شرح كتاب التجليات(شمس‌الدين ابوطاهر اسماعيل بن سودكين بن عبدالله نوري)

نبذة عن كتاب شرح كتاب التجليات(شمس‌الدين ابوطاهر اسماعيل بن سودكين بن عبدالله نوري)

شماره بازیابی: 3920/12
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36272‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: شرح کتاب التجلیات/ شمس‌الدین ابوطاهر اسماعیل بن سودکین بن عبدالله نوری
تاریخ کتابت: قرن 10ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 222 – 318.
قطع: ‮نیم خشتی. ‭13/5‬*‭21‬سم. ‭804‬ص. سطور مختلف.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1اللهم انا نسالک الفهم عنک و الاخذ منک… قال الشیخ الامام… شمس‌الدین ابوطاهر اسماعیل بن سودکین ابن عبدالله النوری الحمدلله الذی من علی عباده الذین اصطفی بمعرفه مراتب التجلیات… اما بعد فلما انتهت مراتب التجلیات سیدنا و شیخنا و امامنا… و سمی ما تنفس به عن الاذن الالهی کتاب… التجلیات… .
2… فقام عبدالله و قال بفضله و اعترف بعلو شانه رحمه الله علیهما تم شرح التجلیات بفضل الله و عوائده الجمیله فی المدینه المشرفه.
بقیه که تازه‌تر است پاره‌ای نستعلیق (ص 638 – 746) و بقیه نسخ است.
نوع کاغذ:بخش کهن آهار مهره شکری بخش تازه‌تر فرنگی.
تزئینات جلد:تیماج قهوه‌ای با نقش ترنج ضربی عطف و حواشی سجاف شده با تیماج صفحات سطور.
بر پشت آن فهرست ناقص مندرجات دفتر را نوشته‌اند و نیز در چند جای آن نوشته شده «رسائل شیخ محیی‌الدین» در حاشیه بیشتر برگ‌ها اثر رطوبت کهنه دیده می‌شود.
در یک جا از این شرح، و سخنی دارد که روشنگر شیوه استفاده شاگرد استاد است وی پس از پایان شرح «تجلی الانیه» در آغاز نقل یکی از افادات استاد در شرح تجلیات می‌گوید این فائدت نمی‌دانم مربوط به شرح کدام یک از تجلیات است زیرا من سخنان او را در توضیح و شرح تجلیات در هر مجلسی که می‌شنیدم با اجمال یادداشت می‌کردم و همانجا در مقام نظم و ترتیب بخشهای آن بر نمی‌آمدم و تصور می‌کنم این از افادات او در شرح «تجلی الانیه» یا «تجلی الاشاره» است. وی سپس در دنبال این سخن می‌گوید: «فمن فی فوائده اثناء شرحه فی مجالس شرح التجلیات».
ابن سودکین مقدمه مبسوطی برای این شرح نوشته و در آن تاریخچه و سبب درخواست کردن شرح تجلیات را از استاد شرح می‌دهد و چنین به دست می‌آید که تالیف این شرح چندی پس از تاریخ 610ق در حلب انجام یافته است. وی می‌گوید:
«و لما وقف من کنت اظنه خلیلا… علی هذا الکتاب المسمی بالتجلیات و رای ما فیه من متابعات اسرار الاولیاء لشیخنا فی المشاهدات الملکوتیه و انهم قد اقروا بسبقه و ان تقدموه بالزمان… قال اکاد اقسم بالله ان هذا ظلم و عدوان و زور و بهتان و دعوی بغیر برهان فلما کان بعد ذلک رایت هذا المنکر فی المنام و هو یبالغ فی سبب النبی (ص)… و کان ذلک سنه عشره و ستمایه بحلب و کان شیخنا رضی الله عنه غائبا فلما قدم بعد هذه اعلمته بما ذکره هذا الخائب و لا عتنائی بالقضیه قصدت تحقیق المسئله مع الشیخ».
در فهرست مصنفات محیی‌الدین، مستدرک، از کتابی به نام الاجوبه علی مسائل شمس‌الدین اسماعیل بن سودکین النوری بحلب عن اعلی المراتب التی انتهی الیها همم الرجال یاد شده و گورگیس عواد در تعلیقات خود نسخه‌ای از آن را در جون ریلاندز نشان می‌دهد. و در تذکره النوا در مجموعه‌ای از مصنفات محیی‌الدین ابن العربی شناسانده شده که در آن نسخه‌ای از کتاب «الاجوبه…» است و ندوی چند سطر از آغاز آن رساله را نقل می‌کند (مجموعه‌ای که ندوی شناسانده متعلق به کتابخانه دائره المعارف حیدرآباد و رونویس شده از نسخه مورخ 997ق کتابخانه آصفیه است).
نام کامل کتاب تجلیات عرائس النصوص فی منصات حکم الفصوص است و شرحی به ترکی دارد از عبدالله بسنوی و این شرح ترکی با متن در بولاق چاپ شده. (گورگیس عواد ص 271 مجله مزبور سال، 30).
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ و نستعلیق و قسمت اصل دفتر نسخ.
يادداشت عمليات: برگ نخست دفتر مندرس و وصالی شده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4936-4937.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: شاگرد شیخ محیی‌الدین از استاد درخواست کرد که برای توضیح مطالب کتاب و اقناع منکران که بر دعاوی محیی‌الدین در کتاب تجلیات خرده‌گیری می‌کردند، آن را شرح کند و محیی‌الدین خواهش او را پذیرفت و توضیحاتی بر اصل افزود و او توضیحات استاد را با پاره‌ای از توضیحات شفاهی که به تفاریق از استاد شنیده بود در این کتاب گرد آورد، به این گونه که نخست تمام یا قسمتی از هر «تجلی» را با عنوان «من تجلی…» یا «قال فی الاصل المشروح» نقل می‌کند و سپس با عنوان «قال فی الشرح» یا «سمعته یقول فی اثناء شرحه» یا «قال جامع هذا الشرح سمعت سیدی و شیخی» به شرح و توضیح می‌پردازد.
صحافي شده با: شرح الاسماء الحسنی/ محیی‌الدین محمد بن علی ابن العربی الطائی الاندلسی502649
تاريخ: 20140413
محل و شماره بازیابی: 126033