غرائب الاسرار (از: محمد بن همام‌الدین محمد شیرازی هروی، خواندمیر)

شماره بازیابی: 8944/20
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-19163‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: غرائب الاسرار [نسخه خطی]/ از: محمد بن همام‌الدین محمد شیرازی هروی، خواندمیر
کاتب: قاسم بن خواجه خورد درمیانی قاینی
تاریخ کتابت: 8 شعبان 1077ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 397 – 474.
قطع: ‮یک، ‭247‬ برگ، ‭15/7‬*‭28/6‬، سطور مختلف، ‭10/5‬*‭12‬‬.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1غرایب اسرار عالم آمال و امانی و عجایب اطوار خط اقبال و کامرانی شمه‌ای از آثار قدرت آفریدگاری است… اما بعد نموده می‌شود که درین اوقات و اوان که به حسب مقتضیات دوران بنده فقیر و ذره حقیر خاندان امیر… از وطن مالوف و مسکن معروف یعنی دارالسلطنت هراه… سلوک طریق مسافرت اختیار نموده و به صوب بلده فاخره قنده‌هار… منازل و مراحل پیموده به آستان سلطنت آشیان عالی مکانی رسید که آفتاب طلعت همایونش… [یعنی] معین‌السلطنه ذوالخلافه ابوالمظفر سلطان بدیع‌الزمان میرزا… این هوس در سر و این آرزو به خاطر انور پیدا شد که به وسیله رساله‌ای خود را ذره‌وار منظور نظر خورشید آثار خسرو عالی تبار گرداند و بعد از تامل و اندیشه طبع فکرت پیشه این اوراق را که مبنی است از غرایب بلاد و بحار و انهار و جزایر و جبال و ابار و عیون و مبتنی است بر بیان عجایب اشکال و اطوار بعضی آدمیان و جنیان و طیور و وحوش جهان بوقلمون در حیز تحریر کشید و تا اسم مطابق مسمی باشد موسوم به غرائب الاسرار گردانید… واقفان حقایق کارخانه آفرینش و عارفان دقایق صحایف دانش و بینش برین معنی اتفاق دارند که نصفی از کره زمین در بحر اعظم.
2تا روز عاشوراء دیگر او را هیج کس نبیند دیگر در جزایر اصناف طیور غریبه الاشکال و الافعال بسیار است که بیان آن به طول انجامد و العلم عندالله المعبود من کل الموجود.
3تمت الکتاب بعون الملک الوهاب فی تاریخ هشتم شهر شعبان المعظم سنه سبع و سبعون بعد الالف من الهجره النبویه علیه افضل الصلوات و اکمل التحیات. حرره العبد الضعیف النحیف الراجی الی رحمه الله الملک الهادی العبد الاقل الاثم قاسم بن خواجه خورد درمیانی القاینی اللهم اغفرلی و لوالدی و لجمیع المومنین و المومنات و المسلمین و المسلمات امین یا رب العالمین.
تزئینات متن:عناوین و نشانیها شنگرف.
رکابه نویسی:دارد.
نوع کاغذ:فرنگی نخودی آهار مهره. با ته‌نقش (صلیبی که درون یک بیضی قرار گرفته و در طرفین آن دو حرف R و G نوشته شده است).
تزئینات جلد:‮میشن مشکی ضربی. با ترنج و سرترنج و جدول. قطر: ‭3/9‬‬.
رساله‌ها در متن و حاشیه نوشته شده‌اند.
آغاز نسخه فهرست رساله‌ها و مطالب مجموعه و دستخط احمد گلچین معانی که نسخه را دیدد بود.
این یادداشتها در برگهای مختلف نسخه دیده می‌شود:
برگ 2ر نام کتاب به صورت «جنگ ملا رومی» با قیمت آن به سیاق.
در دو ص 45و 46 معما به اسم محمدعلی، نام رساله بعدی مجموعه، تاریخ 1157ق، دعا برای رفع دشمن، اشعاری به خط احمد بن عطاءالله که تاریخ آن را سیاه کرده‌اند و جای 4 یادداشت سیاه شده دیگر.
