دیوان مختاری غزنوی (از: عثمان بن محمد غزنوی ملقب به سراج‌الدین متخلص به مختاری.)

شماره بازیابی: 1058
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19465‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: دیوان مختاری غزنوی [نسخه خطی]/ از: عثمان بن محمد غزنوی ملقب به سراج‌الدین متخلص به مختاری.
محل کتابت: شهر آکره.
کاتب: یحیی نام.
تاریخ کتابت: 1010ق.
قطع: وزیری. 15*26سم. 203گ. 19بیت.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:دو بیت آغاز و انجام آن این است:
یاقوت ناب در کف او گشته آفتاب/ مینای سبز بر سر او بسته سایبان
لیکن آخر ز جنان روی که من نتوانم/ برسانم بوجیه و بشرف شکر تو هم
مختاری گذشته از این مثنوی هنرنامه، مثنوی دیگری به نام «شهریار نامه» به تقلید شاهنامه فردوسی دارد که قسمتی از آن در موزه بریتانیا موجود است و چنان‌که در خاتمه آن کتاب به نظم گفته شده، شاعر آن را به امر و فرمان سلطان مسعود غزنوی در سه سال به رشته نظم آورده است.
وفات مختاری در تذکره تقی‌الدین کاشی (خلاصه الاشعار) در 534 یا 544ق. به تردید نقل گردیده ولی در فهرست کتابخانه موزه لندن، به نقل از همین تذکره در 544ق. و در شاهد صادق در 535ق. و در آتشکده آذر، در 544ق. معین شده ولی چون می‌دانیم که مختاری به مدح سلیمان بن محمد بن ملکشاه پرداخته و این پادشاه سلجوقی از موصل به عراق آمده و این مدح هم ظاهرا در هنگام سلطنت او است و سلطنت وی هشت ماه طول کشیده و در 555ق. آغاز گردیده، بنابراین مختاری تا این سال زنده بوده است.
شرح حال مختاری در قزوینی، ص 150-151؛ تاریخ گزیده، ص 470-471؛ عکسی، تذکره الشعرا، ص 93-94؛ هفت اقلیم، ص 266-271 م.س؛ آتشکده آذر، ص 118-121؛ المآثر و الاثار، 1/ 598-607؛ سپهسالار، 2/ 672-674؛ شاهد صادق، ص 368 نسخه خطی مجلس و تذکره تقی‌الدین کاشانی نسخه خطی آقای صادقی انصاری و طبقات سلاطین اسلام، ص 135-138 و 259-261 و روضه الصفا و غیره نگارش یافته است.
تزئینات جلد:تیماجی.
از طرز خط و جدول‌کشی و کاغذ و قطع کتاب مسلم است که دیوان عنصری و مجد همگر را که قبلا معرفی کرده‌ایم پیوسته این دو نسخه بوده و نویسنده مجموعه‌ای از دیوان‌ها نگاشته بوده و کتاب‌فروشی آنها را از یکدگر جدا ساخته و فروخته است، از اول و آخر دیوان ازرقی که از ص 1-102 نسخه می‌باشد برگ‌هایی افتاده و در ح 1850 بیت می‌باشد.
دیوان مختاری از ص 103 آغاز شده.
این دیوان در ح 5650 بیت و شامل قصائد و ترکیب‌بندها و رباعیات و مثنوی «هنرنامه یمینی» می‌باشد و بیت نخستین نسخه این است:
بدیده بود که بر سنگ کاو بود آن گنج/ از آن چو خاکش بر پشت کاو ساخت مکان
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف که گاهی هم عثمان تخلص می‌نموده و از شعرای ق 5 و 6ق. می‌باشد.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع کاغذ:بخارائی.
صحافی و دسترس پذیر بودن اثر: ‏
يادداشت عمليات: ‏ از نخستین قصیده‌ای که دیوان‌های قدیمی بدان آغاز گردیده 12 بیت افتاده.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1562-1563. ‏
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: (شامل دیوان مختاری و ازرقی است).
تاريخ: 20121003
محل و شماره بازیابی: 115060