قصص خاقانی(ولی‌قلی بیک شاملو)

شماره بازیابی: 3955
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36473‬‬
زبان اثر: فارسی
سر شناسه: ش‍ام‍ل‍و، ول‍ی‌ ق‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ داود ق‍ل‍ی‌، 1035-1085؟ق‌.
عنوان و نام پديدآور: قصص خاقانی/ ولی‌قلی بیک شاملو
تاریخ کتابت: قرن 13ق.
قطع: ‮خشتی. ‭17/5‬*‭25‬سم. ‭872‬ص. ‭17‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:ربنا افتح بیننا و بین قومنا بالحق و انت خیر الفاتحین… .
انجام:… اگر اجل زمان دهد طبع دوراندیش و مقتضای عادت خویش نیت صدق طویت بدان مصروف است که به عنایت بخشنده بی‌منت… وقایع زمان دارایی و فرمان روایی پادشاه سلیمان سانرا با عبارات تازه… به نحوی که باید و شاید کتابت نماید که موجب کلام الامور مرهونه باوقاتها تحریر و تسطیر سوانح زمان آینده… پرتو عالم‌گیر آفتاب التفات خاقان سلیمان سریر به عالم وجود این ذره حقیر پرتو افکن گردد به مدد فروغ شعله انوار احسان… مغز استخوان این ناتوان چنانکه باید روشن گردد.
تزئینات متن:عناوین شنگرف.
نوع کاغذ:نازک سفید رنگ آهار مهره شده.
تزئینات جلد:تیماجی قهوه‌ای رنگ.
2حاشیه کنار ص 643:« از میرزا طاهر خلف میرزا ابوالحسن قائنی تفتیش شد که میرزا ابوالحسن تاریخ وفات نواب سلطان العلمایی را چه نحو ضبط نموده جواب نوشت در اوائل ربیع الاول 1064ق بیمار شد و در حوالی دهم جمادی الاولی رحلت نمود و امتداد بیماری چهل روز بوده از سر رشته میرزا شریف منجم سه‌شنبه دوازدهم جمادی الاولی 1064… و جمعی از خدمه نواب مزبور که در سفر بودند شب جمعه 16 جمادی الاولی گفتند بیست و یکم صفر ظاهر این است که غلط باشد و تاریخ وفات را که موافق تقریر بعضی از خدمه نواب مغفرت مآب که شب جمعه 15 جمادی الاولی می‌دانستند در شهنشاهنامه اولا نوشته بودیم.
از این مصرعت سال آید به کف/ ز اول جمادی شب منتضف// بعد از این تغییر داده شد که». این حاشیه (که ظاهرا از ناظم و مولف شهنشاهنامه‌ای است) در اینجا ناتمام مانده است.
کنار برگ آخر و چند برگ نخست نسخه، وصالی شده است.
در بعضی از صفحات نزدیک به نیم یا صفحه یا بیشتر سفید است اما افتادگی به نظر نمی‌رسد از آن جمله در صفحات 14 – 15 – 19 – 21 – 22.
ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 5013-5017.
باب سوم احوال نواب صاحب قران (شاه عباس) از روز جلوس (این وقایع تا تاریخ 1087ق) قید گردیده است.
خاتمه، ترجمه احوال برخی از علما و حکما و شعرای عصر شاه عباس ثانی در دو تذکره، در خاتمه این کتاب ترجمه برخی از علماء و شاعران و فهرست مولفات آنان آمده که در دیگر ماخذ و تذکره‌ها دیده نمی‌شود (در ابتدای خاتمه گوید: «چون همگی اصل مطلب حقیر از تحریر این تسطیر چنانکه در دیباچه این تالیف شریف ثبت گردید:… آن بود که وقایع و سوانح زمان سلطنت خاقان صاحب قران علیه الرحمه را علی وجه الایجاز زبان‌زد خاصه اظهار نماید و بعد از فراغ بر سر تذکار احوال… جمعی از مشایخ عظام و علماء دین مبین… و شعراء حسان بیان… آید لهذا کمیت خوش خرام… عنان تاب گردیده شرذمه‌ای چنانکه باید و شاید بواجبی سراید») از قبیل مولی عبدالرزاق کاشانی رضوی شاگرد سلطان العلماء و میر فندرسکی در دیگر ابواب این کتاب نیز تراجم و نامه‌ها و اسنادی یاد شده است که بر ارزش کتاب از نظر تاریخی می‌فزاید.
