رساله في حساب التسع(محمود بن عمر چغميني)

شماره بازیابی: 3930/3
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36375‬‬
زبان اثر: عربي
سر شناسه: چ‍غ‍م‍ی‍ن‍ی‌، م‍ح‍م‍ود‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د، ‏‫ – ‏745؟ق.‏‬
عنوان و نام پديدآور: رساله فی حساب التسع/ محمود بن عمر چغمینی
کاتب: محمود بن محمد فخرآبادی ملقب به رکن الائمه.
تاریخ کتابت: 699ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 186 – 201.
قطع: ‮رقعی. ‭10‬*‭18/5‬سم. ‭226‬ص. ‭21‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بسمله و منه استمد التوفیق قال الامام البارع نادره القرآن مبدع البیان ملخص اقلیدس مظهر غوامض اسرار النجوم… شرف المهندسین مفخر الحساب و المنجمین شرف المله و الدین محمود بن عمر الچغمینی سقی الله ثراه… صور الحساب تسع و هی هذه 1، 2، 3… و الثانی و الثالث قد یکتبان هکذا حم و حجم الاول للواحد و الثانی للاثنتین علی الترتیب و فیه صوره تدعی صفرا… و فیه منازل تدعی درجا و مراتب اولاها منزله الاحاد… و علی هذا سائر الاعداد و کل واحد مما تفهم فی الصوره فی ایه درجه کانت تسمی عقدا و الاثنان عقدان… خذ قلم التخت باخذ احد طرفیه بالوسطی و السبابه و الابهام و تنقذ الطرف الاخر فیما بین الخنصر و البنصر لیمکنک تفریغ الابهام عن الاخذ للمحو وضع الاعداد الصحاح علی التخت… .
2… فکعبها دقائق و هی المنزله الثانیه من الکسور و کعب السوادین و هی المکعبه الثالثه من الکسور توان و الحاصل ان کعب ایه منزله کانت من المکعبات هو من تسمیتها بالکسور والله اعلم.
3… تم بحمدالله و حسن توفیقه فی شهر محرم 669.
نوع کاغذ:سمرقندی ضخیم.
تزئینات جلد:تیماجی یشمی تیره.
برگ اول دفتر مندرس است.
در تمام اوراق نیمه اول لکه‌های مرطوب کهنه دیده می‌شود.
نک: بروکلمان، 1/ 472؛ و ذیل یکم، نشریه، 6؛ فهرست برلین، 2000.
بخش دیگر موازین (= امتحان اعمال در حساب اعداد صحاح و میزان را در هر یک از عملها جداگانه بیان می‌کند از میزان جمع تا میزان استخراج جذر جذر.
بخش کسور: از جمع کسور تا جذر الجذر کسور بخش آخر کسور ستینی. در کنار صفحات نسخه حاشیه‌هایی است به خط کاتب دیده می‌شود.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: چغمینی مولف کتاب‌های ملخص مجسطی در هیئه و ملخص قانون (= قانونچه) در طب که هر دو بسیار معروف است، تلخیص اقلیدس و منظومه‌ای و رساله دیگر در حساب دارد و این اخیر در پاره‌ای از ماخذ با عنوان رساله فی الحساب التسع یاد شده و نسخه‌ای از آن در موزه لندن با ش 330 (به نوشته بروکلمان) موجود است. و نسخه از منظومه او در همین مجموعه است و پس از رساله حساب شناسانده خواهد شد.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:ثلث و تعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 2شماره1 (=شرح شمسیه) دارای حواشی است به خط کهن و با نشان «عن العطاری».
يادداشت عمليات: شماره 2 (القواعد الالهیه) ناقص مانده است. (گویا در صحافی جابجا شده است).
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4973.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: مطالب این رساله تقسیم و دسته‌بندی نشده اما می‌توان آن را به چهار بخش تقسیم کرد بخش نخست: صور نهگانه و مراتب عدد که بمنزلت مقدمه است و پس از آن به ترتیب: حساب اعداد صحیح: جمع، تفریق، تنصعیف، تضعیف قسمت جذر، کعب استخراج جذر الجذر.
صحافي شده با: تحریر القواعد المنطقیه/ قطب‌الدین رازی502777
تاريخ: 20140507
محل و شماره بازیابی: 126268