ملتقي الابحر في الفروع الحنفيه (از: برهان‌الدين ابراهيم بن محمد بن ابراهيم حلبي قسطنطيني)

شماره بازیابی: 460ک
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫10-3697‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: ملتقی الابحر فی الفروع الحنفیه [ نسخه خطی]/ از: برهان‌الدین ابراهیم بن محمد بن ابراهیم حلبی قسطنطینی
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: سده‌ی 12ق.
نام خاص و کميت اثر: 210 برگ، 15 سطر
قطع:
؛ 20/5*14سم
؛ رقعی.
يادداشتهاي کلي: این اثر در سال 1882م در مرسیلیا به چاپ رسیده است.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1«بسمله، الحمدلله الذی وفقنا للتفقه فی الدین الذی هو حبله المتین و فضله المبین و میراث الانبیاء … و بعد فیقول المفتقر الی رحمه ربه الغنی … قد سالنی بعض طالبی الاستفاده ان اجمع له کتابا یشتمل علی مسائل القدوری و المختار و الکنیز و الوقایه بعباره سهله غیر مغلقه فاجبته الی ذلک و اضفت الیه بعض ما یحتاج الیه من مسائل المجمع نبذه من الهدایه و صرحت بذکر الخلاف بین ائمتنا و قدمت من اقاویلهم ما هو الارجح … کتاب الطهاره قال الله یا ایها الذین آمنوا اذا قمتم الی الصلوه … ففرض الوضوء غسل الاعضاء الثلثه و مسح الراس و الوجه ما بین قصاص الشعر و اسفل الذقن و شحمتی الاذنین فیفرض غسل ما …».
2«… و الغرماء علی شیء منهما فطرح نصیبه من الصحیح و الدیون و قسم الباقی علی سهام من بقی او دیونهم؛ قال الفقیر هذا آخر ملتقی الابحر و لم آل فی عدم ترک شیء من مسائل الکتب الاربعه و التمس من الناظر فیه اذا اطلع علی الاضلال شیء منها ان یلحقه بمحله فان الانسان محل النسیان … هو حسبی و نعم الوکیل».
تزئینات متن:‏‫عنوان‌ها و نشانی‌ها قرمز و مشکی؛ اندازه متن: 5/13*5/7سم.‬
نوع کاغذ:فرنگی نخودی نازک آهار مهره شده.
تزئینات جلد:تیماج قهوه‌ای فرسوده؛ با عطف تیماج مشکی و دارای لبه برگ برگردان فرسوده.
1در آغاز روی برگ‌های (1الف – 3ب) ابیاتی به ترکی با لهجه‌ی عثمانی با مطلع: این صنم معجز یوزنده مو نه استر بلمزم تیر مژگان نرگس جادو نه استر بلمزم؛ یک فایده در طریق مرکب سازی، نعت رسول (ص) در انجیل با ترجمه‌ی ترکی، حزر برای رفع طاعون با تاریخ 1173ق: «بسم الله الرحمن الرحیم، لی خمسه اطفا بهم حر الوباء الحاطمه المصطفی و المرتضی و ابناهما الفاطمه». چند نامی که باید اسامی مولفین بوده باشند: «حلبی منلا محمد، خلیل افندی زاده نعمت الله، حاجی افندی شاهدی، سراج زاده حلبی، حاجی صالح اوغلی ملا خلیل، نایب حسن افندی»، دعایی قدسی، دعای ایام ماه رجب، دعای حفظ، فایده‌ای ارزشمند در واحدها و مقادیر که همراه ترجمه‌ی ترکی آن نوشته شده است. در برگ (3ب) صورت یک سند به زبان ترکی عثمانی مربوط با موضوع «تعیین حدود یک نهر و معبر عمومی» گویا مربوط به منطقه‌ی قرچورن که در آن نام محمدپاشا نیز آمده است. تاریخ این سند سال 1161ق می‌باشد. فهرست این کتاب بین برگ‌های (4الف – 7ب) آمده است؛ روی برگ‌های (8الف – 9الف) فوائدی از جمله حکم شرعی کسی که طالب علمی را به حمار یا خنزیر متصف دارد! فتوایی از سمرقندی با استناد به حدیثی منسوب به حضرت رسول (ص) در عدم جواز طرح قشر بطیخ «لانه مکتوب فی قشره لا اله الا الله محمد رسول الله»، روایتی نبوی در روا نبودن شکستن نان با یک دست، چند فتوا از خلاصه الفتاوی و المصباح، فایده‌ای در تعداد سوره (114) و آیات (6666) و کلمه (77700) و حروف (324690) به ترکی؛فایده‌ای در عمر برخی از حیوانات به نقل از کتاب الب‌باء، دو فرع فقهی، دو بیتی در مدح ابوحنیفه به ترکی، ایام هفته به عربی (السبت، الاحد، …) به فارسی (شنبه، یکشنبه، …) و ترکی (جمعه ارته‌سی، پازارگون، …) و … دیده می‌شود. نیز بر فراز بیت (9ب) یک بیت شعر ترکی آمده است؛ بر فراز برخی برگ‌ها اشعاری به ترکی با لهجه‌ی عثمانی با مضامینی عاشقانه آمده که از آن جمله این ابیات است: بود رسم، بودور قانون ازلدن وفا گلمز