معرفه الزوال = شرح الدائره الهنديه = الميقات (رساله في…) (از: سيد حسين بن حسن حسيني خلخالي مشهور به «سيد ملا»)

شماره بازیابی: 404/6ک
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫10-3518‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: معرفه الزوال = شرح الدائره الهندیه = المیقات (رساله فی…) [ نسخه خطی]/ از: سید حسین بن حسن حسینی خلخالی مشهور به «سید ملا»
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: سده‌ی 11ق.
نام خاص و کميت اثر: 6 (188ب – 193ب) برگ، 20 سطر.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1«بسمله، الحمدلله رب العالمین… و بعد فیقول الفقیر الی الله تعالی حسین الحسینی الخلخالی لما کان اشرف الطاعات بعد الایمان هو الصلوه امر الله بها و عین وقتها فقال عز من قائل (اقم الصلوه لدلوک الشمس الی غسق اللیل) و اختلف المفسرون فی معنی دلوک الشمس فقال بعضهم ان دلوکها غروبها فقال الاکثرون ان دلوکها زوالها عن کبد السماء و هذا هو المختار…».
2«من الطرق المذکوره فی الموضع الذی عرضه تسعون درجه و یکون السنه الشمسیه هناک یوما و لیله لانه لا فی شیء من المشرق و المغرب و الجنوب و الشمال؛ تمت الرساله بعون الله الملک الوهاب».
تزئینات متن:‏‫عنوان‌ها و نشانی‌ها قرمز و مشکی و اشکال قرمز؛ اندازه متن: 5/13*5/6سم.‬
نوع کاغذ:شرقی نخودی.
1اشکال دایری و مثلثی شکل مربوط به وضعیت آفتاب و نصف‌النهار و جهات اربع در 9 تصویر به دقت تبیین گردیده است. برگ نخستین مجدول به شنگرف بوده و بخشی از ادامه‌ی متن در بخش پایین برگ‌ها آمده است؛ دو بیت فارسی با مطلع: هر که ز آموختن ندارد ننگ در بر آرد ز بحر و لعل از سنگ، و نیز فایده‌ای در فرق میان مصدر و اسم مصدر از حسن چلبی، حدیثی نبوی در بیان الفاظ متقاربه المعانی، همچون ثناء و حمد و شکر، نیز فایده‌ای در لفظ النعماء به نقل از مسعود شروانی و همچنین فایده‌ای بسیار مهم درباره‌ی تفتازانی و آثار وی که نقل آن در این فهرست خالی از لطف نیست! «تواریخ التفتازانی، رحمه الله، مکتوب حول صندوق الفاضل الکامل التفتازانی روح الله روحه، الا یا ایها الزوراء، زوروا [و] سلموا علی روضه المحقق و الحبر المدقق سلطان العلماء و المصنفین، وارث علوم الانبیاء و المرسلین، معدل میزان المعقول و المنقول، منقح اغصان الفروع و الاصول، ختم المجتهدین ابی سعید سعد المله و الدین مسعود ابن القاضی الامام مقتدی الانام عمر بن المولی المعظم اقضی القضاه العالم برهان المله و الدین ابن الامام الربانی العالم الصمدانی، مفتی الفریقین، معید الجامعین، سلطان العارفین قطب الواصلین، شمس الحق و الدین، القاضی التفتازانی قدس الله اسرارهم و انزل فرادیس الجنان اشباحهم؛ و کتب فی جانب قدمه المبارک هذه التواریخ: ولد المرحوم فی صفر سنه 722 و فرغ من تالیف شرح التصریف الزنجانی حین بلغ سنه سته عشر فی شعبان سنه 738 و من شرح تلخیص المفتاح فی صفر سنه 748 فی بلد هراه و من اختصاره فی سنه 756 بغجدوان و من شرح الرساله الشمسیه فی جمادی الاخر سنه 725 فی مزار جام و من شرح التنقیح فی ذی العقده فی سنه 758 بکلستا بترکستان و من شرح العقاید فی شعبان سنه 768 و من شرح المختصر فی الاصول فی ذی الحجه سنه 776 و من الرساله الکریمه الارشاد سنه 778 کلها بخوارزم و من مقاصد الکلام و من شرحه فی ذی القعده سنه 784 بسمرقند و من تهذیب الکلام فی رجب و من شرح القسم الثالث من مفتاح العلوم فی شوال کلیهما سنه 789 بسمرقند و شرع فی تالیف الفتاوی الحنفیه فی ذی القعده سنه 759 بهراه و فی تالیف مفتاح الفقه سنه 782 و فی شرح تلخیص الجامع کلیهما بسرخس [و] شرح الکشاف فی ربیع الاخر سنه 782 بسمرقند و توفی فی یوم الاثنین و العشرین من محرم سنه 792 بسمرقند و نقل الی سرخس و دفن فیها یوم الاربعاء التاسع من جمادی الاولی بهذه السنه و تمت الروضه یوم الاثنین الثانی و العشرین من ذی الحجه سنه 793 رحمه الله».
وضعیت استنساخ نسخه: کاتب و محل کتابت نامعلوم است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ زیبا.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 2این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است.
مشخصات اثر: شکل و سجع مهر:
متن يادداشت: در برگ (194الف) مهر گرد «شیخ محمد آغازاده احمد سعید افندی وقفدر 1310» آمده است.
يادداشت عمليات: آثار رطوبت مختصری در فرودین برگ‌ها مشاهده می‌گردد.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 2/40، صفحه 23 – 25.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: شرح بخشی از شرح الوقایه صدر الشریعه ثانی، عبیدالله بن مسعود بن تاج‌الدین الشریعه محبوبی بخاری در خصوص فرعی فقهی در مساله‌ی معرفت زوال و وقت «دلوک الشمس» مستفاد از آیه‌ی شریفه‌ی (اقم الصلوه لدلوک الشمس الی غسق اللیل) است که برای تبیین آن از طریق دائره‌ی هندی توضیح داده می‌شود که منظور و مراد از دلوک، زوال شمس می‌باشد و نه غروب. این اثر با عنوان شرح الدائره الهندیه فی معرفه سمت القبله و با تحقیق در ید عبدالقادر نوری در سال 1981ق در بغداد منتشر گردیده است با این توضیح که موضوع اصلی رساله معرفت قبله نیست؛ هر چند بی‌ارتباط با موضوع بحث نیز نیست! باید افزود که نسخه‌هایی از این اثر در کتابخانه‌ی آیت‌الله مرعشی (ره) در قم به شماره‌ی «8090» و کتابخانه‌ی دولتی برلین به شماره‌ی «2/5702» موجود است.
صحافي شده با: المنطق (رساله فی…) = جهه الوحده/ محمدامین بن صدرالدین شروانی مشهور به «ملازاده»725667
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): فقه اهل سنت و ریاضیات
محل و شماره بازیابی: 1210788