مرشد المتاهل = مرشد المتاهلين (از: محيي‌الدين محمد بن قطب‌الدين محمد ازنيقي رومي)

شماره بازیابی: 440/5ک
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫10-3640‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: مرشد المتاهل = مرشد المتاهلین [ نسخه خطی]/ از: محیی‌الدین محمد بن قطب‌الدین محمد ازنیقی رومی
کاتب: : کاتب: حاج مصطفی بن حاج علی افلانی
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: حدود سال 1165ق.
نام خاص و کميت اثر: 36 (11ب – 46الف) برگ، 19 سطر.
يادداشتهاي کلي: این اثر در سال‌های 1273، 1280 و 1316ق به صورت سنگی در استانبول و نیز در سال 1313ق در بیروت به چاپ رسیده است.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1«بسمله، الحمدالله الذی خلق من الماء بشرا فجعله نسبا و صهرا و صلی الله علی سیدنا محمد المبعوث بشیر[ا] و نذیرا و علی آله و صحبه و سلم تسلیما کثیرا و بعد فلما رایت نساء الزمان تتزین بزی الفاحشات و یمشین فی الاسواق و الفلوات لیفعلن ما یرون فی الخلوات حاشا ان یکون مثل حالهن حال المستاجرات و یکشفن ساقهن عند الناس لتمیل الیهن ید اللامس و یلعبن فی الولائم مع الشبان فیستحقن الغضب من الرحمن و یخرجن الی الحمام علی اعین الناس بالتبختر لا شک انهن کالقرده و الخنازیر و لو نصح اهل الدین لازواجهن لیسمع الترهات منهم و منهن یتفاخرون بظهورهن فی المجالس لانهم صاروا اخوان الشیاطین و الابالیس فنزعوا جبه الغیره و ترکوا لحیتهم فی ید المراه کانهم الحمر العرجاء فی القطار بعد لم تصل الیها تربیه البیطار و رفضوا دینهم فی رضاء العوره فصاروا من جمله الکفره الفجره هیهات هیهات قد امتلا الزمان بالغوات … فاردت ان ابین الحال فی مختصر شریف المقال و ابین آداب النکاح و ما یتعلق به و بالسفاح ثم قال لی قلبی ان اهل الزمان یشتغلون فیک باهذیان لان عندهم اکل الجیفه احب من سماع النصیحه … و سمیته …».
2«… فان ذلک من تمام الصله و البر؛ الحمدلله علی التمام و الصلوه و السلام علی رسوله الذی هو افضل الانام … اللهم ارحم جمیع المومنین و المومنات و المسلمین و المسلمات و صل علی جمیع الانبیاء و المرسلین و الحمدلله رب العالمین؛ تمت الکتاب المسمی بمرشد المتاهلین بعون الملک الوهاب المستوهبین».
تزئینات متن:‏‫عنوان‌ها و نشانی‌ها قرمز؛ اندازه متن: 16*10سم.‬
نوع کاغذ:فرنگی نخودی نازک.
1میان اثر بین برگ‌های (43ب – 44الف) یک دعا همراه ذکر فاتحه به حاجی بکتاش ولی، به عربی و ترکی آمده است که قاعدتا بایستی غیر مرتبط با کتاب بوده باشد. در برگ (46ب) یک دستورالعمل و فایده‌ی طبی در گرفتگی سینه به زبان ترکی درج شده است؛ نیز دو بیت شعر ترکی دیده می‌شود: نه که حقدن اولور تقدیر آنی منع ایملز تدبیر، گلور البته هر باشه اولور لوح اوستونه تحریر.
وضعیت استنساخ نسخه: محل کتابت نامعلوم است؛ رقم کاتب: «قد وقع الفراغ من کتابه مرض المتاهلین بعون الله الملک المعین المتین بعد ا لعشاء فی لیله السبت من اواسط شهر المحرم فی ید عبدالضعیف المحتاج الفقیر الحقیر الی رحمه ربه الخبیر الحاج مصطفی بن الحاج علی الافلانی غفرالله له و لوالدیه و احسن الیهما و الیه سنه خمس و ستین و مائه و الف سنه 1165ق الخط باقی و العمر فانی العبد عاصی و الرب عافی، ایا قاری الخط بالعین تنظره و لاتنس کاتبه باخیر تذکره، فان الخط یبقی زمانا فی الکتاب و صاحب خط مدفون تحت التراب، ذنوبی کموج البحر بل هو اکثر اصغرها مثال الجبال بل هو اکبر، و لکن اذا عفی عند الکریم مثل الذباب بل هو اقل، خیره یازسین شونی آنک کراما کاتبین کم دعا ایلیه اکارسه اشبوخطک صاحبین».