ص 171 و 172 دو سیاهه خرید، اشعاری به خط عطاءالله بن مصطفی.
ص 174 دو رباعی به خط احمد.
ص 208 نام رساله بعد و چند یادداشت سیاه شده. در همان صفحه با شنگرف نوشته شده: «تجربه الشنجرف».
مهر و نوشته‌های ص 300 سیاه شده است.
ص 329 و 330 یک نامه دوستانه و اشعاری در مدح پنج تن آل عبا در 1117ق (نام کاتب این اشعار به عمد سیاه شده است) و فهرست کتابهای کسی.
ص 395 و 396 یک رباعی به خط بزاز اصفهانی در 1247ق، یک رباعی به خط عبدالصمد بن عطاءالله در میانی و دو رباعی دیگر بدون اسم سراینده و نویسنده.
کسی در پشت طبله اول جلد صورت شمسه و تملکی که در آغاز نسخه تذکره دولتشاهی بوده را با مداد ترسیم کرده است.
جزوها 8 برگی.
نسخه کامل است.
3نشان صحاف در گوشه بالای سمت چپ ورق وسط هر جزو.
برگها مرمت و وصالی شده است.
گزارش شگفتیهای جهان که بر اساس هفت اقلیم مرتب شده است. این کتاب جز خاتمه روضه الصفا است و سه نسخه دیگر از آن در دست است:
1. دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، ش 854، مورخ 1019ق. فهرست دائره‌المعارف، 2/ 181 – 182.
2. دانشگاه تهران، ش 10/ 3034. از سده 13ق. دانشگاه تهران، 10/ 1975 – 1976.
3. کتابخانه رحیم یار خان محمدآباد پاکستان. از 1302ق که در مشترک پاکستان، 10/ 12 به نادرست خاتمه روضه الصفا شناسانده شده است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ و نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در دو برگ نونویس اول و آخر نام آن به صورت «مخمس مولوی قدس الله» و «مخمس مولوی روم» نوشته شده است.
مشخصات اثر:
یادداشتهای تملک:
شکل و سجع مهر:
امضا:
متن يادداشت:
ص 10 و 357 و 394 تملک محمدقاسم بن حسین‌علی بیرجندی در 1109ق.
ص 395 و 396 تملک محمدحسن بن محمدکریم.
خریداری شده در آبان 1320ش.
حاشیه ص 43 مهر مستطیل به نقش: «قال انی عبدالله 1212».
در دو ص 45 و 46 مهر بیضوی: «یا اباالقاسم ادرکنی».
ص 171 و 172 مهر مستطیل «قال انی عبدالله 212» (اثر این مهر در صفحات 210 و 259 و 316 و 329 و 351 و 357 و 372 و 395 و 475 هم دیده می‌شود) و مهر بیضوی ناخوانا.
ص 207 مهر مستطیل: «الهی عاقبت محمود گردان 1194» (همچنین ص 334) و دو مهره سیاه شده دیگر.
ص 208 دو مهر مستطیل به نقشهای: «ابن مصطفی و عطاءالله 1157» و «یا واهب العطیات».
ص 277 و 397 مهر شش گوش غیرمنتظم به نقش: «بنده آل محمدقاسم 1121».
در ص 316 چهار بار اثر مهری بیضوی با نقش «الیس الله بکاف یا عبدالله 1198» کوفته شده است (و دو بار در ص 336).
ص 382 یک مهر مستطیل ناخوانا.
ص 395 و 396 مهر بیضوی: «عبده محمدحسن بن محمدکریم».
در دو ص 45 و 46 نقاشی شیر و خورشید با مداد و امضای عمل ابراهیم نقاش اصفهانی که جدید است.
يادداشت عمليات: حاشیه بعضی از برگها وصالی شده. این برگهای وصالی شده از متنی جدا شده‌اند و نوشته‌ها یا مهرهایی هم در آنها به صورت ناقص دیده می‌شود (مثلا ص 19، 101 و 103).
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 1/29، صفحه 419-420.
صحافي شده با: تخمیس قصیده البرده/ محمد بن محمد تبادکانی طوسی1033271
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): جغرافیا
تاريخ: 20120825
محل و شماره بازیابی: 124117