كراسه المعي (از: افضل الملك ميرزا غلامحسين خان اديب شيرازي متخلص به المعي)

نبذة عن كتاب كراسه المعي (از: افضل الملك ميرزا غلامحسين خان اديب شيرازي متخلص به المعي)

شماره بازیابی: 9450
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫10-2877
زبان اثر:
Per
ترکی
عربي
سر شناسه: اف‍ض‍ل‌ال‍م‍ل‍ک‌، غ‍لام‍ح‍س‍ی‍ن‌، 1241-1308.
عنوان و نام پديدآور: کراسه المعی [ نسخه خطی]/ از: افضل الملک میرزا غلامحسین خان ادیب شیرازی متخلص به المعی
کاتب: : کاتب: به خط افراد مختلف از جمله افضل‌الملک گردآورنده این مجموعه
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: در تاریخ‌های مختلف که تاریخ مقدمه 1312ق. است
قطع: ؛‏‫19/5*29سم. 736ص. سطور مختلف.
يادداشتهاي کلي: افضل‌الملک که مستوفی اول دیوان و مترجم دارالترجمه ناصری بوده این مجموعه را به اشاره و تحت حمایت محمدحسن خان اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات و مترجم مخصوص ناصرالدین شاه گرد آورده است.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:بسمله. در عهد سلطنت اعلی حضرت قدر قدرت ناصرالدین شاه قاجار.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: داستان گردآوری کراسه از زبان نگارنده: «بسمله. در عهد سلطنت… ناصرالدین شاه قاجار… جناب مستطاب اجل امجد اکرم آقای محمد حسنخان اعتمادالسلطنه وزیر دارالتالیف و دارالترجمه همایونی و دار المطبوعات و مترجم مخصوص حضور همایونی که همه روزه در سر نهار در حضور باهر النور سلطانی ساعتی اذن جلوس داشته، قوانین اروپ و مطالب اساسی و فن دیپلماسی و طرز ترقیات دول را به عرض می‌رسانید و از وزراء نمره اول بودند، از چند سال قبل به این بنده فرمودند که چندین جزء کاغذ سفید را در جلدی قرار بدهم و بمرور دهور، به تدریج ایام و ترتیب اعوام مطالب تاریخی و ادبیات و شعر و قوانین دول خارجه و آثار اسلامی و بعضی قراردادها و معاملات دولتی و اداراتی و ثبت و فرمان‌های قدیم ژغرافی (جغرافی) بعضی امکنه را که در الترام رکاب شاهانه ببعضی سفرها و بلوکات می‌رویم و می‌بینیم و پاره‌ای مطالب متفرقه را در این اوراق سفید جمع کنم به خط خود و دیگران بنگارم و بعضی نسخه‌های کوچک قلمی یا چاپی را ضمیمه آن نمایم که کلکسیون تمام مطالب باشد، لذا این بنده (میرزا غلامحسین خان ادیب) مستوفی اول دیوان اعلی افضل‌الملک که مترجم دولتی بودم… در ظرف چندین سال تفننا جامع این مجموعه و مخلاه کبیره شد… در این سنه هزار و سیصد و دوازده هجری این اجزاء متشتته را بنظر مبارک این وزیر بزرگ رسانیده عرض کردم اسم این مجموعه را کراسه اعتمادی بگذارم، فرمودند: تالیف بسیار و تصنیف بی‌شمار از من در ایران چاپ و منتشر شده است و من چون مجال ندارم که جمیع مطالب این مجموعه را تصفح و تتبع کنم لهذا خوب و بد و تعریف و تکذیب آن را بعهده شما می‌اندازم که محل هدف ذکر جمیل و قبیح شوید. تخلص شما در شعر «المعی» است، خوب است اسم این مجموعه را کراسه المعی بگذارید که لمعان آن همه جا بتابد…
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ و نستعلیق.
تزئینات متن:عناوین شنگرف.
تزئینات نسخه:برخی صفحات مجدول است.
تزئینات جلد:تیماج مصنوعی زرشکی.
افضل‌الملک برای این مجموعه فهرستی تنظیم کرده و آن را در اختیار کاتب دارالتالیف ناصری، آقا مرتضی قرار داده که با خط نسخ ممتاز خود آن را کتابت کند تا در ابتدای کراسه قرار دهد.
