مكاتيب قطب(قطب‌الدين عبدالله بن محيي بن محمود شيرازي جهرمي خزرجي معروف به قطب محيي)

نبذة عن كتاب مكاتيب قطب(قطب‌الدين عبدالله بن محيي بن محمود شيرازي جهرمي خزرجي معروف به قطب محيي)

شماره بازیابی: 3382
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-20761‬‬
زبان اثر:
فارسی
عربي
سر شناسه: ع‍ب‍دال‍ل‍ه‌ ق‍طب‌ ش‍ی‍رازی‌، ق‍رن‌ 1، 0ق‌ ، .
عنوان و نام پديدآور: مکاتیب قطب/ قطب‌الدین عبدالله بن محیی بن محمود شیرازی جهرمی خزرجی معروف به قطب محیی
تاریخ کتابت: 1040ق.
قطع: ‮نیم خشتی. ‭12‬*‭22‬سم. ‭380‬ص. ‭21‬س.‬
يادداشتهاي کلي: این مکاتیب در 1339هـ.ش و پیش از آن در هند چاپ شده.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1آغاز نسخه: بسمله الی الاخوان الالهیین… فلما انعم الله علی اخواننا بما یسر لهم من الاجتماع و الانفراد… .
2… به باز یافتن کلیات در جزئیات فاعتبروا یا اولوالابصار والسلام علی سید الاخوان… هیچ چیز باد (کذا و صواب: مباد) که ایشان را از اینکار که در پیش گرفته‌اند باز دارد (در نسخه ندارد) و مثل ایشان مثل نعامه باشد که هرگاه که باد از پیش روی میاید تیزتر میرود و اللاه لموفق.
نوع کاغذ:اصفهانی تیره رنگ.
تزئینات جلد:روغنی مذهب با عطف از تیماج قهوه‌ای.
کنار سراسر چند برگ آخر و وسط نسخه وصالی شده.
ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4519-4521.
نسخه حاضر علاوه بر دو نامه اول نسخه که بدون عنوان و ناقص است، شامل 195 مکتوب است.
اینک فهرست نامه‌هایی که در این دفتر هست (به جز دو نامه که عنوان ندارد):
1. نامه به شیخ محمد، امیر محب‌الدین و یاران شیراز.
2. نامه به امیر محب المله و الدین الشیخ محمد و امیر افضل المله و الدین محمد.
3. نامه‌ای دیگر به آن دو.
7-4. نامه‌هایی به همان شیخ محمد و یاران شیراز.
8. مکتوب به شمس‌الدین ابوسعید. این نامه در پاسخ نامه او است که در آن از سفر قطب به شیراز سوال کرده بوده و قطب در پاسخ ظاهرا تاریخی را یاد و وعده کرده در آن تاریخ به شیراز رود اما جای تاریخ (در نسخه حاضر) سپید است قطب در پایان این نامه گوید: «آنچه در باب توجه شیراز نوشته بودند جواب آن اینکه توجه (سفید) بعید نیست والسلام».
11-9. نامه‌هایی است به همان شیخ محمد که در صدر بیشتر مکاتیب خود او را امیر اخوان شیراز (و گاه بدون نام خاص) خوانده است.
12. مکتوب به کریم‌الدین محمد و شهاب‌الدین داود.
13. الی الاخوان التائبین.
14 و 15. به امیر محب‌الدین شیخ محمد.
16. الی المکتوب الیه تولاه الله (نام مخاطب نامه نوشته نیست و گویا مبهم است).
17. مکتوب به شمس‌الدین ابوسعید.
18. الی الاخوان الالهیین.
19. مکتوب به کریم‌الدین.
20 و 22. یاران و برادران.
23. نامه به امیر عادل‌الدین جعفر و امیر عمادالدین محمد.
24. نامه به یاران (الاخوان الالهیین).
25. نامه به محب‌الدین شیخ محمد.
26. نامه به شمس‌الدین ابوسعید.
27. به یاران.
25 و 26. به امیر محب‌الدین شیخ محمد.
27. تسلیت گفتن برادران را در مرگ معین‌الدین خلیل‌الله.
28. به میر عمادالدین جعفر.
29. به میر غیاث‌الدین جعفر (در این نامه از وقف بودن جهرم برای حرمین سخن رفته است).
30 و 31. نامه به نایب خود شیخ محمد.
32. به یاران و دوستداران.
33. میر عمادالدین جعفر.
34. به امیر شمس‌الدین ابوسعید.
35. به محب‌الدین محمد.
36. نامه به غیاث‌الدین محمد.
