رساله اعتذار

نبذة عن كتاب رساله اعتذار

شماره بازیابی: 3409/5
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-20804‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: رساله اعتذار
تاریخ کتابت: قرن 11 یا اوائل12ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 117 – 141.
قطع: ‮رقعی. ‭11/5‬*‭18‬سم. ‭141‬ص. ‭15‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بسمله الحمدلله الذی نور قلوبنا بنور ظلمات الفتن… اما بعد فقد و صل الی مکتوبک المتضمن لشرح بعض احوالک و استعانتک ایای فی تحصیل بعض آمالک فقراته و فهمت ما فیه و کان من جمله ما فیه التماسک منی ان استاذن حضره السلطان انارالله برهانه فی ان یفوض امامه صلوه الجمعه فی جامع المشهد الرضوی (ع) الیک و ان یمنع من امامه من اراد التقدم فیها علیک… .
2… انما اشکوبثی و حزنی الی الله ربنا افتح بیننا و بین قومنا بالحق و انت خیر الفاتحین.
نوع کاغذ:اصفهانی ضخیم شکری.
تزئینات جلد:تیماجی مشکی مندرس دامن‌دار.
در ذیل نسخه به خط همان کاتب که نقائص رساله فهرست مصنفات را در حاشیه جبران کرده (و در صفحه قبل اشاره شد)، این جملات افزوده شد: «و ختمت بهذا الجواب کل ماشابه ذلک الکتاب فی سنه سبع و ستین و الف الهجریه فصار تاریخ ختمی ایاه «ختمی ایاه». و الحمدلله (جمله «ختمی ایاه) مطابق است با 1067.
2اصلاحات حواشی ظاهرا به خط علم الهدی است (هر چند نام او در نسخه نیست).
ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4539-4540.
فیض در پاسخ این نامه، سرگذشت خود را از آغاز تحصیل تا رفتن به پایتخت به امر شاه و صفوی باز گفته و نیز از ممر معاش خود که ارثیه مختصر پدری بوده و شیوا انزوا و مناعت نفس و منع سوال از دیگران، به تفصیل سخن گفته است. سرگذشت خود را (پس از دیباچه و مقدمه نامه) بدین گونه آغاز می‌کند: «آنکه با من آشنا است مرا می‌شناسد و آنکه نمی‌شناسد اکنون خواهد شناخت. من مانند دیگر مردم نیستم، مردی هستم که در پی کار خویش و سر در گریبان خود دارم.
فیض در این نامه از چند کتاب که تالیف کرده و نام آن را هنوز عرضه نداشته بوده و همچنین (با تعریض و کنایه) از مجتهدان و مخالفان وجوب نماز جمعه یاد کند و اساس شهرت خود را در میان مردم، اقامت نماز جمعه در شهر کوچک خود می‌داند.
فیض در فهرست مصنفات از این نامه (سید طبری) و رساله اعتذار خود در پاسخ او یاد کرده و در یک نسخه از فهرست مصنفات (ش 4 این دفتر) نخست نوشته «نامه سید به فیض و تعریض و تعرض ناآشکار او بر بی‌توجهی فیض به مستمندان و کوشش نکردن او در انجام دادن کارهای مردم نیازمند، نیز بوده» اما بعد بر آن خط کشیده شده. متن عبارتی که بر جملاتی از آن خط کشیده‌اند این است:
«الرساله فی جواب مکتوب بعض الاخوان المشتمل علی المعاتبه الخفیه علی عدم الاهتمام فی قضاء حاجات المومنین تشتمل علی شرح بعض احوالی للاعتذار عن ذلک و ابتلائی بوقوعی فی المهالک».
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1بدون رقم کاتب و تاریخ کاتب.
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت: این نسخه را احتشام الملک در کاشان در 1287ق خریده و در پشت صفحه اول دفتر، فهرست رساله‌های موجود در آن را نوشته است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: نک: فهرست مصنفات فیض ش 4/ 3409 و نسخه ش 2/ 3262 و مقدمه المحجه البیضاء.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: پاسخ فیض کاشی به نامه یکی از سادات مازندرانی مقیم شهر مشهد است. مازندرانی (طبری) از فیض خواسته بوده که «از پادشاه صفوی بخواهد که امامت و اقامه نماز جمعه در مسجد جامع مشهد را بدو واگذار سازد و رقبا را دفع کند و وظیفه‌ای مقرر بر آن بیفزاید تا هزینه عیال خود کند».
صحافي شده با: اللب/ فیض کاشانی502029
تاريخ: 20131104
محل و شماره بازیابی: 122607