دیوان شهاب ترشیزی (از: میرزا عبدالله بن حبیب‌الله ترشیزی متخلص به شهاب.)

نبذة عن كتاب دیوان شهاب ترشیزی (از: میرزا عبدالله بن حبیب‌الله ترشیزی متخلص به شهاب.)

شماره بازیابی: 1005
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19410‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: دیوان شهاب ترشیزی [نسخه خطی]/ از: میرزا عبدالله بن حبیب‌الله ترشیزی متخلص به شهاب.
کاتب: اشرف نامی.
تاریخ کتابت: 1230ق.
قطع: وزیری. 15*24/5سم. 269گ. 15بیت.
يادداشتهاي کلي: بر حسب خواست شاهزاده کامران (ظاهرا مراد پسر شاه محمود درانی است)، مشتمل بر بخش‌های چهارگانه مذکور می‌باشد و در ح 7500 بیت است.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف که ملازمت شاهزاده محمود درانی (1224-1245ق.) را در هنگام شاهزادگی داشته بنابر خواست وی نسخه‌ای از دیوان خود را در سال 1206ق. به ترتیبی که زیر این سطرها نگارش می‌یابد، مرتب نموده و دیباچه‌ای به نثر بر آن نگاشته، و در آن بدان تاریخ تصریح کرده ولی به قرینه اینکه در ص 307 و 308 نسخه ماده تاریخ بنای مسجدی در تربت در 1209ق. و تاریخ وفات یکی از مردان معاصر شاعر در 1214ق. می‌باشد معلوم می‌شود که پس از نظم و ترتیب بر آن اضافاتی کرده و نسخه این کتابخانه که از روی نسخه اصل نوشته شده شامل آن افزودگی‌ها است.
راوی گروسی در انجمن چهارم انجمن خاقان و هدایت در مجمع الفصحا (2/ 253-261) او را معرفی و از دیوانش انتخاب‌هائی کرده‌اند و راوی مرگش را در 1215ق. ضبط کرده است. این ابیات را که شهاب در معرفی خویشتن سروده (ص 186 نسخه) در اینجا می‌آوریم:
اگر سخن بمیان آورم ز علم نجوم/ بروزگار نیابی مرا عدیل و نظیر
وگر سفینه اشعار خویش بگشایم/ به بحر رشک شود غوطه‌ور روان ظهیر
وگر بخامه صورتگری گشایم دست/ کنم بر آب روان عقل و روح را تصویر
وگر قلم بکف آرم پی نوشتن خط/ فتد باوج فلک خامه از انامل تیر
ولی چه حاصل از اینها که از زبونی بخت/ کسی نمیخرد این جمله را به نیم شعیر
تزئینات نسخه:دارای سرلوحی زیبا است و بدین عبارات شروع شده: «حمد و سپاس از خارج از مقیاس سزاوار آن یگانه بی‌همتاست که به حکم». تمام برگ‌ها مجدول به اکلیل و لاجورد است.
نوع کاغذ:بخارائی.
تزئینات جلد:تیماجی.
راوی گروسی گوید دیوان قصائد و مثنوی و رباعی و قطعه وی در حدود بیست هزار بیت می‌شود ولی چنان‌که گفتیم نسخه این کتابخانه که از روی نسخه اصل نگارش یافته در ح 7500 بیت می‌باشد و چنان‌که در دیباچه تصریح گردیده پاره‌ای از قصائد و قطعات و رباعیات در این نسخه گذارده نشده، بنابر بیان راوی 12500 بیت دیگر شعر خواهد داشت. مثنوی‌های شهاب که در مقدمه دیوان خود به آنها تصریح نموده: 1. خسرو شیرین، 2. یوسف زلیخا، 3. بهرام نامه، 4. تذکره الشعرا، 5. عقد گهر (در نجوم)، 6. مرادنامه (در ذکر وقایع علی‌مراد خان زند است)، 7. تذکره الوزرا، 8. تاریخ مجدول می‌باشد و خود در آنجا تذکر داده که شش کتاب اول به نظم و دو کتاب اخیر به نثر و کتاب 4 و 6 و 7 و 8 در هنگام نگارش مقدمه (در 1206ق.) ناتمام بوده و تاکنون نگارنده به زیارت کتاب‌های نامبرده مشرف نگشته و خسرو شیرین وی در موزه لندن موجود است.
این شاعر را با شهاب اصفهانی که نیز در میان ق 13ق. زندگانی می‌نموده و در 2/ 619 سپهسالار، معرفی کرده‌ایم نباید اشتباه نمود.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق خوب.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1دو برگ نخستین نسخه از کتابی دیگر می‌باشد و از این نسخه نیست. یادداشت‌هایی که پشت صفحه نخستین نسخه کنونی بوده محو گردیده است و برگ اصل نسخه بدین عبارات شروع می‌شود: «ناطقه فصحای سحبان آئین در مبحث تعداد آثار حکمتش زبان بسته و لال» است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1528-1530.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: شاعر دیوان خود را به چهار قسم تقسیم نموده: 1. قصائد در توحید و نعت و منقبت و مدائح سلاطین، 2. قصائد در مدح امرا و صدور و اعاظم، 3. مقطعات مشتمل بر ماده تاریخ‌ها و مدائح مختصره، 4. اهاجی و هزلیات. رباعی‌هایی که موضوع آنها یکی از اقسام چهارگانه بوده، در ضمن همان قسم گذارده شده.
تاريخ: 20120926
محل و شماره بازیابی: 112287