37. به اخوان الهی.
38. نامه به امیر محب‌الدین محمد. در این نامه از این بیت منسوب به حافظ «گر تیغ بارد، در کوی آن ماه» را آورده (بدون نسبت به حافظ) اما در نامه‌ای دیگر این غزل را از حافظ دانسته.
39. به شمس‌الدین ابوسعید.
40. به محب‌الدین محمد.
41 و 42. به امیر رکن‌الدین حسن.
43. به دیگر یاران (الاخوان الالهیین).
44. به میر شمس‌الدین ابوسعید.
45. به میر غیاث‌الدین محمد در پاسخ نامه او در استجازه از قطب جهت به مشهد رفتن خود و رکن‌الدین حسن.
46. به میر عمادالدین جعفر.
47. به شمس‌الدین ابوسعید.
پس از این نامه نیز تا نامه همه خطاب به همین شمس‌الدین ابوسعید یا عمادالدین میر جعفر یا رکن‌الدین حسن یا معزالدین ملک اسحاق و امیر نظام‌الدین درویش محب‌الدین شیخ احمد خواجه قطب‌الدین فتح‌الله امیر مبارزالدین محمدامیر مبشرالدین عیسی و امیر غیاث‌الدین عبدالله، امیر نورالدین محمد به حضرت صفویه (به پادشاه صفوی) نامه 96/ 1 خود عنوان «جواب الاسئله المرشدیه» داد و پاسخ به دو سوال مورد 97 در پاسخ سوال عبدالعزیز عماد از تعبیر خواب در نامه 187 یک غزل از سرودهای خود یاد کرده و در نامه 94 یک مثنوی در ایثار دارد که داستانی از (عثمان بن عفان) در آن گنجانیده و این خود شاید قرینه‌ای بر اعتقاد او است (علاوه بر آنچه قزوینی یاد کرده).
در صدر مثنوی گوید:
و آنچه مشایخ گفته‌اند که مرید در حضور شیخ به نوافل مشغول نشود هم از باب رعایه ادب است «و قد وقع لنا نظم فی عدم ایثار الخیر علی الخیر مشتمل علی حکایه عثمان و (فی) ذلک نقول» اینک چند بیت از مثنوی:
خاص شه دارد چو با تو التفات/ گویدت بستان یکی شیشه نبات// کرد عثمان چون سوی مکه گذارد/ تا برد پیغام خاص کردگار// مشرکان گفتند داریمت معاف/ خیز و گرد کعبه آور تو طواف// گفت حاشا من ندارم این قبول/ چون طواف آرم به آن پیش رسول// این وفا بین وین مروه وین حیا/ خیر را نگزید بر خاص خدا// خاص حق اولی بخود دید از عمل/ کان عمل باشد چو تحفه در مثل// او کجا و بینش عثمان کجا/ این تفاوت را نگیر بهر خدا
قطب از شیخ علی کلاه عارف معروف قرن 8ق شیراز و ( -780ق) با تکرار یاد کرده و در هر بار به دنبال نام او «قدس سره» گوید.
از ابیات مثنوی و حافظ بسیار در نامه آورده و در نامه 98 (دفتر حاضر) این بیت حافظ را:
بنده پیر خراباتم که فیض دائم است… شرح کرده است.
نامه 194 که خطاب به «صدرالدین محمد» و «الوالد الاعز الامجد… الشیخ محیی‌الدین محمد» است ناقص است و تنها چند سطر آغاز آن در نسخه هست.
نامه 192 را که خطاب به شاهنشاه صفوی است (بدون تصریح به اسم شاه) در استدعاء دستگیری از امراء عظام جهرم که در آن وقت دچار تنگی معیشت شده بوده‌اند نوشته و به وسیله افضل‌الدین محمد به پیشگاه شاه صفوی ارسال داشته.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:شکسته نستعلیق.
يادداشت عمليات: پایان مکتوب اول و 194 و همچنین آغاز مکتوب دوم و مکتوب ماقبل آخر از نسخه افتاده.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: نک: مجلس، ش 587؛ دانشگاه، 2/ 281 و ش 2214، 18/ 2454، 3032؛ یادداشت‌های محمد قزوینی، ج 8؛ تاریخ ادبیات، 439؛ نظم و نثر از سعید نفیسی، 126 و 769 – 770.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: به نوشته مرحوم سعید نفیسی، در نسخه‌های کامل، شماره این مکاتیب به 783 مکتوب می‌رسد.
تاريخ: 20131028
محل و شماره بازیابی: 174143