علم الواجب (رساله…) (از: مولي شمسا گيلاني (قرن 12ق))

نبذة عن كتاب علم الواجب (رساله…) (از: مولي شمسا گيلاني (قرن 12ق))

شماره بازیابی: ‮‭1916/21‬‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‭10-22319
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: علم الواجب (رساله…) [نسخه خطی]/ از: مولی شمسا گیلانی (قرن 12ق)
محل کتابت: نم آورد اصفهان
تاریخ کتابت: ، 1220ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 291- 297.
قطع: ؛ خشتی. 5/ 15*22 سم. 453ص. (صفحات 289- 282، 313، 312، 308، 306، 373- 366 سفید است). سطور: گوناگون.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1العلیم الحکیم، الحمد لله خالق الکل و هادی السبل و الصلوه و السلام علی افضل الرسل و الکل فی الکل و آله المعصومین. من الخطا و الزلل فی العلم و العمل اما بعد فیقول افقر خلق الله الغنی محمد الشهیر بشمساء الجیلانی رساله مفرده فی اثبات ان علم الواجب…بالاشیاء قبل وجودها…اعلم ان العالم بالغیر قسمان احدهما العالم الذی یکون علمه زائد اعلی ذاته… .
2…البرهان علی ان الاول من الصفات السلبیه بالنسبه الی ساحه عزه جل شانه و الثانی من الصفات الثبوتیه الکائنه الثابته فی مرتبه ذاته بذاته مع قطع النظر عن کل ماعدا ذاته تمت الرساله سنه 1220.
نوع کاغذ:اصفهانی نازک.
تزئینات جلد:تیماج قهوه‌ای (قبل از مرمت، جلد نسخه پارچه‌ای چیت گلدار زمینه گلی بوده و در جلد 5 (چاپ اول) ص 409 چنین آمده است).
نک: ذریعه، 15/ 325؛ دانشگاه، 3/ 307- 308.
شمساء در پایان رساله گوید: «تحقیقی که در باب علم کردم در حقیقت شرح حدیثی است که در کافی از صادق (ع) روایت است که کان الله و لا شیء غیره و لم یزل عالما بما یکون فعله به قبل کونه کعلمه به بعد کونه».
نگارنده گمان دارد که شمسا اصل سخن خود را از استاد خود میرداماد گرفته، زیرا میر در رساله مختصری که در این باب نوشته (و جزء رساله‌های همین دفتر خواهیم شناخت) برای علم معنی یاد کند که یکی از آنها «مبدا انکشاف علوم» است و علم را به همین معنی از صفات باری و عین ذات او می‌داند. میرداماد در توضیح سخن خود چنین گوید: «فالاثر المترتب علی منشا الانکشاف فینا مرتب فی الواجب تعالی علی نفس ذاته فیکون ذاته بهذا الاعتبار علما و عالما و علمه بهذا المعنی لا یکون عین معلوماته الممکنه المعلوله بل عین احد معلوماته و هو ذاته».
درباره علم اجمالی حق می‌گوید علم اجمالی حق علم کامل و کمالی بالفعل است و آن چنان که توهم شده بالقوه نیست.
شمسا رساله‌ای دیگر بر همین اساس که در این رساله تاسیس کرده نوشته و آن را با سخنان ائمه (ع) سازگار ساخته هم چنان که در این رساله به اجمال آورده و ما بدان اشارت کردیم. رساله مزبور در دانشگاه با ش 15/ 926 موجود است اما در ذریعه نیامده رساله حاضر نیز در دانشگاه با ش 2/ 304 وجود دارد.
در ذیل نسخه دانشگاه اضافه‌ای است از شمسا که وی در آن به نام خود و نام رساله تصریح کرده و نوشته در 1048ق در مکه از تالیف آن فراغت یافتم.
شمسا در یکی از نسخه‌ها (ش 3/ 1701) نیز از این رساله با نام رساله برهانیه یاد کرده.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق و قلم‌های مختلف.
صحافی و دسترس پذیر بودن اثر: ‏
يادداشتهاي مربوط به عنوانهاي مرتبط: ‏
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه 2608- 2609.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: وی در این رساله برای علم سه قسم یاد کرده حصولی و حضوری و قسمی دیگر (که نامی برای آن یاد نکرده) و علم باری تعالی را از قبیل سوم و به معنی «مایترتب علیه الانکشاف» دانسته و حقیقت را نیز همین می‌داند. وی می‌گوید علماء فلاسفه این قسم سوم را نشناخته‌اند زیرا آن که را شنیده و با آن آشنا بوده‌اند همان حصولی و یا حضوری و لذا قسم سوم از ذهن آنان دور افتاده و تمام اشکالات و مباحث معضله مسئله علم واجب از همین عدم تصور قسم ثالث برای علم ناشی شده. از جمله خطاهای ناشی از این نکته را اثبات علم تفصیلی و علم اجمال برای باری می‌داند و گوید علم اجمالی علم ناقص است و اثبات آن برای واجب ناروا است.
صحافي شده با: اشعاری متفرقه/ از: طوفان، رضا قلی، جامی و دیگران1036605
تاريخ: 20121020
محل و شماره بازیابی:
116350
116350