رساله خلق الكافر (از: شيخ محمدحسن حر عاملي (-1104ق.).)

نبذة عن كتاب رساله خلق الكافر (از: شيخ محمدحسن حر عاملي (-1104ق.).)

شماره بازیابی: ‭3147/1‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-30622‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: رساله خلق الکافر [نسخه خطی]/ از: شیخ محمدحسن حر عاملی ( -1104ق.).
کاتب: تقی بن محمدرضا موسوی.
تاریخ کتابت: 1111ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 1-65.
قطع: ‮نیم‌خشتی. ‭13‬*‭20/5‬سم. ‭310‬ص. ‭20‬س. ‬
يادداشتهاي کلي: مولف این رساله را در 1076ق. به پایان رسانید.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1رساله: بسمله الحمدلله المتفضل بالخلق و الانشاء… فقد سالنی بعض الاصحاب… بیان الوجه و العله فی خلق الکافر… .
1آغاز نسخه موجود: فی ذکر العلل و الوجوه فی خلق الکافر التی ظهرت لنا فان الحکم الخفیه التی لم نطلع علیها فی افعال الله سبحانه کثیره جدا کما بیننا و و من الکتاب و السنه… .
2… تمت الرساله بحمد الله علی ید مولفها العبد محمد بن حسن الحر العاملی… فی اواخر شهر صفر سبعین بعد الالف من نصره علی مشرفها السلام.
تزئینات متن:عنوان‌ها بیشتر به شنگرف و کلمات و سطور متناوب و پیوسته است.
نوع کاغذ:اصفهانی نخودی رنگ.
تزئینات جلد:تیماجی قهوه‌ای رنگ.
نک: ذریعه، 7/ 246؛ امل الامل چاپ بغداد به تحقیق سید احمد حسینی، 1/ 146.
فصل اول. در توجیه خلق کافر (نخست دلیلی اجمالی و کلی و پس از آن 12 دلیل دیگر که او خود ساخته است را یاد می‌کند).
فصل دوم. اخباری چند که دلائل مزکور در فصل اول را تایید می‌کند (شامل 12 دسته از اخبار).
فصل سوم. ابطال جبر و اثبات اختیار.
مولف در این فصل، نخست 5 مسلک درباره افعال عباد نقل و سپس دوازده دلیل بر ابطال جبر یاد کند و گوید ادله ابطال جبر اضعاف اضعاف این مذکورات است.
فصل چهارم. ادله جبریان (پنج دلیل یاد کرده).
فصل پنجم. پاسخ و شبهات و دلائل جبریان. در این فصل از کتاب الموازنه تصنیف بعض اهل عدل یاد کند و گوید. (در آن کتاب آیات جبر و آیات عدل گردآوری و نشان داده شده که آیات دال بر عدل هفتاد برابر بیش از آیاتی است که ظهور در جبر دارد).
فصل ششم. دوازده حدیث در ابطال جبر و تفویض.
فصل هفتم. دوازده حدیث در اثبات قدره و اختیار عباد – علاوه بر احادیث مذکور در فصل 6.
فصل هشتم. احادیث طینه. وی احادیث طینه را به دوازده طریق نقل و تاویل و توجیه کرده است.
فصل نهم. توضیح و تاویل اخبار طینه که موهم جبرند بر وجهی اجمالی.
فصل دهم. تاویل اخبار مذکور به تفصیل.
فصل یازدهم. تاویل مستیا و تفسیر و اراده متعلق افعال مکلفی که در اخبار بسیار آمده و فصل و تاویل دوازده حدیث در این باب.
فصل دوازدهم. در توجیه قضا و قدر متعلق به سعادت و شقاوه و خیر و شر و نقل و تفسیر دوازده حدث در این باب.
خاتمه. در فصل احادیث از بخش در قضا و قدر.
شیخ حر در این خاتمه نیز (مانند بیشتر فصل‌ها) دوازده حدیث یاد کرده است و در تتمه خاتمه، رساله اثبات منزله بین المنزلین و رد بر اهل جبرذ و تفویض منسوب به حضرت هادی (ع) را که صاحب تحف العقول و طبرسی در احتجاح نقل کرده‌اند بتمامها آورده و در پایان آن درباره علت اختلاف مضامین احادیث، چنین گوید:
«انتهی کلامه (ص) و الکتاب المنقوله منه هذه الرساله لا یخلو عن سقم و ما اشتملت علیه من بعض العبارات التی هی غیر معهوده فی هذا الزمان له نظائر کثیره فی الاحادیث و ذلک اما لتفسیر بعض النساخ عن سهوا و اشتباه او لان المقام کان یقتضی ذلک و فهم السامعین کان یوجبه و کانوا یستحسونه و یقبلونه خاصه او غیر ذلک… و لذلک تری فی الاحادیث تفاوتا عظیما شفی العبارات لانهم کانوا یکلمون الناس علی قدر عقولهم و مبلغ افهالهم…».
نام این کتاب در برخی از نسخه‌ها و مدارک خلق الکافر ثبت گردیده و شیخ حر عاملی خود در امل الآمل از این رساله به نام رساله فی خلق الکافر و ما یناسبه یاد کرده است و چنین پیداست که تالیف این رساله را (به درخواست یاران) در توجیه خلق کافر آغاز کرده و سخن را به مناسبت به مسئله جبر و تفویض کشانیده.
نسخه حاضر فاقد دیباچه و اندکی در فصل است.
نزهه الاسماع/ شیخ حر عاملی، ص 144-190.
التنبیه بالمعلوم من البرهان فی تنزیه المعصوم عن السهو و النسیان/ شیخ حر عاملی، ص 191-243.
صیغ العقود/ شیخ علی بن عبدالعالی کرکی ( -940ق.)، ص 244-265.
رضاعیه/ شیخ علی بن عبدالعالی کرکی، ص 266-277.
قاطعه اللجاج فی حل الخراج = خراجیه/ شیخ علی بن عبدالعالی کرکی، ص 278-306.
احکام الارضین (رساله فی اقسام الارض)/ شیخ علی بن عبدالعالی کرکی، ص 306-309.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:شکسته نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1شامل 8 رساله از شیخ حر عاملی و شیخ علی کرکی. کاتب در ذیل همه رساله‌ها به تاریخ (1111ق.) را تکرار و در پایان دفتر نام خود را نیز رقم کرده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه 4155-4159.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: این رساله شامل 12 فصل و خاتمه است.
صحافي شده در اين جلد: کشف التعمیه عن وجه التسمیه/ شیخ حر عاملی، ص 66-143.
تاريخ: 20150204
محل و شماره بازیابی: 178203