اینک فهرست اسامی علما و شاعران که در خاتمه قصص خاقانی آمده با همان ترتیب یاد شده در کتاب:
1. میرزا محمد رفیعا نایینی طباطبائی 2. آقا حسین خوانساری 3. مولی محمدخلیل غازی 4. محمدتقی مجلسی اردستانی 5. محمدمحسن فیض 6. محمدباقر یزدی 7. مولی عبدالرزاق لاهیجی 8. شاه ابوالولی شیرازی 9. شیخ حسین تنکابنی 10. مولی محمدرضا کرمانی 11. صاحب شرح حکمه العین، شرح اشارات و حاشیه خفری 12. محمدباقر مجلسی 13. مولی صالح مازندرانی 14. حسن گیلانی (از او شرح کافی به فارسی و کتابی بزرگ در تصوف یاد کرده) 15. ابراهیم فرزند صدرا 16. شیخ احمد بن سلامه تمیمی الاصل 17. مولی عبدالرزاق بن محمدیوسف طبیب کاشی 18. شیخ علی سبط شهید ثانی 19. محمدهادی بن محمدمعین شیرازی
20. غیاث‌الدین محمد رضوی (از جمله تالیفاتش شرح فارسی بر صحیفه و تحفه منصوره یاد شده) 21. میرزا مهدی بن غیاث‌الدین رضوی 22. محمدباقر سبزواری 23. قاضی بن کاشف‌الدین 24. مولی حسن علی شوشتری پسر مولا عبدالله 25. محمدباقر کوبنائی 26. شیخ مومن ساکن پاچنار مشهد 27. محمدعلی موذن (از تالیفات اوست شرح فارسی بر اسرار الصلوه شهید ثانی) 28. شیخ محمدعطار کاشانی (مدفون در بقعه شیخ بهایی) 29. درویش گنج علی تبریزی (از نسل خواجه نصیرالدین طوسی) 30. درویش بابا کلب علی 31. محمدباقر بن محمدحسین اردستانی 32. شیخ عماد مازندرانی 33. درویش حاج محمد خم‌شکن 34. درویش کمال سدیری 35. آقا محمدصالح لنبانی اصفهانی 36. درویش محمدمحسن (از مریدان شیخ المشایخ شیخ مومن) 37. سید معز (ساکن بابا رکن‌الدین در اصفهان) 38. درویش منیر 39. مولا میرزا محمد ساکن کاشانی
40. درویش میرزا علی الوانی 41. حاج شجاع اصفهانی 42. بابا قطب‌الدین صافیدی 43. بابا علی خان (مدفون در مقبره بابا ابوالمعالی) 44. حاج درویش حسینی هروی (مدفون در جوار خواجه عبدالله انصاری) 45. محمدعلی صائب تبریزی 46. (جلال اسیر جلال‌الدین محمد) 47. میرزا محمدطاهر وحید فرزند میرزا حسین خان قزوینی 48. مولانا نطقی 49. مجذوب تبریزی 50. میر برهان ابرقوهی 51. مولانا ادهم خلخالی 52. میرزا احمد صالح فرزند حاج محمدعلی 53. میرزا صالح شیخ الاسلام تبریز 54. میرزا مظفر ترکه 55. محمدامین قمی 56. مولانا مشهدی سایر 57. میر محمدصادق خلف میرزا حیدر 58. مولا شعیب خوانساری 59. بایندر خان شیخاوند
60. میرزا سید علی خلف میر معصوم 61. میرزا مقیما فرزند حاج مقصود (از اولاد کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی) 62. میر صیدی 63. میر محمدهاشم فرزند میر محمدیوسف لاهیجی 64. عاملای بخاری 65. مولی مراد 66. مولی علی‌رضا تجلی 67. سلطان علی بیک شاملو فرزند ولی قلی بیک بن علی قلی خان شاملو 68. ملا رشدی نوری کجوری 69. آقا زمان زرکش اصفهانی 70. میرزا مسعود فرزند آقا زمان 71. مولی محمد مجذوب (صاحب شاه راه نجات) 72. میر عبدالعال نجاتی (میر نجات) فرزند محمدمومن 73. ملا محمدعلی فرزند خواجه نصیرالدین اصفهانی 74. امینی همدانی محمدامین‌الدین خلف ملا زکی 75. میر عبدالحق آصفی قمی فرزند میر شمس‌الدین محمد وصفی 76. میرزا ابراهیم ادهم 77. میرزا عبدالله فرزند میرزا شفیع اصفهانی حسینی 78. میر محمدرضا خلف حاج محمدصالح تبریزی چلبی 79. محمدعلی واحد ترکمان فرزند منصوربیک ترکمان
80. باقر اخلیل کاشانی 81. میرزا محمدمقیم احسان 82. شیخ شاه نظر از قومشه 83. مختار بیک اسیر 84. مولانا عطاء اعجاز 85. امام قلی بیک چکنی 86. میرزا هادی رمزی 87. مولی عبدالله خلف حکیم اسماعیل جیلانی 88. حاج محمدعلی اصفهانی 89. میرزا محمد رفیعا خلف میرزا جان اردستانی 90. محمدعلی سالک 91. آقا فتحا فرزند کاظم‌بیک 92. نادر شیرازی 93. میرزا مومن پسر قاضی نصر (ساقی نامه دارد) 94. میرزا محمد بن حسن‌بیک همدانی 95. میر منصور عاشق سمنانی 96. ملک حمزه خان حاکم نیم روز 97. استاد حاجی شریف قنادی 98. مولانا محمداسماعیل سجستانی 99. مولانا فاضل کاشانی که از اولاد رموزی است و پنج دیوان و پنج مثنوی دارد به نام‌های کفر و ایمان، تحفه البلاد، گلشن اخلاص، قندهارنامه، پنجرنامه
