قابوس = شرح قاموس

شماره بازیابی: 866
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19254‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: قابوس = شرح قاموس [نسخه خطی]
قطع: رحلی بزرگ. 22/5*33/5سم. 830گ. 27س.
يادداشتهاي کلي: این کتاب را موشح به نام پادشاه عصر خویش محمدشاه هندی نموده (معاصر نادرشاه) که از نواده‌های امیر تیمور گورکان است که فیروزآبادی اصل کتاب را به نام وی موشح کرده است. مترجم پیش از شروع به ترجمه اصل گوید: «این تسوید در سنه یکهزار و یکصد و چهل و هفت هجری به اتمام رسید».
رباعی:
ماه رمضان بود که گردید تمام/ این ترجمه عجیب قاموس بنام
تاریخ ز بهر سال آن پیر خرد/ ماه رمضان بود بگفت ای علام
چنان‌که دیده می‌شود ماده تاریخ (ماه رمضان بود) به حساب ابجد سال 1149ق. را معین می‌کند و مولف صریحا اتمام کتاب را در 1147ق. گفته و چون نسخه موزه بریتانیا نیز به همین طرز نوشته شده (در ص 511 ج 2 فهرست ریو این کتاب شناسانده شده و اختلاف این دو تاریخ را هم تذکر داده است) این اختلاف را مشکل است به تغییر و تصحیف نویسندگان نسخ نسبت داد و به نظر نگارنده جمع میان دو این است که در 1147ق مولف از ترجمه و نگارش اولیه فراغت یافته و جمله این تسوید در عبارت مولف این نظر را موید است و در 1149ق. پاکنویس و مراجعه و مقدمه نویسی و تکمیل کتاب خاتمه یافته است. مترجم گذشته از اینکه لغتی را بدون ترجمه نگذارد هر جا که نیازمند به شرح و تفصیل بوده دریغ نکرده و هرگاه در ماده‌ای فیروزآبادی اهمال کرده و لغتی را نیاورده باشد مترجم آن را ذکر و به ترجمه آن پرداخته و پیش از شروع به ترجمه خطبه قاموس، مقدمه‌ای شامل شرح حال و مولفات فیروزآبادی به ترجمه از «الضوء اللامع» پرداخته و پس از آن سئوال‌های و جواب‌های وجیه الدین سهروردی و خود مترجم در توضیح و بیان مطالبی که برای استفاده از قاموس پیش از شروع به مراجعه آن هرکس بدان نیازمند می‌باشد، پرداخته و در هنگام ترجمه اصل کتاب، چون فیروزآبادی اشکال‌های غیر واردی بر جوهری صاحب صحاح کرده باشد از طرف جوهری به جواب و رد اشکال پرداخته و در پاره‌ای از موارد که بیانات فیروزآبادی را درست نیافته بر او اعتراض کرده و گاهی اعتراض‌های عبدالرشید حسینی تتوی مدنی مولف فرهنگ رشیدی و منتخب اللغات را بر صاحب قاموس جواب گفته است و ترتیب ابواب و فصول این ترجمه چون قاموس، حرف آخر را باب و اول را فصل قرار داده و در ح 89500 بیت کتابت این ترجمه قابوس است. این کتاب جامع نفیس تاکنون چاپ نگردیده و نسخه آن کمیاب است و نگارنده جز این نسخه و نسخه‌ای در کتابخانه آصفیه هند و نسخه‌های کتابخانه موزه بریتانیا نسخه دیگری از آن سراغ ندارد.
نوع کاغذ:کشمیری.
تزئینات جلد:تیماجی.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:بسمله حمد و نیایش گوناگون معروض حضرت علیم و علامی که تعلیم کل اسماء از صفات خاصه اوست…
وضعیت استنساخ نسخه: اسلوب خط حاکم است که نویسنده هندی است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1این نسخه شامل تمام کتاب و به خط نستعلیق نوشته شده، تاریخ و نام نویسنده در هیچ جا یادداشت نگردیده، ظاهرا در اواسط ق 12ق. و نزدیک به زمان مترجم نگارش یافته و اسلوب خط حاکم است که نویسنده هندی است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1406-1407.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: این کتاب ترجمه و شرح قاموس اللغه فیروزآبادی لغوی مشهور است. مترجم یا شارح حبیب الله نام داشته.
عنوانهاي گونه گون ديگر: شرح قاموس
تاريخ: 20150412
محل و شماره بازیابی: 113314