لطائف الخیال (از: امیر محمدصالح رضوی ملقب به صدرالممالک پسر میرزا محسن نواب.)

نبذة عن كتاب لطائف الخیال (از: امیر محمدصالح رضوی ملقب به صدرالممالک پسر میرزا محسن نواب.)

شماره بازیابی: 1170
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19627‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: لطائف الخیال [نسخه خطی]/ از: امیر محمدصالح رضوی ملقب به صدرالممالک پسر میرزا محسن نواب.
قطع: رحلی. 22/5*35/5سم. 242گ. سطور مختلف.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: این امیر همان است که در 1086ق. مدرسه صالحیه را که اینک مشهور به مدرسه نواب است بساخت و نیز مصلای شهر مشهد از آثار او است و املاک و کتب بسیاری بر آن مدرسه وقف نموده است. گذشته از اینکه اشعاری لطیف از این امیر به یادگار مانده دو کتاب هم بدو نسبت داده شده یکی دقائق الخیال که عبارت است از رباعیاتی از شعرا به ترتیب حروف تهجی بر حسب قوافی با تذکر به نام گوینده آنها و دیگری لطائف الخیال که عبارت است از ابیات منتخبه‌ای از شعرای قدیم و متاخر که نیز بر حسب ردیف‌ها مرتب به ترتیب حروف تهجی است و نام گوینده هر بیت در مقابل آن یادداشت گردیده و از آثاری که بر نسخه این کتابخانه می‌باشد به دست می‌آید که در حدود بیست و شش هزار (26000) بیت از شعراء متقدم و معاصر در این کتاب گردآورده و نوشته شده و از مقدمه‌ای که نسخه خلاصه لطائف الخیال موجود در کتاب خانه ملی ملک دارد، به دست می‌آید که محمدنصیر متخلص به نصرت که از شعرای معاصر امیر بوده و ابیاتی از وی نیز در لطائف الخیال مندرج است به امر امیر نامبرده، مقدمه‌ای که به طریق براعت استهلال مشتمل بر نام شعرائی است که از آنها در این کتاب شعر نقل گردیده، بر لطائف الخیال نوشته و همان مقدمه در جلو خلاصه وی گذارده شده و ظاهر این است که آن انتخاب و خلاصه از همین نصرت باشد. نسخه‌ای از همین خلاصه زیر ش 2730 در کتابخانه مدرسه سپهسالار موجود و خصوصیات هر دو نسخه خلاصه را در ص 479-482 ج2 سپهسالار نگاشته‌ام و از مقدمه منظوم نسخه کتابخانه ملی ملک معلوم می‌شود که در 1104ق. خلاصه لطائف الخیال مرتب شده و «گل انتخاب» ماده تاریخ آن گردیده و تا سال امیر محمدصالح زنده بوده. در نگارش این شرح گذشته از مراجعه به نسخه این کتاب خانه و مقدمه خلاصه لطائف الخیال نسخه کتابخانه ملی ملک و کتابخانه مدرسه سپهسالار به نسخه خطی شجره طیبه که در معرفی از افراد برجسته‌ای از سادات رضوی و تالیف مرحوم آقا محمدباقر مدرس رضوی پدر دانشمند محترم معاصر آقای محمدتقی مدرس رضوی می‌باشد و نسخه آن اینک به دست ایشان می‌باشد مراجعه شده است.
[نواب صدرالممالک بانی مدرسه و کتابخانه صالحیه (نواب) میرزا ابوصالح نام داشته و او که در 1098ق. درگذشته مولف کتاب‌های دقائق و لطائف مرتب شده در 1104ق. نیست. آقای مدرس رضوی در تعلیقات بر ص 234 کتاب شجره طیبه در انتساب سلسله سادات رضوی (که به تازگی با کوشش و تصحیح و ترتیب و مقدمه و تعلیقات ایشان به چاپ رسیده) نوشته‌اند: دقائق الخیال و همچنین لطائف تالیف میرزا صالح است نه میرزا ابوصالح و به امر میرزا صالح رضوی، محمدنصیر بن محمد جعفری بصری متخلص به نصرت، اشعار جمع شده (به وسیله میرزا صالح) را به ترتیب حروف اواخر منظم نموده رباعیات را در جزوی گرد کرد و نامش را دقایق الخیال نهاد و بقیه را در دفتر دیگر به نام لطائف الخیال… و این نظم و ترتیب در 1104ق. انجام یافت. و خالصا استرآبادی این قطعه را در تاریخ تنظیم و ترتیب آن سرود:
خالص این تحفه تمام عیار/ هست مجموعه بهشت و بهار
خواهی ار زین کتاب تاریخش/ شد گل انتخاب تاریخش
… ظاهر است که در تاریخ منظم و مرتب کردن دقایق الخیال جامع اشعار در قید حیات بوده و میرزا ابوصالح (چنان‌که از وقایع السنین خاتون‌آبادی نقل شد) در تاریخ 1098ق. درگذشته است… این میرزا صالح رضوی فرزند میرزا محمدباقر متولی و برادر شاه تقی‌الدین محمد متولی است…».
تزئینات جلد:تیماجی.
نک: کتاب شجره طیبه تالیف میرزا محمدباقر رضوی مدرس اول آستان قدس رضوی با کوشش و تکمله و تصحیح و تهیه مشجرات از سید محمدتقی مدرس رضوی چاپ 1352: 234 و از 46-463). (حائری)].
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع کاغذ:سمرقندی.
صحافی و دسترس پذیر بودن اثر: ‏
يادداشتهاي مربوط به عنوانهاي مرتبط: ‏
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1بر حسب قرائن چنین به نظر می‌آید که این نسخه به خط خود جامع باشد، برگ نخستین کنونی از اواخر کتاب بوده و برگ‌هائی از آخر نسخه هم از میان کتاب در حدود نصف آن افتاده و ابیات کنونی نسخه در ح 14000 بیت است.
يادداشت عمليات: ‏
يادداشتهاي مربوط به کتابنامه ، واژه نامه و نمايه هاي داخل اثر: ‏
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1672-1673.
تاريخ: 20150106
محل و شماره بازیابی: 113941