ایمش هرگز گوزلدن … لعل شیرین ایله جانا، سن‌که آدم جانی سن صوردغم عیب ابلمه کمنک جانانی سن … یاردین بر بوسه الدوم داخی قلدم طلب گل‌کیمی گلدی دیدی آدم طمع کاراولمسون؛ در انجامه‌ی نسخه تاریخ وفات مولف چنین آمده است: «توفی المرحوم لیله الاثنین فی لیله العشرین من آخر الربیعین سنه خمس و خمسین و تسعمائه سنه 955»؛ در برگ‌های (213الف – 216الف) فوائدی ارزشمند، همچون صورت یک خطبه النکاح به ترکی و عربی آمده که برخی عبارات آن چنین است: «الحمدلله الذی امرنا بالنکاح … اللهم اجعل بینهما الفه … باعث تحریر تمسک بودر که الله تعالی حضرتلرینک امری پیغمبر علیه الصلوه و السلامک شرعی … فاطمه بنت خلیل چاویش نام بکر بالغه احمد بن مصطفی کتخدایه یدی یوز یگرمی غروش مهر معجل و موجله سبیله عقد نکاح ایدوب …. آلتی یوز غروش معجل تسلیم اولنوب یوز یگرمی غروش باقی قالمشدر تحریرا فی غره جمادی الاخر سنه ستین و مائه و الف». در همین برگ‌ها دعای ختم قرآن کریم، چند فتوا و فرع فقهی، به عربی و ترکی و … نیز آمده است.
وضعیت استنساخ نسخه: کاتب و محل کتابت نامعلوم است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ و نسخ تحریری (دو قلم).
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 2این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است و تعلیقات و حاشیه‌نویسی به عربی و ترکی با نشان‌های «شرح، ابن ملک، 12، صدرالشریعه، عطا رحمه الله علیه و …» دارد.
مشخصات اثر:
شکل و سجع مهر:
یادداشتهای تملک:
متن يادداشت:
یک مهر هشت ضلعی «روز محشر از رسول مجتبی …»؛ روی برگ (4الف) مهر هشت ضلعی «روز محشر از رسول مجتبی…» و دو مهر بیضی «پیرو دین محمدیوسف» دیده می‌شود؛ مهر بیضی «پیرو دین محمدیوسف» بر روی برگ (9ب) نیز تکرار شده است.
تملک «ولی بن علی بن مصطفی» با تاریخ 1149ق همراه ابیاتی به ترکی دیده می‌شود.
يادداشت عمليات: آثار اندک رطوبت بر فراز و کناره‌های برگ‌ها مشاهده می‌گردد.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 2/40، صفحه 220 – 222.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: متن فقهی مشهور و مقبولی نزد اهل سنت حاوی تمامی مسائل فقه بر مبنای حنفیان است و تالیف در روز سه‌شنبه 13 ماه رجب المرجب سال 923ق به پایان رسیده است. حاجی خلیفه در توصیف این اثر و وجه مقبولیت آن می‌گوید: «جعله مشتملا علی مسائل القدوری و المختار و الکنز و الوقایه، بعباره سهله و اضاف الیه بعض ما یحتاج الیه من مسائل المجمع و نبذه من الهدایه و قدم من اقاویلهم ما هو الارجح و اخر غیره و اجتهد فی التنبیه علی الاصح و الاقوی و فی عدم ترک شیء من مسائل الکتب الاربعه و لهذا بلغ صیته فی الافاق و وقع علی قبوله بین الحنیفه الاتفاق …». این اثر فقهی به جهت اهمیت و اشتمال آن به تمامی ابواب فقه و نیز سبک نگارش آن، در سال‌های پیشین مورد توجه دانشمندان اهل سنت قرار گرفته و شروح و تعلیقات متعددی بر آن نوشته‌اند که حاجی خلیفه گزارشی از آن‌ها ارائه داده است. از ملتقی الابحر نسخه‌های چندی در این کتابخانه موجود است که از آن جمله می‌توان به نسخه‌ی شماره‌ی «13787» اشاره نمود. از این اثر نسخه‌های دستنویس متعددی در دست است که علیرضا قره‌بلوط در معجم التاریخ (ج1، صص81 – 82) گزارشی از آن‌ها بدست داده است. در سرچشمه‌ها (منابع) از کتاب ملتقی الابحر چاپ‌های متعددی گزارش گردیده است که می‌توان به چاپ‌های استانبول در سال‌های 1252، 1258، 1264، 1265، 1271، 1274، 1278 و 1288ق؛ بولاق – مصر در سال 1263ق، بمبئي به سال 1278ق و جز آن‌ها اشاره نمود. گفتنی است که بنا به گفته‌ی الیان سرکیس این اثر همچنین همراه شرح شیخی‌زاده از سوی خاورشناس سوفیر (H. Sauvaire) به فرانسوی ترجمه و به انضمام متن عربی آن به سال 1882م در مرسیلیا به چاپ رسیده است.
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): فقه اهل سنت (حنفی)
تاريخ: 20091108
محل و شماره بازیابی: 1210844