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 2این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است و حاشیه نویسی‌هایی در هامش میان سطور به عربی و ترکی با لهجه‌ی عثمانی با نشان‌های «مختار صحاح، اختری، سید علی، منتخب، فیض‌القدیر شرح جامع الصغیر، تفسیر حنفی، منیر القلوب، ابن سید علی، ساله ترکیه، من الدرر و الخلاصه، منهاج العابدین، تفسیر قاضی، شرح کبیر من هذه الرساله، رساله کبیر، وسیله، وانقولی، مصابیح، مجالس، فیضی و …» دارد.
مشخصات اثر: شکل و سجع مهر:
متن يادداشت: مهر گرد «محمدرشید 1216» چند جای نسخه مکرر آمده است.
يادداشت عمليات: آثار شدید رطوبت بر فراز و پایین نسخه مشهود است که در بخش‌هایی باعث ناخوانا شدن متن گردیده است.
يادداشتهاي مربوط به کتابنامه ، واژه نامه و نمايه هاي داخل اثر: عناوین ابواب چنین است: الفصل الاول فی بیان ترغیب النکاح و ترهیبه (12الف)، الفصل الثانی فی فوائد النکاح (14الف)، الفصل الثالث فی آفات النکاح (18الف)، الفصل الرابع فی آداب العقد و فی ان النساء ایهن ینبغی ان یتزوج و ایهن ینبغی الا یتزوج و علامتها (20الف)، الفصل الخامس فی ان ای الرجال خیر ان یتزوج و ایهم شر (22ب)، الفصل السادس فی حق الزوجه علی الزوج (23ب)، الفصل السابع فی حق الزوج علی الزوجه و فضایل خدمتها له (27الف)، الفصل الثامن فی آداب الولیمه و آداب الدخول علی المزفوقه … (32الف)، الفصل التاسع فی آداب الولاده و حقوق الولد علی الوالدین و فضایل خدمه العیال (37الف)، الفصل العاشر فی فضایل بر الوالدین و اداء حقوقهما و فضایح ایذائهما و قیایح عقوقهما (75الف)، الفصل الحادی عشر فی صله الرحم (79الف).
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 2/40، صفحه 155 – 157.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: کتابی اخلاقی در نصایح مولف از برخی ناهنجاری‌های زمانه در رعایت نکردن آداب و دستورات دینی از سوی زنان و ترغیب و توصیه‌ی به ازدواج با بیان احادیث نبوی (ص) است که در 11 فصل نگارش یافته است. از این اثر نسخه‌های دستنویس متعددی در دست است که علیرضا قره‌بلوط در معجم التاریخ (ج5، ص3058) گزارشی از آن‌ها بدست داده است. باید افزود که حاجی خلیفه در کشف الظنون (ج2، ص1946) از کتابی با عنوان «نزهه المتامل و مرشد المتاهل» یاد نموده و گفته: «[هو] فی فضایل النکاح و لعله للسیوطی ظنا، اوله الحمدلله الذی خلق من الماء بشرا، و هو یشتمل علی تسعه فصول» که صرف نظر از آغاز مشترک آن دو، بایستی جز اثر مورد بحث باشد. هر چند که اتحاد آن دو نیز دور از ذهن نیست! همچنین، کتابی به ترکی عثمانی با همین عنوان (مرشد المتاهلین) از ابراهیم حقی بن حسن ارضرومی (د. 1194ق) در کتابخانه‌ی جامع سلیمانیه – استانبول به شماره‌ی «1/151 دکیزلی» نگهداری می‌گردد که جز رساله‌ی مورد بحث است.
صحافي شده با: الاربعون حدیثا فی فضل آیه الکرسی/ جمال‌الدین یوسف بن عبدالله حسینی ارمیونی مصری شافعی734856
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): اخلاق
محل و شماره بازیابی: 1210824