زمان موهوم (رساله در اثبات…) (از: محمد بن محمد زمان كاشاني)

شماره بازیابی: ‮‭1966/5‬‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‭10-22941
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: زمان موهوم (رساله در اثبات…) [نسخه خطی]/ از: محمد بن محمد زمان کاشانی
کاتب: : محمد حسین بن محمد علی خوراسکانی.
تاریخ کتابت: ، 1172ق
نام خاص و کميت اثر: 100 ب – 120 ب.
قطع: ؛ وزیری.5/15*5/25 سم.225 گ.21س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1(پس از بسمله) قال الشیخ الامام المخصوص من افاضل العصر و فضلاء‌الدهر بنور الهدی و القول للسدید فی هدایه المسترشدین…شید الله سبحانه فی ایضاح المنهج القویم من قبله المومنین منه الارکان و اعز انصاره…اولی البصائر و اصحاب الایقان یقول احوج المربوبین…ابوعبدالله یدعی الشیخ و هو محمد بن الحاج محمد زمان شرح الله صدره بنور الحکمه…اما بعد التحمید للحمید المجید…فقد قال اسوه الافاضل المحققین…جمال‌الدین محمد الخوانساری فیما کتبه علی التجرید و ما یتعلق به قال المصنف…وجود العالم بعد عدمه…
2…اذ لا یعتبر ح و لا یلزم منه نفی صحه الاعتبار اذ لیس الاعتبار ازلیا فتامل و لا تبادر بالانکار قبل النظر و الاعتبار فاعتبروا یا اولی الابصار.
نوع کاغذ:سمرقندی شکری رنگ.
تزئینات جلد:تیماجی ضربی قرمز سیر که یک ترنج در میان گوشه روی آن کوبیده‌اند.
از حکمه العارفین محمد طاهر قمی نیز عباراتی در این باب آورده و از آن جمله این عبارت اوست:«القول بالحدوث الدهری قول محدث احدثه بعض انصار الفلاسفه…و هو اعتقاد بین السخافه».
از این رساله تا کنون ذکری ندیده‌ام صاحب ذریعه بوجود این رساله در مجموعه سردار کابلی تصریح کرده‌اند.در نسخه ما (برخلاف دیگر رساله‌های این مولف که در این دفتر است) خطبه از خود او نیست، کاتب یا دیگری خطبه‌ای در آغاز آن گذارده و نام برخی از مولفات او را در آن تضمین کرده پایان رساله نیز با دیگر رساله‌ها مشابهت ندارد و فاقد تاریخ تالیف است در کنار صفحات حاشیه‌هایی از مولف با نشان «منه دام فضله یا منه دام ظله» و نیز فقرانی منقول از آقا جمال ، قوشجی، انموذج دوانی، حواشی مولانا جلال‌الدین استرآبادی بر حاشیه قدیمه دوانی، ریاض السالکین و نیز حاشیه‌هایی بدون نشان دیده می‌شود.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف از دانشمندان نیمه دوم قرن 12ق بوده و شاگرد سید محمد حسین خاتون آبادی مولف خلق الافعال و رساله توحید ش 16/1825 و 17/1825 است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ زیبا.
صحافی و دسترس پذیر بودن اثر: ‏
يادداشتهاي مربوط به عنوانهاي مرتبط: ‏
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1نسخه در زمان زندگی مولف مرآه الازمان نوشته شده و همه از مولفات او است و حاشیه‌هایی از مولف با نشان «منه دام ظله» و یا «منه زید عزه» دارد.در پایان آن نشان «م ت ق ره» دیده می‌شود.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه 2685.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: وی مولف مرآه الازمان (رساله پیشین) است.مولف در باب حدوث عالم و اثبات زمان موهوم و رد حدوث دهری رساله‌ای دیگر مفصل‌تر نوشته به نام مرآه الازمان (یا مرآه الزمان).(رساله چهارم همین دفتر) وی در رساله حاضر نخست از حاشیه آقا جمال خوانساری بر حواشی خفری بر تجرید نقل کرده و به نقل شش دلیل از میرداماد بر اثبات حدوث دهری و نفی زمان موهوم پرداخته و یکایک را پس از نقل رد کرده و دلیل هفتم را نیز از «بعضی محشین از فضلاء گیلان» که ظاهرا مولی شمسای گیلانی است. و هشتم را از یکی از دوستان و معاصران (شاید خاجویی) آورده و مردود دانسته.وی پس از نقل ایرادات آقا حسین خوانساری بر داماد (به نقل از حاشیه فرزندش آقا جمال) سخنانی از یکی از معاصران خویش در رساله‌ای که در این باب نوشته است و در مقام تعریض بر آقا حسین و رد اعتراضات او برآمده، نقل کرده.مقصود وی ظاهرا همان مولی اسماعیل خواجویی است که رساله‌ای در ابطال زمان موهوم پرداخته و کاشانی همه جا از او با تعریض و تخفیف و از کوشش‌های آقا حسین خوانساری و مناظرات و مباحثات و نوشته‌های او برای اثبات زمان موهوم با تحسین یاد می‌کند.کاشانی در دنبال سخن بالا می‌گوید: «قول به حدوث زمانی و زمان موهوم خط بطلان کشیده شود و به دریج از یادها برود اما کوشش‌های بی‌دریغ و پی‌گیر محقق مذکور بنیان سخن تازه را ویران و ارکان زمان موهوم را بار دیگر استوار ساخت.فرزندش او و جمعی از شاگردان و معاصرانش که سخن او را صواب دیدند کوشش‌های او را دنبال کردند و بار دیگر این سخن را زنده ساختند».با این همه در چند جا به غموض سخن میرداماد اعتراف کرده و چنین گوید: «آن چه سید داماد در باب حدوث دهری بیان کرده از تصور من دور است من تمام سخن او را نقل کردم شاید یکی از محصلین مدرک آن نائل گردد».
صحافي شده با: صیغ النکاح/ محمد بن حاج محمد زمان کاشانی1038819
تاريخ: 20121022
محل و شماره بازیابی:
127939
127939