معیار جمالی= بدایع الصنایع(شمس فخری (قرن 8ق))

نبذة عن كتاب معیار جمالی= بدایع الصنایع(شمس فخری (قرن 8ق))

شماره بازیابی: 3555/2
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-34700‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: معیار جمالی= بدایع الصنایع/ شمس فخری (قرن 8ق)
کاتب: درویش محمد.
تاریخ کتابت: از قرن 9 یا اواخر قرن 8ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 394 – 438.
قطع: ‮وزیری. ‭16‬*‭25‬سم. ‭476‬ص. ‭180‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1احمدالله علی نظام بدایع صنایعه… اما بعد بر رای عالم آرای ارباب… اولوالالباب… مبین و معین… .
2دوش بودم با خیالش غیرتم گفت ای کجج/ حضرت سلطان گدا بر نتابد بیش از این
ختم الکلام فی هذا المقام علی حسن الختام… واضعا فها السلام.
3حرره العبد الضعیف المذنب.
نوع کاغذ:شماره اصفهانی و بقیه سمرقندی شکری.
تزئینات جلد:تیماجی صفری قهوه‌ای.
نک: مجلس، 2856 و 1/ 3256 و 3/ 3256.
در آغاز این فن، از حدائق السحر رشید وطواط یاد و از آن بدین گونه خرده‌گیری کند:
«اما بعضی صنایع را که مقصد اعلی… است متذکر نشده و به امثله و شواهد، اشعاری آورده که بعضی از آن به ابنای این زمان مهجور و غیر متداول است و قبولیت آن بر طباع و اذهان متعذرچه هر زمانی مقتضی اصطلاحی است».
وی سپس می‌گوید: رشید وطواط می‌‌خواسته است کتابی «محیط بر جمله اوصاف شعر» بسازد و توفیق نیافته است. وی این کتاب را پس از تتبع در کتاب‌های دلائل الاعجاز، اسرار البلاغه، تکلمله الصناعه، مفتاح العلوم، تبیان، تلخیص، و (بدیعیه) صفی‌الدین حلی «و بر نهج و نسق کتب مذکوره» نوشته است و در وصف کوشش فراوان خود گوید.
بدانی در اینجا اگر بنگری/ چه جانم داده‌ام تا تو جان پروی
شمس فخری در دیباچه تصریح می‌کند که برای شاهد همه جا از سروده‌های خویشتن آورده مگر «بیتی چند از ابیات دلاویز آن حضرت (مقصود ابواسحاق اینجو است که معیار جمالی را به نام او ساخته و ابیات شواهد موشح به القاب او است) که اشعار این فقیر به القاب همایون او موشح و مزین است و این ضعیف را به جواب مشرف فرموده‌اند… چه این فقیر را که از غایت اخلاص… و اتحاد با جناب او غیریتی متصور نبود».
این بخش از معیار جمالی دارای 63 باب (در نسخه حاضر در دیباچه شصت و هفت یاد شده اما 63 باب بیش ندارد) مشتمل بر یکصد و پنجاه نوع از صنایع بدیعی است باب اول در حسن مطلع و باب 63 در حسن ختام.
در دانشگاه نسخه‌ای است از این بدایع الصنایع با ش 7/ 3446 که در فهرست، تعداد ابواب و دیگر خصوصیات آن یاد نشده جز اینکه «شواهد از ابیات قوامی مطرزی یا مولف است» و در نسخه ما درست بر خلاف این موضوع تصریح شده غلام‌رضا حیران یزدی شاعر قرن 13ق این فن و فن عروض معیار جمالی را تلخیص و تحریر کرده (ش 1/ 3256 و 3/ 3256 این کتابخانه).
وضعیت استنساخ نسخه: (رقم بدون تاریخ کاتب در ذیل ش 2 و 3 دیده می‌شود).
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق کهن.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1پشت برگ‌های نخستین ش 1-4 و بر پشت برگ آخر دفتر نوشته‌های پراکنده دیده می‌شود.
يادداشت عمليات: بیشتر برگ‌های قسمت کهنه دفتر وصالی شده و مندرس است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4694-4695.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: این کتاب فن سوم از معیار جمالی در صنایع بدیعی است و بدین مناسبت نام اختصاصی این بخش را «بدایع الصنایع» کرده است.
صحافي شده با: شرح نصاب الصبیان1070569
عنوانهاي گونه گون ديگر: بدایع الصنایع
تاريخ: 20140111
محل و شماره بازیابی: 178380