اینک فهرست مذکور با اندکی توضیح و تلخیص در برخی موارد:
1. صد کلمه حضرت امیرالمومنین علی ابن ابی‌طالب صلوات‌الله علیه مترجم بفارسی و ترکی عثمانی (مائه کلمه جاحظ است با ترجمه منظوم فارسی و ترکی، نسخه چاپی است( (ص2).
2. نسخه تاریخ قدیم بر نهج و اسلوب تقویم مسمی به تقویم التواریخ از هبوط آدم تا سنه 1672 مسیحی مطابق 1084ق. (ص44).
3. ملحقات به تقویم التواریخ از سنه 1084 تا سنه 1298ق. به اهتمام جناب مستطاب اجل اکرم آقای اعتمادالسلطنه زیدالله (ص201).
4. طریقه شستن لباس پشمی و غیره به طوری که جمع نشود، نسخه از طولوزان برای درد اعضا، حب نشاط حکیم‌الممالک، طریقه خوردن یود یورد پتاس، ارتفاع سعیدآباد کنار رود چالوس (ص 231).
5. تاریخ ایوان مبارک حضرت شاهزاده عبدالعظیم، چند شعر از یغما که در هجا گفته، تاریخ جلوس و وفات سلطان محمدبن مراد و جلوس سلطان احمد عثمانی (ص232).
6. تاریخ جلوس و مدت سلطنت و شهادت نادرشاه افشار، ذکر اسامی سلاطین زندیه در بیان سلاطین قاجاریه و حکمرانی ایشان برسم اجمال (ص233).
7. مواد تاریخ رحلت خاقان مغفور… (ص234).
8. در بیان سن شریف و مدفن و مودا تاریخ رحلت محمدشاه مرحوم، تاریخ ولادت و جلوس ظل‌الله ناصرالدین شاه، نسب سلسله قاجاریه، شعر سروش در باب سرخان خیوق (ص235).
9. تاریخ ولادت و وفات نایب‌السلطنه عباس میرزا و وفات محمد علیمیرزا و حسین‌علی میرزا، بیان مهرهای سلاطین افشاریه و زندیه و قاجاریه، و مهرهای حکمرانان آذربایجان (ص236).
10. سجع مهر جمعی از شاهزادگان قاجاریه و صدور و امرا و مشاهیر رجال… (ص237).
11. تاریخ وفات جمعی از علمای آذربایجان و… (ص238).
12. تاریخ ولادت و سلطنت و رحلت امیرتیمور گورکانی و شاهرخ میرزا ولد امیرتیمور، احوالات سلاطین آل سامان بطور اختصار، اسماء خلفای علویه مهدیه مصر (ص239).
13. اسماء خلفای بنی‌امیه، تاریخ ظهور شرارت بابیه و وقعه نیاوران بقصد وجود مبارک اعلیحضرت همایونی و قتل باب به تبریز، اسامی اولاد یعقوب، تاریخ تولد ناپلئون اول (ص240).
14. تفصیل اسامی سلاطین قطبیه در صوبه دکن هندوستان (ص241).
15. تاریخ افغانی از شیخ عبدالرحمن (بدایع‌الاخبار عبدالله منشی بهبهانی است) (ص242).
16. کیفیت مرض وبا و ظهور و بروز آن از هند به ایران و از ایران به روسیه و فرنگستان (ص274).
17. نسب‌نامه شاه عباس از جانب پدری، قصیده حاجی سلیمان صباحی در تعریف جعفرخان زند و ماده تاریخ جلوس وی، نسب‌نامه حضرت رسول صلی‌الله علیه و آله (ص275).
18. تاریخ وفات ملا جامی، ماده تاریخ قلعه تبریز، تاریخ زلزله تبریز مکرر و زلزله قزوین، تاریخ گرفتن عثمانلو آذربایجان را و… (ص276).
19. تاریخ تولد حضرت صاحب‌الامر و بعضی تواریخ متعلقه بصفویه و افشاریه و زندیه و قاجاریه از قبیل ولادت و جلوس و سلطنت و وفات و سوانح، و وقایع، تاریخ گرفتن محمود افغان اصفهان را، گرفتن آغا محمدخان کرمان را (ص277).
