اگر قهرت فرو ریزد ز هم بنیاد افسرها/ شود آتش فشان بر فرق شاهان آب گوهرها
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف از سبک اشعار و دیوانش معلوم می‌شود که از شعرای دوره صفوی و امامی مذهب بوده، در مآخذ و تذکره‌هایی که در دست نگارنده می‌باشد به نام و آثار شاعر حمید تخلص دست نیافتم جز در ص 192 تذکره نصرآبادی تذکره نصرآبادی که گوید: «حمید ای همدانی از نجبای آن ولایت است، در تحصیل کمال سعی وافی بعمل آورده، در این اوقات بفکر شعر افتاده، این بیت از او است:
وضعیت استنساخ نسخه: نویسنده از خود نام نبرده.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:شکسته نستعلیق خوب نگارش یافته.
يادداشت عمليات: بیشتر بلکه همه برگ‌های نسخه جا‌به‌جا و برگ‌هایی هم از آن افتاده.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1507-1508.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: از مندرجات دیوان حمید چنین استفاده می‌شود که شاعری عاشق پیشه و درویش مسلک و امامی مذهب بوده و غزلیات دیوان لسان الغیب حافظ شیرازی را سرمشق قرار داده و بیشتر از غزلیات خود را به همان وزن و قافیه ساخته و شاید بتوان گفت که از شعرای غزل سرای خوب ق 11ق. ایران حمید می‌باشد و نگارنده را گمان این است که حمید نام محبوب شاعر بوده نه نام خود وی.
تاريخ: 20120918
محل و شماره بازیابی: 112920