دیوان مشتری

شماره بازیابی: 2490
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-26887‬‬
زبان اثر: فارسی
سر شناسه: م‍ش‍ت‍ری‌ خ‍راس‍ان‍ی‌، م‍ح‍م‍داب‍راه‍ی‍م‌، 1264-1305ق‌.
عنوان و نام پديدآور: دیوان مشتری
کاتب: حاج میرزا ابراهیم مشتری مشهدی حسام الشعرا.
تاریخ کتابت: 1292ق.
قطع: ‮‭14‬*‭21/5‬سم. ‭372‬ص. ‭11‬س. اندازه نوشته ‭8/5‬*‭14‬سم.‬
وضعیت استنساخ نسخه: خود شاعر برای میرزا محمدحسین گوهری در نجف نوشته است و از یادداشتی که در پایان نسخه به خط او است چنین برمی‌آید که ضمن استنساخ این نسخه از روی مسوده‌های خود، قطعات نظم و نثر تازه‌ای بدان افزوده است، که خود شاعر نسخه آنها را نداشته است. (دز صفحه 5 یادداشت مشتری است که پس از شرح نوشتن نسخه برای میرزا محمدحسین متخلص به گوهری می‌نویسد: «هر وقت بخواهم نسخه دیگر بنویسم باید التفات فرمایند». تاریخ این یادداشت 129ق. است ولی در یادداشت دیگری که دروین جلد سمت چپ نسخه راجع به طناب انداختن افراسیاب خان فراش‌باشی حشمت‌الدوله نوشته است، تاریخ 1292ق. دارد.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:شکسته نستعلیق.
تزئینات متن:عنوان‌ها قرمز.
نوع کاغذ:فرنگی.
تزئینات جلد:میشن قرمز، ترنج و سرترنج منگنه.
اشعار به صورت چلیپا درون جلد.
1. دیباچه نثر در شرح حال شاعر به قلم او (ص6-23).
آغاز: حمد و ستایشی که از اظهارش گلهای معارف از بوستان دل…
انجام: عواقب و خاتمت امور ما را بخیر گردان بمحبت امیر مومنان ما را بمیران.
2. قصاید در مدح اعتضادالسلطنه، حسام‌السلطنه، ناصرالدین شاه و بزرگان آن عصر و قصیده و قطعات در سفر عتبات و توصیف و نکوهش شهرها و منازل بین راه، چند قطعه و ترجیع‌بند در هجو، شرح‌حال حکیم ریاضی یزدی به نثر و مسمط او و مسمط مشتری در جواب ریاضی، غزلیات و ماده تاریخ‌ها، یک قطعه از محسن میرزای میرآخور در جواب مشتری، و چند مسمط در وصف بهار و غیره، یک غزل از دبیرالملک و جواب مشتری (24-311)، 2300 بیت.
آغاز: چو نیک‌بختان زلفین آن بت زیبا / همیشه غلطد بر پرنیان و بر دیبا
انجام: نیک و بد هر چه هست در گذر است / تا که در گردش است لیل و نهار
3. دیباچه قمارخانه نثر، که پس از دیباچه داستان ملک‌زاده ابوالقهار محمدامین قاجار و نصیحت به فرزندش است (ص312-340).
داو نخست است ز نرد قدیم / بسم‌الله الرحمن الرحیم
4. مثنوی نصاب در قواعد ترم تو که ناصرالملک از روس آورد (ص340-346)، 58 بیت.
آغاز: ای شده مبتلای رنج قمار / چند باشی ز باختن بخمار
انجام: کاش در حشر پیکر مجلاج / گیرد از آتش جهنم باج
5. رباعیات و یک ترجیع‌بند (ص346-370) 80 رباعی.
آغاز: چیزی که بدو بود سرافرازی تو / از قوت او بود همه بازی تو
6. حکایت نظم و نثر در نصیحت به فرزند و مذمت قمار با اشخاصی که ببازند و پس بگیرند (ص370-372).
آغاز: بدان ایفرزند هرگز با این گروه بدنام که ببازند و پس بگیرند…
انجام: خویشتن بدار که مثل اینان ذلیل و خوار نشوی.
مشخصات اثر: شکل و سجع مهر:
متن يادداشت: یادداشت و مهر مشتری آغاز و پایان.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد چهارم، صفحه 3307-3308.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: آنچه در این نسخه موجود است بدین قرار است:
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): شعر فارسی – قرن ؟
تاريخ: 20130923
محل و شماره بازیابی: 174432