20. احادیث و اخبار قصار و… (ص278).
21. کلمات و احادیث قصار در حکمت عملیه و بعضی اشعار مناسبه منتخبه، تاریخ کتاب مرات الادوار (ص279).
22. اشعار منتخبه فارسی و عربی در متن و تحقیقی از فرسخ و درجه در حاشیه، اشتقاق لفظ نمسه، در لغت قولنج ایلاس و وکافر قیصوری (ص280).
23. فهرست کتبی که در ایران به طبع رسیده (در کتاب ماه کلیات ش 75-76 به چاپ رسیده است) (ص281).
24. ماده تاریخ عمارت سلطان از میرزا عبدالوهاب معتمدالدوله نشاط، ماده تاریخ استرداد قطور خوی از عثمانی از میرزا اسدالله امام جمعه خوی (ص284).
25. تاریخ تحف مرمر دیوانخانه مبارک ارگ، قتل سلطان سلیم عثمانی، خوارج ساکن در کوه لبنان شام را و شعر آن سلطان (ص285).
26. اشعار میرزا قهرمان امین لشکر و مختصری از حالات او، و بقیه در صفحه بعد با سواد فرمان همایون در امین لشکر (ص287).
27. نقشه شهر ری (فعلا در نسخه نیست) (ص299).
28. تاریخ چهارسوق گوسفند میدان قزوین، وجه تسمیه امامیه به شیعه رباط، سنگ بست خراسان، غزل ملمع سلطانمراد (ص300).
29. تحقیق مختصر در حرمت خمر (ص301).
30. نقشه سلام عام خاقان فتحعلی شاه در عمارت باغ نگارستان (ص304).
31. کتابچه بعضی اطلاعات جغرافیایی از شهرستانک کلاردشت از خط معبر و طرفین در سفر ییلاق سنه 1297ق. اردوی همایونی (ص307).
32. عمارت طنبی واقع در جنب اندرون عمارت سلطنتی ارک دارالخلافه باهره (ص317).
33. قصیده در مدح اطاق موزه سلطانی (ص320).
34. ترجمه دعای صباح مروی از شاه اولیاء سلام‌الله علیه و آله (ص322).
35. منافع چوب چینی (ص327).
36. طریقه خوردن فادزهر، و ذکر حدیث اسم اعظم (ص328).
37. سود فرمان منقور بر سنگ مرمر و منصوب در چهارسوی طهران مورخ به سنه 986ق. (ص329).
38. ترجمه سفرنامه لیوشان کلنل لوات قونسول از طهران به استراباد و گرگان (ص330).
39. رساله در احوال شیخ شهاب‌الدین اهری رحمه‌الله علیه (ص350).
40. سواد عریضه اهل هرات باولیا دولت فرانسه در قصد جنگ انگلیس با ایران به بهانه هرات (ص352).
41. مواد تاریخ جلوس و وفات سلاطین هند و افغانستان (ص354).
42. ماده تاریخ وفات حاجی میرزا حسینخان سپهسالار (ص357).
43. منقورات دروازه سنگی راه جدید البنایی هزار چم (ص358).
44. مقبره امامزاده داود و تعمیر بقعه و صحن متبرکه (ص359).
45. صورت اشکال مأخذ حروف در عهد عتیق (ص360).
46. اتحاد اسلامیت (ص362).
47. تعداد اولاد و اولادزادگان اعلی‌حضرت شاهنشاهی روح‌العالمین فداه بصورت شمس و کواکب (ص365).
48. لایحه در باب کشتی جدید الابتیاعی از نتایج افکار جناب اجل اکرم ولی النعم آقای اعتمادالسلطنه (ص367).
49. وجه تسمیه شهر و فسطاط و عدل و رافت در حق پرستویی و نظیر آن در این دولت و ابدایت (ص370).
50. قانون ترتیبات مجلس شورای دولتی از دقایق علمی سیاسی جناب آقای اعتمادالسلطنه (ص372).
51. کتابچه ایجاد دارالتنزیل برای صرف‌جویی دولت (ص376).
52. لایحه در باب بنای مسجد مرحوم سپهسالار حاجی میرزا حسین خان و کیفیت موقوفات و صورت دخل و خرج بنایی (ص379).
53. تحقیق درخت خرما و طریق غرس و نمو آن (ص382).
