سیر المتاخرین (از: میر غلام‌حسین بن هدایت علی خان بن سید علیم‌الله بن فیض‌الله منشی طباطبایی (1140-1208ق))

شماره بازیابی: 8824
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR ‏‫10-9388
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: سیر المتاخرین [نسخه خطی]/ از: میر غلام‌حسین بن هدایت علی خان بن سید علیم‌الله بن فیض‌الله منشی طباطبایی (1140-1208ق)
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: سده 12ق.
قطع: ؛‏ قطع: ‫یک، 146، شش برگ (جلد اول)، 166 برگ (جلد دوم)، 40، دو برگ (جلد سوم)، 4/21*2/31، 30 سطر، 5/14*5/23.
يادداشتهاي کلي: شروع شده در سه‌شنبه غره صفر 1194ق، پایان یافته در روز یکشنبه 26 محرم 1195ق (جلد دوم) و سه‌شنبه 7 رمضان 1195ق (جلد سوم) برای امیرالممالک عمادالدوله گرنر جرنل هشتنگ بهادر.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1الحمدلله رب العالمین و نصلی علی نبیه الکریم و آله المعصومین. اما بعد بر رای دانشوران مستخبر و متحفصان والا گهر مخفی نماند که فیض الهی این گم گشته کوی ملاهی.
2انجام جلد اول: کارهای سابق او را به برادر او امکنا مقرر نمود و به جهت اقتدار ماونا حقوق همین بندگی و نیکو خدمتی‌های او بود.
2آغاز جلد دوم: سپاس بی‌قیاس و ستایش سرمدی اساس نثار بارگاه عظمت و جلال دادار بی‌همالی است.
2انجام جلد دوم: گر نیاید به گوش رغبت کس/ بر رسولان بلاغ باشد و بس// و ما علینا الا البلاغ. الحمدلله علی آلائه و الشکر علی نعمائه… فی سنه خمس و تسعین من المائه الثانیه بعد الالف من الهجره المقدسه علی صاحبها السلام و التحیه.
1آغاز جلد سوم: حمد و ثنای پادشاه علی الاطلاق و شکر و سپاس خالق انفس و آفاق جل جلاله را صومعه‌داران عرصه افلاک.
2سبقت رحمتی غضبی و هو اصدق القائلین ظن بنده کمترین را مبدل به یقین گرداند. انه جواد کریم و رؤوف… سنه خمس و تسعین من المایه الثانیه عشره من الهجره المقدسه النبویه علی صاحبها السلام و التحیه.
تزئینات متن:عناوین شنگرف.
رکابه نویسی:دارد.
تزئینات جلد:میشن زیتونی مجدول گرهی. قطر: 8/4.
نوع کاغذ:نخودی آهار مهره.
2در حاشیه تصحیح شده.
2موضوعات کتاب در حاشیه نوشته شده‌اند.
2در حاشیه بعضی از برگها یادداشتهای ملک‌الشعرای بهار یا تصحیحاتش دیده می‌شود.
1در ابتدای نسخه یک برگ یادداشتهای مطالعه نسخه از ملک‌الشعرای بهار و یک غزل از او به خط خودش.
1ابتدای جلد دوم یادداشتی از بهبهانی در معرفی کتاب نوشته شده در 1325ق.
1ابتدای جلد دوم یادداشت ملک‌الشعرای بهار در 1309ش که کتاب را از معتبرترین تواریخ هندوستان دانسته است.
1ابتدای جلد سوم یادداشت مفصلی از ملک‌الشعرای بهار در معرفی نسخه مورخ 8/9/1324ش.
1ابتدای جلد سوم بهار نوشته: «بهترین و روانترین کتاب خطی که این جانب در تاریخ مطالعه نمودم همین کتاب است».
1پایان نسخه هم یادداشت عباسقلی سپهر در معرفی نسخه آمده که آن را خط مولف دانسته و نوشته در سه‌شنبه 7 رمضان سال 1322ق برابر 1273ش مشغول مطالعه این نسخه بوده و از قضا این روز دقیقا مصادف تاریخ اتمام تالیف این کتاب است.
1نام کتاب در عطف و لبه‌های نسخه هم نوشته شده.
1جزوها 8 برگی است.
ماخذ فهرست: جلد 1/29، صفحه 54-55.
