شرح قصيده بانت سعاد (از: عبدالله بن محمدكاظم تبريزي)

شماره بازیابی: 8951/34
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-21144‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: شرح قصیده بانت سعاد [نسخه خطی]/ از: عبدالله بن محمدکاظم تبریزی
کاتب: میرزا علیرضای رشتی مستوفی دیوان
تاریخ کتابت: 16 رمضان 1252ق.
نام خاص و کميت اثر: 233ر – 235پ.
قطع: ‮شش، ‭235‬، یک برگ، ‭17/9‬*‭28/6‬، ‭27‬ سطر، ‭10/5‬*‭20/5‬‬.
يادداشتهاي کلي: (بنا بر نوشته فرهاد میرزا نام کاتب در آغاز نسخه آمده است).
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1الحمدلله رب العالمین و الصلوه علی خاتم الرسل سید الکل فی الکل اجمعین. و بعد فاعلم ان عمی المرحوم طاب ثراه کتب علی ظهر نسخته من شرح ابن هشام علی قصیده بانت سعاد ان لنا علی هذه الرساله اعتراضات کثیره فمن اراد الاطلاع علیها فلیرجع الی شرحنا لهذه القصیده انتهی. فلزم علینا ان ننقل ما افاده فیما اراد ان یکون لنا شرحا فانه و ان لم یتم بل و لم یتیسر له طاب مضجعه الا شرح یتبین منها لکنه مع ذلک مشحون بالفواید ما خلی عن مثلها زبر المتقدمین و المتاخرین فنحن ننقل ما افاده رحمه الله تعالی بعبارته… بانت سعاد فقلبی… قوله بانت من بان یبین بینا و بینونه ای فارق و التاء فیه حرف تانیث بدلیل بانتا.
2اذا القول بظهور الرباعیات حال التبسم کما یلزم من قول ابی البرکات و التبریزی مشکل قوله ذی ظلم. هذه صوره خطه رحمه الله و الی هنا انتهت کلامه و لم یتیسر له طاب مضجعه اتمامه. و الحمدلله رب العالمین و الصلوه و السلام علی سیدنا محمد و اله الطیبین الطاهرین المعصومین و انا الخاطی المذنب ابن محمدکاظم عبدالله التبریزی عفی عنهما و غفر لهما. تم الکتاب باتمام هذه الفصل من شرح القصیده و الحمدلله اولا و اخرا و ظاهرا و باطنا و الصلوه والسلام علی اشرف خلق‌الله و رسوله النبی الامی و اله البرره الکرام والسلام.
3کتبت هذا الکتاب کله بیدی الجانیه فی اوقات مختلفه و هموم کثیره و غموم وافره ظافره روما لاشتغال الخاطر عنها بالکتابه و الحمدلله اولا و اخرا و ظاهرا و باطنا و قد وقع الفراغ فی سادس عشر شهر رمضان سنه اثنین و خمسین و مائتان بعد الالف من الهجره النبویه علی هاجرها و آله آلاف من الصلوه و التحیه والسلام.
تزئینات متن:عناوین و نشانیها و در بعضی از رساله‌های گزارشی ابیات اصلی به قلم شنگرف.
عناوین پیش از رنگ‌نویسی در حاشیه با قلم سیاه نوشته شده بوده است.
تزئینات نسخه:سطراندازی شده با قلم آهنی.
رکابه نویسی:دارد.
نوع کاغذ:حنایی آهار مهره نازک.
تزئینات جلد:‮میشن قهوه‌ای مقوایی ساده. قطر: ‭3/2‬‬.
جزوها 8 برگی.
بالای بیشتر صفحات جملات و کلماتی همچون «هو»، «یا علی مدد»، «یا علی ادرکنی»، «رب یسر یا علی مدد»، «رب یسر» و مانند آنها نوشته شده است.
در آغازین برگ نسخه فرهاد میرزا کاتب نسخه را هم معرفی کرده است: «هو. این مجموعه که مشتمل بر اشعار عرب و مکاتیب و خطب ادبا و شعرا و فصحاست از اول تا آخر بخط مرحوم مغفور میرزا علیرضای رشتی مستوفی دیوان اعلی است. کتاب کوشی الروض خطت سطوره/ ید ابن هلال عن فم ابن هلال// و هممت به حتی توهمت لفظه/ نجوم لیال ام سموط لال، در دارالخلافه طهران – صانها الله عن الحدثان – در شهر صفر المظفر. اللهم اختمه بالخیر و الظفر سنه اربع و ستین و ماتین بعد الالف داخل کتابخانه این بنده درگاه جهانیان پناه شد بالبیع الشرعی و تملک الملی. اللهم انفعنا من فوایده و فرائده و شوارده و قصایده و انا العبد المذنب العاصی».
نقش مهر فرهاد میرزا در صفحه خاتمه آخرین رساله مجموعه هم دیده می‌شود.
برگ 5ر (از الحاقات آغاز نسخه) یادداشت فرهاد میرزا در پنجشنبه 11 شعبان 1264ق در طهران.
در برگ آخر نسخه تاریخ و ماده تاریخ وفات محمد شاه قاجار به خط فرهاد میرزا در شب سه‌شنبه 6 شوال المکرم 1264ق در قصر جدید محمدی المبنیه فی غربی التجریش من قراء شمیران از شب مزبور دو ساعت و سی و پنج دقیقه گذشته در سن 41 سال و یازده ماه قمری. با این ماده تاریخها «العاقبه للمتقین» و «محمد پادشاه در قصر جدید مرد».
2در حاشیه تصحیح شده.
با حاشیه‌نویسی فراوان.
میزان حاشیه‌ها در رساله‌ها مختلف متفاوت است. مثلا شرح دیوان امروالقیس بیشترین یادداشتهای توضیحی را در کناره صفحات و میان سطور دارد.
در حاشیه برگ 146ر دو بیت شعر به خط کاتب نسخه با این تاریخ در ذیل آن: «در منزل ابخوری از توابع دامغان باتمام رسید تحریرا سلخ ربیع الاول ستع1250.
این رساله جزو قسمت فهرست مطالب مجموعه است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق شکسته‌آمیز.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در برگهایی که بین رساله‌ها سفید مانده‌اند اثر سطراندازیها کاملا واضح و مشخص است.
مشخصات اثر:
یادداشتهای تملک:
شکل و سجع مهر:
متن يادداشت:
در آغازین برگ نسخه یادداشت تملک فرهاد میرزا.
خریداری کتابخانه پیش از سال 1230ش.
زیر تملک فرهاد میرزا مهر بیضوی کوچک او به نقش: «نایب الایاله» با تاریخی که ظاهرا 1252 باشد.
برگ 5ر مهر چهارگوش طغرا مانند فرهاد میرزا با نقش: «نایب الایاله 1264» به خط ثلث.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 1/29، صفحه 461-462.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: نام مجموعه در ابتدا «مجموعه رسایل و اشعار و شرح قصاید عربی» نوشته شده است.
صحافي شده با: قصیده نشاطی خان1035289
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): ادبیات
تاريخ: 20120905
محل و شماره بازیابی: 122401