54. کتابچه در فقره گمرک هیلون (ص383).
55. کتابچه رهنمایی در اداره ایلات (ص384).
56. لایحه در خسارت رژی (ص386).
57. حسنات تنباکو و توتون (ص390).
58. کتابچه سیاحت سیاه‌کوه و بیان وضع جغرافیایی آن (ص398).
59. انتقاد و قانون‌نامه انحصار دخانیات (ص403).
60. صورت متعه مال‌التجاره ایران که در مدت یکسال شمسی بطرف اروپا از بندر طربزن رفته از 1300 تا 1301 (ص409).
61. صورت امتعه ایران که در مدت یکسان بطرف بادکوبه و حاجی طرخان رفته (ص410).
62. تحقیق در لغت مر (ص411).
63. صورت جواب عریضه یکی از علمای مشهد مقدس از مرحوم حاجی ملا علی کنی در حکومت خراسان آصف‌الدوله شیرازی (ص416).
64. دستورالعمل صدارت میرزا یوسف مستوفی‌الممالک بتاریخ 29 شعبان 1301ق. (ص417).
65. سواد فرمان قائم‌مقامی میرزا ابوالقاسم فراهانی در سنه 1238ق. (ص4229.
66. سواد فرمان صدارت مرحوم صدراعظم نوری در سنه 1268ق. (ص422).
67. عکس شیخ عبیدالله بن سید طه کردستانی (ص425).
68. بیان حال الیلاج معروف به قمار، تحقیق جغرافیایی کوه شام لبنان (ص426).
69. وضع قلعه سرخس، وضع مزار شیخ احمدجام در تربت (ص427).
70. وضع مزار شیخ زین‌الدین علی الخافی در تایباد هرات (ص429).
71. وضع مزار قطب‌الدین حیدر در تربت (ص430).
72. تحقیق تحدید ایران نقل از روزنامه توردومند (ص432).
73. صورت بلوکات و قراولات بسطام (ص435).
74. صورت دامغان و توابع آن (ص436).
75. صورت سمنان و توابع آن (ص437).
76. صورت بلوکات کرمانشاهان (ص438).
77. کاغذ خط میرزا سعیدخان وزیر خارجه ایران از جانب اعلیحضرت ناصرالدین شاه قاجار به وزرای ایران (ص439).
78. صورت مال‌التجاره فرنگستان که در یکسال شمسی به طرف ایران آمده (ص440).
79. اعلان بانک استقراضی روسی (ص523).
80. اعتراضات ثروتی و تجارتی (ص552).
81. سواد فرمان شاه طهماسب بغازیان ایل قاجار استراباد در سنه 1140ق. (ص556).
82. رساله موسومه به سررشته اسلامیه روم معروف به اعلان‌نامه امیرخان عبدالرحمن امیر افغان (ص558).
83. کتابچه در قانون وزارت عدلیه، از جناب آقا (ص560).
84. کتابچه استانه مبارکه سهل بن علی بن ابیطالب علیهماالسلام (ص569).
85. دستورالعمل مجلس تدقیقات امتیازات (ص576).
86. اعلان مهم درباره اداره دخانیات (ص577).
87. صورت اسامی دهات خالصه و اربابی دارالخلافه تهران (ص586).
88. اعلان اساس و شرایط بانک دیگر که برقرار خواهد شد (ص595).
89. انکشافات سفر کرکان یارمحمدخان سهام‌الدوله بجنوردی محرم سنه 1301ق. سواد رقم نادرشاه 1146 (ص600).
90. سواد فرمان نادرشاه بخط میرزا مهدی‌خان وزیر در سنه 1153ق. (ص601).
91. صورت فرمان ملک کیومرث بن بیستون به متولی مزار شیخ مجدالدین کیا الآملی در سنه 878ق. (ص610).
92. توضیح لفظ الاوغ و اولام و بیگار و قیچورمه (ص611).
93. قرارنامه و امتیاز برای من دپتیه (ص613).
94. پیدا شدن لغت توران (ص623).
95. نسخه چینی هندی، وقایع سفر حاجی میرزا حسین‌خان سپهسالار به پطرزبوغ و ایالت خراسان (ص640).
