رساله حقیقه و مجاز(ابراهیم بن عربشاه اسفراینی)

شماره بازیابی: 3483/4
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-34500‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: رساله حقیقه و مجاز/ ابراهیم بن عربشاه اسفراینی
کاتب: امان‌الله.
تاریخ کتابت: قرن 10ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 210 – 248.
قطع: ‮رقعی. ‭13‬*‭18/5‬سم. ‭248‬ص. ‭17‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بسم الله الرحمن الرحیم رب تمم بالخیر حمد بی‌حد احدی را زیبد که حقیقت مالکیت و ملکیت را مداراست و این دو معنی غیر او را بعلاقه عبودیت مستعار استعاره عادیه از تشبیه مصرحه دور از کنایه و نمونه خالق بی‌مثال که تمثیل را در سرحد ملک معرفت او جواز نیست خداوند باستقلالی که اطلاق اسم او بر غیر طریق مجاز نیست و صلوات نامیات بر نبی مرسل که کلمات جامعه او… .
2… در ترجیح بعضی اقسام مجاز بر بعضی اطلاق مسبب بر سبب و ملزوم بر لازم و کل بر جزء و حال بر محل اولی… از عکس و استعاره نشانه اولی است از تضاد و مجاز باعتبار ما کان اولی از مجاز باعتبار ما یول الیه است پس لفظی که محتمل افتد حمل او بر اولی باید کرد و این مسئله مدار اجتهاد و استنباط مسائل شرعیه است و مجاز بالنقصان اولی است از مجاز بالزیاده پس اگر صحت معنی لفظ موقوف بر قول بحذف ما یول بزیاده افتد حذف را از اختیار باید کرد و بزیادت لفظی راضی نباید شد اللهم اختم عاقبه امورنا بالخیر و حاسبنا بالخیر یا خیر من کل خیر و یا مستغنیا من کل غیر صل علی محمد و آل محمد مادام الفلک فی السیر.
نوع کاغذ:اصفهانی شکری.
تزئینات جلد:تیماجی قهوه‌ای رنگ.
نک: دانشگاه، ش 3/ 3245؛ روضات الجنات، 50.
عصام در این رساله از سمرقندی یاد کرده.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در فاصله شماره‌ها چند برگ سفید در ذیل ش3 تاریخ 561ق دیده می‌شود و مسلما نادرست است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4643-4644.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: نسخه کتابخانه رضوی و ش 3/ 3245 دانشگاه همین کتاب است (و در فهرست دانشگاه نویسنده آن شناخته نشده). صاحب روضات از شرح اسفراینی بر سمرقندیه=رساله سمرقندی در استعاره به نام فوائد الفوائد (ش 28/ 1805 این کتابخانه) و از رساله او در حقیقت و مجاز به فارسی یاد کرده.
صحافي شده با: حاشیه تحریر القواعد
تاريخ: 20131224