100. مرتضی قلی بیک گرجی (شاملو از وی شاهنامه عباسی در بحر مثنوی یاد می‌کند) 101. ملک بیک اوجی 102. حاج عباس بیک (نواده سید احمد سلطان ترکمان) 103. مولانا حیدر واعظ 104. مولا حسن زرگر 105. میر محمدامین محمد بن میر صدرالدین، میر فخرالدین استرآبادی سماکی 106. مولی محمدحسین بن مولانا افضل (خطاط و سخندان) 107. حاج محمد پسر حاج شاهی ساروی 108. مولانا زینا معروف به جنتی اصفهانی 109. شاه صالحای اصفهانی 110. اسماعیل طهرانی مجدا 111. مولا علی قمی 112. مولا حاتم وارث فرزند محمدامین درکی قمی 113. مولانا علی‌نقی بنا پسر حاج قاسم قمی ساکن اصفهان 114. نورالدین محمد مجرم لاهیجانی ساکن ساری و فرزند میرزا محمد 115. مولانا علی جاوید ساروی پسر محمدعلی حبش 116. میرزا محمد شریف بن میرزا محمدزمان اصفهانی 117. میرزا محمدشفیع پسر میرزا محمدحسین اصفهانی 118. تقیا الفت پسر شیخ داود شوشتری 119. سالک یزدی
120. شیخ ابوالحسن ابن محمدحسین سلامی 121. خواجه محمدقاسم نقاش اصفهانی 122. آقا محمدامین اصفهانی 123. علی خان بیک موجی 124. میرزا هادی پسر میرزا محمدطاهر کاشانی 125. قاسم علی زایر پسر حاج امیدعلی همدانی 126. مرتضی قلی بیک پسر القاص بیک غلام 127. مرتضی قلی بیک پسر ذوالفقار علی بیک غلام 128. مولی محمد مقیم فوجی نیشابوری 129. میرزا ابوالحسن نیشابوری متخلص به بیگانه 130. حاج محمد واصب قندهاری 131. رضی‌الدین محمد رضوی 132. میرزا منصور کلانتر هرات 133. میرزا نورا لامع همدانی پسر قاضی نصیر همدانی 134. بوداق بیک نسیم پسر سید علی بیک (به نوشته شاملو شعر او مشابه شعر یوسف بیک شاملو است) 135. میرزا ابوطالب نواده شمس‌الدین سلطان خراسانی 136. مولانا ناظم 137. میرزا محمد ارشد فرزند میرزا علی‌اکبر برناباری هراتی 138. میر جمال‌الدین وحشت زواره‌ای طباطبایی 139. امین‌الدین زرکش یزدی معروف به دقاق 140. مولی محمدسعید سرمد کاشانی جدیدالاسلام (که به دست میر فندرسکی اسلام آورد) 141. مولانا حسین وحدت کوه بنانی (شاگرد ملا محمدرضا کرمانی).
مولف خود نیز شاعر بوده و از سروده‌های خویش در این کتاب بسیار می‌آورد و از آن جمله در دیباچه در پایان ترجمه حال خود و تاریخچه این تالیف چنین آورده:
مدتی در پی تالیف کتاب/ داده‌ام عمر زکف تا دانی// بهر این نسخه نامی که بود/ جمله ذکر جدل خاقانی// خلف سلسله مرتضوی/ شاه عباس خدیو ثانی // نام تاریخ طلب میکردم/ مضطرب حال به صد نادانی// ناگهان پیر خردمند حساب/ گفت باشد قصص خاقانی (از این بیت استفاده می‌شود که تاریخ تالیف کتاب مطابق جمله «قصص خاقانی» است که به حساب اوردن (ال) مطابق رقم (1073) است).
شاملو در پایان نوید می‌دهد که کتابی دیگر در سوانح زمان شاه سلیمان تالیف کند.
استوری (1/ 317) از قصص خاقانی یاد کرده و نسخه پاریس و موزه لندن را نشان می‌دهد.
اول موجود در احوال شیخ زاهد گیلانی و آخر نسخه شرح حال درویش محمدمحسن (از شعراء) است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در کنار ص 643 تعلیقی است تاریخی با قلم دیگر در اثبات نادرست بودن تاریخ درگذشت سلطان‌العلماء که در متن آمده و آن تاریخ 21 صفر 1064ق است.
يادداشت عمليات: از اول و آخر نسخه برگ‌هایی افتاده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: نک: مجلس، ش 3986.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: این کتاب دارای مقدمه، سه باب و خاتمه است و مولف فهرست آن را چنین می‌آورد مقدمه در بیان نسب والای عالی حضرت صاحب قرانی (شاه عباس ثانی) باب اول در بیان مجملی از احوال اجداد شاه عباس تا شاه اسماعیل باب دوم وقایع ایام شاه اسماعیل تا عصر شاه عباس.
تاريخ: 20141015
محل و شماره بازیابی: 116090