میر غلام منشی در آغاز جلد اول کتاب می‌نویسد: «یکی از منشیان پیشه انشاء برخی از اوقات به مطالعه کتب تواریخ فارسی و هندی که از زبان سنس کیرت به زبان اهل فارسی در زمان بعض سلاطین اسلام ترجمه شده، گذرانیده و استفاده از اخبار پیشینیان نموده، احوال مرزبانان قدیم و جدید هندوستان از ابتدای کوروان و پانژوان تا ابتدای سلطنت محمد اورنگ زیب عالم‌گیر و حروب او با اخوان و ظفر یافتن بر آنها به اجمال در چند جزو ضبط نموده، این اقل الخلیقه… اجزای مذکوره را بعد اسقاط فضول عبارات و اصلاح اغلاط منشآت در ورقی عدید به سلک تحریر کشیده مقدمه کتاب نگاشته خامه مکسور اللسان خود که مسمی به سیر المتاخرین است گردانید. حسن اتفاق آن که این کتاب متضمن است بر احوال عظمای هند از ابتدای کوروان و پانژوان که در اواخر دوره دوایر به رغم هنود بوده‌اند لغات ابتدای سلطنت محمد اورنگ زیب عالم‌گیر و کتاب سیر المتاخرین که فقیر به سلک تحریر کشیده از ابتدای رحلت عالم‌گیر مذکور است تا سنه نود و پنجم از مائه دوازدهم. پس به انضمام وقایعی که درین کتاب بود کتاب فقیر حامل احوال قریب پنج هزار سال است مسلسل و منتظم و به ایجاز…» (2ر). پس از آن فهرست منابع خود را ذکر کرده است. در آغازا جلد دوم هم همین مطلب را به زبان دیگری بیان کرده است: «به خاطر قاصر… در غره ماه صفر ختم بالخیر و الظفر سنه 1194 مرتسم گشت که چون احوال عظمای هند را بعد از رحلت محمد اورنگ زیب عالمگیر ظاهرا احدی مطلع و ملتفت نگردیده هر قدر معلوم و از معتمدان مقبول القول مسموع افتاده باشد مجملا به زبان قلم داده آید تا اگر دانشوری محرر بعد از این زمان متصدی نقل و بیان احوال پیشینیان گردد سر رشته اخبار اعصار و ازمان از هم نگسلد».
شامل سه جزء کتاب است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1نسخه کامل است.
مشخصات اثر:
یادداشتهای تملک:
یادداشتهای تملک:
شکل و سجع مهر:
یادداشتهای تملک:
شکل و سجع مهر:
یادداشتهای تملک:
شکل و سجع مهر:
شکل و سجع مهر:
شکل و سجع مهر:
یادداشتهای تملک:
متن يادداشت:
نسخه بیشتر در تملک ملک‌الشعرای بهار بوده.
در ابتدای نسخه تملک احمد بن محمدعلی بهبهانی که نوشته این نسخه را به همراه مجلدات دیگر آن میرزا مهدی ابن بنت مولف کتاب در شهر عظیم‌آباد در سال 1225ق به او هبه کرده است دیده می‌شود.
در ابتدای نسخه دو مهر بیضوی از محمدعلی بهبهانی یکی کوچک به نقش: «لا اله الا الله الملک الحق المبین عبده احمد بن محمدعلی 1193».
در ابتدای نسخه تملک عباسقلی سپهر کاشانی وزیر تالیفات در سال 1316ق که نسخه را در دارالخلافه طهران خریده بود.
در ابتدای نسخه دو مهر بیضوی عباسقلی سپهر کاشانی یکی به نقش: «هو، عباسقلی 1313» و دیگری هم با عبارت «مشیر افخم عباسقلی سپهر» در وسط و عبارت «عضدالدوله الشریف ابن محمدتقی لسان‌الملک بن محمدعلی ابن رفیع‌الدوله ابن محمدعلی ابن محمدرضا» در اطراف آن دیده می‌شود.
ابتدای جلد دوم یادداشت تملک همان بهبهانی با همان عبارات و مهرها و تملک عباسقلی خان سپهر که نوشته این نسخه به خط مولف است و احتمال دارد احمد بن محمدعلی بهبهانی پسر آقا محمدعلی بهبهانی صاحب مقامع باشد در 15 ذی‌قعده 1331ق.
ابتدای جلد دوم مهر بیضوی: «عباسقلی 1276».
ابتدای جلد سوم مهر «عباسقلی 1276».
پایان نسخه دو مهر بیضوی عباسقلی سپهر یکی به سجع «وزیر تالیفات» و دیگری با عبارت «مشیر افخم عباسقلی سپهر» که شرح آن گذشت.
خریداری از کتابهای ملک‌الشعرای بهار در اسفند 1345ش.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: نک: فهرستواره، ج 2، ص 1279-1280؛ مشترک پاکستان، ج 10، ص 515-517؛ عکسی مرکز احیا، ج 1، ص 449-451؛ مشار فارسی، ج 3، ص 3127؛ قشونکشی نادرشاه به هند ماخوذ از سیر المتاخرین، حسین نخجوانی، در فرهنگ ایران زمین، 1342ش، ج 11، ص 175-192؛ آکادمی لینچی ایتالیا، ص 145-147؛ مجلس، ج 21، ص 123، ش 362 فیروز با لغزش چاپی در سال تالیف کتاب و ج 37، ص 567.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: تاریخ هندوستان از دوران باستان تا جنگهای انگلیسیها در هند. بخش اول کتاب مربوط به تاریخ هند از آغاز تا مرگ اورنگ زیب (1068-1118ق) است که از منابع پیشین گرفته شده و در واقع مقدمه کتاب است. اما جلد دوم و سوم تاریخ سلاطین و امرای هند از سال 1118ق (وفات اورنگ زیب و سلطنت اولاد وی) تا شرح جنگهای متمادی با انگلیس تا سال 1195ق است که ارزش و اهمیت کتاب هم در همین بخش است.
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): تاریخ هندوستان
تاريخ: 20141111
محل و شماره بازیابی: 174680