شرح اثبات الواجب (شارح: مولي محمود نيريزي (-903ق))

نبذة عن كتاب شرح اثبات الواجب (شارح: مولي محمود نيريزي (-903ق))

شماره بازیابی: 1841
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‭10-24312‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: شرح اثبات الواجب [نسخه خطی]/ شارح: مولی محمود نیریزی ( -903ق)
تاریخ کتابت: ، 1040ق.
قطع: ؛ نیم خشتی. 12*5/18 سم. 311 ص. 15 س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1نحمدک علی آلائک یا واجب الوجود و نشکرک علی نعمائه…و بعد فاذ تطابق العقل و النقل علی ان المعارف الالهیه و العلوم الحقیقیه لاسیما ما یتعلق باثبات وجوده تعالی و وحدته…و لما ادعی مصنفها ان بناء کلامه فیها علی انظار ذوی البصائر الناقده اردت ان انبه بعباراتهم علی ماوجدته مخالفا لکلامهم… .
2…هذا نهایه ما اردنا ایراده فی شرح هذه الرساله مع قله البضاعه وکثره ما یمنع من الفراغه و اذما اورده المصنف فی کتابه هذا علی ما نص علیه فی اول کتابه انما بناء علی طریقه الصدیقین التی هی اثبات وجوده تعالی و الاستدلال به علی صفات کماله و ثبوت جلاله و هذه لا یکاد یتم الابامور اوردناه فی شرحه و اضفناه…صار تاریخ هذاالتحریر مجموع المضاف و المضاف الیه…اشعارا بان هذا الاثبات لایتم الا (در نسخه، کلمه «الا» حذف شده) بهذه الاضافات…و هدایه رسوله المبعوث الی الانس و الجان علیه و علی آله السلام.
کاتب در ص 33 پس از پایان نسخه بدل مذکور یک سطر سفید گذارده و آنگاه دنباله کتاب را نوشته.
نوع کاغذ:آهار مهره ضخیم شکری رنگ.
تزئینات جلد:تیماجی قرمز دارای برگردان.
بالای عبارات دوانی خط قرمز کشیده شده. روی چند برگ اضافی آغاز نسخه، یادداشت‌های گوناگون نو و کهنه دیده می‌‍شود. زیر آخرین صفحه نسخه، فقره‌ای از شرح مواقف نقل شده و بر پشت این برگ نیز فقراتی به نقل از شرح مواقف، عده الداعی و فتوحیات مکیه دیده می‌شود. بر پشت نخستین برگ مرحوم میرزا طاهر تنکابنی نوشته است: «در سال 1332 از حاج ملا رضای خوانساری در تهران خریداری شده محمد طاهر الطبرسی». بالای همین برگ به خطی که گویا از تنکابنی است نوشته شده: «شرح رساله اثبات واجب جدید جلال‌الدین علامه دوانی. شارح معلوم نیست».
این دو بیت شعر عربی نیز از ابوزید الدبوسی به همین خط نقل شده: مالی اذا الزمته حجه/ قابلنی بالضحک و القهقهه، ان کان ضحک المرء من فقهه/ فالدب فی الصحراء ما افقهه.
نک: ذریعه، 1/102- 14، و 108- 109 و 13/59؛ رضوی، 1/16 و 14 و 166؛ کشف الظنون، 1/538.
در پایان این شرح گوید: «براهینی که دوانی که در این رساله بر اثبات خدا آورده بروش صدیقان است و بدون آنچه ما در شرح آن افزوده‌ایم تمام نخواهد بود و از این رو تاریخ تالیف این شرح را «اثبات واجبه» مجموع مضاف و مضاف الیه نهادم تا اشارت باشد به نکته مزبور و اینکه از آن جدا نگردد».
به نوشته ذریعه این شرح پس از وفات دوانی ( -908ق) و در 921ق مطابق (اثبات واجبه) پایان یافته.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: وی شاگرد صدر دشتکی بوده و در اثبات الواجب دو رساله نگاشته، نخستین را پس از اثبات قدیم دوانی و ده سال قبل از شرح دوم (و به استنباط صاحب ذریعه 10 سال پیش از اثبات الواجب دوانی) تالیف کرده و رساله دوم همین شرح مزجی اثبات الواجب جدید دوانی است که در دست معرفی است.
وضعیت استنساخ نسخه: کاتب پس از ص 31 یازده صفحه و چند سطر، از نسخه‌ای دیگر نقل کرده (ص 32- 33) و در آغاز آن (در ذیل ص 31) نوشته «در اینجا نسخه‌ای طولانی است که می‌آورم و چون تمام شد یک سطر سفید فاصله میان نسخه بدل و متن کتاب خواهم گذارد».
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1نسخه‌ای است مقابله و تصحیح شده و در کنار برخی از صفحات آن نسخه، بدل‌ها یاد شده.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه 2518- 2519.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: نیریزی در شرح دیباچه (گ 21 نسخه ش 1841) می‌گوید: «در رساله‌ای که 10 سال پیش به درخواست یکی از بزرگان گیلان نوشتم مقدماتی افزودم که براهین دوانی بدون آنها ناتمام است و نیز مباحث «احدیت، واحدیت و کیفیت اتصاف ذات الهی بصفات» را با ذکر ایراداتی که بر نوشته او داشتم علاوه و مباحث زائد را حذف کردم. اما در این رساله چون بنای دوانی بر اختصار است من نیز تنها به شرح نوشته او و سپس اعتراضات وارد بر او، بسنده کردم».
تاريخ: 20141130