سبعه سیاره = هفت گنج = سبعه زلالی (از: محمدحسن خوانساری متخلص به زلالی.)

نبذة عن كتاب سبعه سیاره = هفت گنج = سبعه زلالی (از: محمدحسن خوانساری متخلص به زلالی.)

شماره بازیابی: 1093
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19500‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: سبعه سیاره = هفت گنج = سبعه زلالی [نسخه خطی]/ از: محمدحسن خوانساری متخلص به زلالی.
قطع: خشتی باریک. 13*23سم. 190گ. 17بیت.
يادداشتهاي کلي: شامل شش مثنوی از سبعه زلالی می‌باشد، در پایان آخرین صفحه سنه 1234ق. نوشته شده ولی طرز قلم و مرکب الحاقی بودن آن را شواهدی است صادق و طرز خط و کاغذ می‌رساند که در ق 11ق. نگارش یافته.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف از دانشمندان ق 10ق. بوده و شاگردی میر محمدباقر داماد را نموده و در این کتاب مکرر به مدح وی و شاه عباس کبیر (996-1038ق.) و میرزا حبیب الله صدر پرداخته است.
وفات زلالی در تذکره خوشگو در 1016ق. و در ترجمه ج 4 تاریخ فرشته، در 1024ق. و در شمع انجمن در 1031ق. ثبت گردیده.
شرح حال زلالی خوانساری و منتخبی از ابیات او در هفت اقلیم، ص 972-793 م.س. در تذکره نصرآبادی، 230-234 مرآت الخیال، ص 77، تذکره خوشگو در حرف زاء، شمع انجمن، ص 183-184 فهرست کتابخانه موزه لندن، ص 677-678 هن 140-143 و ترجمه ج 4 تاریخ فرشته، ص 169 نگارش یافته.
نوع کاغذ:سمرقندی.
تزئینات جلد:تیماجی نیم‌ضربی.
1. محمود و ایاز که بدین بیت آغاز گردیده:
بنام آنکه محمودش ایاز است/ غمش میخانه ناز و نیاز است
و خود زلالی در اواخر کتاب شماره ابیات آن را در این دو بیت آورده:
شماره یکه تاز این قلمرو/ عدد را طرح داد از هفت خسرو
بهر خسرو که شیرین روکش آمد/ شکر را هشتصد و شصت و شش آمد
و در تذکره نصرآبادی شماره ابیات آن دوهزار و بیست و چهار (2024) ضبط گردیده ولی نسخی از آن که در این کتابخانه موجود است یکی چهار هزار و ششصد و شصت و پنج (4665) و دیگری که از آخر ناقص است سه‌هزار و هفتصد (3700) بیت می‌باشد و این مثنوی، نخستین کتاب سبعه اوست.
2. حسن گلوسوز که برابر مخزن الاسرار نظامی ساخته شده و نسخه این کتابخانه آن را ندارد و مولف هن نوشته که در کتابخانه آسیاتک سوسیتی موجود و شانزده ورق است و در هر صفحه آن چهارده بیت می‌باشد، بنابر این در حدود چهارصد و چهل بیت خواهد بود و آغاز این کتاب را مختلف نقل کرده‌اند و مولف تذکره نصرآبادی نوشته آغاز آن این بیت است:
بسم الله الرحمن الرحیم/ اره کش تارک دیو رجیم
3. آذر و سمندر، چنان‌که گذشت نسخه این کتابخانه از آغاز آن برگ‌هائی افتاده و در تذکره نصرآبادی شش بیت از آن نقل گردیده و از این ابیات که نسخه این کتابخانه شامل است نام «آذر و سمندر» استفاده نمی‌شود ولی در تذکره نصرآبادی و منشآت طغرا بدین نام ضبط گردیده و دومین بیت این نسخه می‌رساند که نام آن گل و بلبل باشد:
نامش گل و بلبل است جانم/ گلدسته خامشی دهانم
4. شعله دیدار که موافق نسخه این کتابخانه 203 بیت است. نام کتاب از این بیت وی به دست می‌آید:
ص 18 نه 1:
این سخن چون نور چشم خامه شد/ شعله دیدار نام نامه شد
و بدین بیت آغاز گردیده:
نام او تاج سر هر نامه/ شعله دیدار هر هنگامه
5. میخانه که موافق نسخه این کتابخانه (368) بیت می‌باشد.
آغاز:
نام او باده سینه میخانه/ دهن هر که هست پیمانه
6. ذره و خورشید که موافق نسخه این کتابخانه (250) بیت است.
آغاز:
سخنم کرد بنامش جاوید/ ذره را جوهر تیغ خورشید
7. سلیمان‌نامه، این مثنوی موافق نسخه این کتابخانه 589 بیت است.
آغاز:
بنام جهانگیر دلهای تنگ/ که آمد سلیمانش یک مور لنگ
ولی زلالی برای آن بر خلاف مثنوی‌های پیشین صریحا نامی نگذارده جز اینکه در ابیات زیرین «نگین سلیمان» دیده می‌شود:
ص 343 نه:
بنام کریمی که از دست پیش/ «نگین سلیمان» کند نام خویش
ص 350 نه:
بمن ده که کان بدخشان شوم/ عقیق «نگین سلیمان» شوم
ص 352 نه:
بیا ساقی آن می که بخشد توان/ «نگین سلیمانست» در خون روان
مندرجات آن:
1. آذر و سمندر (ص 1-7)،
2. شعله دیدار (ص 8-20)،
3. میخانه (ص 22-37 و 319-324)،
4. محمود و ایاز (ص 309-388)،
5. ذره و خورشید (ص 326-341)،
6. سلیمان‌نامه (ص 342-380).
سبعه زلالی
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشت عمليات: برخی از برگ‌ها پاره شده و وصالی گردیده و مصرع‌ها یا جمله‌هایی از آنها از میان رفته و در برخی از کتاب‌های ششگانه یک مصرع از برخی از ابیات اصلا نوشته نشده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1587-1588.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: نام هفت مثنوی زلالی به ترتیب این است:
عنوانهاي گونه گون ديگر: هفت گنج
تاريخ: 20121007
محل و شماره بازیابی: 113355