96. نسخه برش مرحوم ادیب‌الممالک، معجون ابوعلی سینا، حب حکیم‌الممالک، حب شمس‌الاطبا، حب سلطان‌الحکماء (ص640).
97. لایحه دربار نشان و سایر امتیازات، از دقایق ذهن وفاد جنات مستطاب ولی‌النعم (ص447).
98. کتابچه سیاحت جناب اجل اکرم در خراسان بعد از اتصال خاک خراسان به متصرفات روس (ص451).
99. رساله اسدیه در انساب سادات علویه (ص462).
100. تحقیق لغت اردالی (ص496).
101. سواد فرمان جهانشاه به اکابر و شرفاء مکه در باب تعیین امیر حاج (ص497).
102. صورت فرمان شاه طهماسب اول منقول بر سنگ منصوب به دیوان ایوان مسجد طولانی تبریز (ص498).
103. یادداشت‌ها از تاریخ فرنگی، در باب حجاز و مکه و اصنام در آن (ص500).
104. از آثار ادهار در ترجمه المعتضد (ص501).
105. ترجمه مکاتبات متمهدی به اعراب لنگه و عمان (ص502).
106. لایحه معروضه خدمت صدراعظم در باب میرزا ملکم خان، از جناب اجل اکرم آقا (ص506).
107. قانون سیاسی که به اعلیحضرت عرض شده، قانون عسکری (ص508).
108. کتابچه که امین سلطان خان خواستند نوشته شود و به نظر همایون برسد در سنه 1302ق. (ص510).
109. کتابچه دستورالعمل حقوق فرنگیان در رعایت ادب، از جناب اعتمادالسلطنه (ص512).
110. رساله در باب مقیاس اوزان و مقادیر و غیرها از اعتمادالسلطنه (ص515).
111. لایحه معروضه خدمت جناب وزیر دول خارجه، از جناب آقا (ص519).
112. مقاله و تنطق از روی قانون محکم و برهان مسلم، از جناب آقا زید اجلاله (ص520).
113. اشعار ابوالمعالی معلم در راه شکراب و آهار (ص521).
114. حساب ثانیه و دقیقه و ساعت یکسال (ص522).
115. تاریخ قتل اغا محمدشاه، دستورالعمل سلطان‌الحکماء در صرف مسهل، نسخه مرحوم استاد غلام‌رضا (ص642).
116. رساله در بیان اقدامات دولت روس برای تملک و تصرف آسیای مرکزی (ص647).
117. تقریر معین‌الملک سفیرکبیر در عمارت سلطنتی حضور وزیر در باب جناب امین‌السلطان و جواب تقریر ایشان از اعتمادالسلطنه (ص730).
118. حقوق راجعه به قونسول‌‌خانه‌ها از روی قانون‌نامه ادارات دولتی فرانسه (ص732).
119. صورت امتعه ایران از روی روزنامه اخبار بادکوبه که در مدت یکسال ببادکوبه و حاجی ترخان وارد شده (ص733).
120. اشعار ماده تاریخ فوت صدراعظم (ص736).
بقیه فهرست در جلد بعدی.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 30، صفحه 158 – 168.
يادداشتهاي مربوط به مندرجات: نسخه حاضر جلد اول کتاب را در بردارد. و از صفحه 1 تا 736 را در برمی‌گیرد.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: کراسه المعی مجموعه‌ بزرگی است مشحون از رساله‌ها، نامه‌ها، فرامین، اسناد وزارت خارجه، اشعار، احادیث، تحقیقات لغوی، تصاویر و ترجمه‌های روزنامه‌های خارجی، نسخه‌های طبی، ماده تاریخ‌ها، ذکر برخی وقایع تاریخی و طبیعی، اسامی جغرافیایی، احوالات سلاطین، نقشه‌های بناها، نمونه نقاشی‌ و… بالغ بر 2838صفحه و در چهار جلد شامل رساله‌ها و مطالب مختلف و فواید متفرقه (به گفته استاد حایری این مجموعه در هنگام ورود به کتابخانه مجلس دو جلدی و بسیار قطور بود و استفاده از آن مشکل می‌نمود، لذا بخش صحافی کتابخانه آن را در چهار جلد درآورده که شماره‌های آن از 9450 – 9453 است).
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): کشکول
تاريخ: 20141117
محل و شماره بازیابی: 118221