منتخب دیوان حکیم قطران (از: حکیم قطران تبریزی (-465ق.))

نبذة عن كتاب منتخب دیوان حکیم قطران (از: حکیم قطران تبریزی (-465ق.))

شماره بازیابی: 452
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-18511‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: منتخب دیوان حکیم قطران [نسخه خطی]/ از: حکیم قطران تبریزی ( -465ق.)
کاتب: رضا قلی خان هدایت.
تاریخ کتابت: 1251ق.
قطع: ‮خشتی. ‭15‬*‭20/5‬سم. ‭73‬گ. ‭15‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:تا دل من با هوای نیکوان کرد آشنا / در سرشک دیده گردانم چو مرد آشنا.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: حکیم قطران از فحول شعرای متقدمین و مداح ابومنصور و هسودان و ابونصر مملان و امر فضلون و بزرگان آذربایجان بوده، در احوال و اشعار او اختلاف بسیار است، دولت‌شاه می‌گوید: «قطران بن منصور ترمدی است، در بلخ می‌بوده و آخر الامر به عراق رفته، بعضی گفته‌اند اصلا ترمدی است دیرزمانی در تبریز ساکن بوده و در 438ق. در آنجا ناصر خسرو را دیده آنگاه به بلخ رفته و هنگام توقف در این شهر قوس نامه را ساخته، برخی به مناسبت این که در آغاز جوانی در شهر گنجه بوده او را گنجه‌ای دانسته‌اند، جمعی را عقیده بر این است که شعر قطران و رودکی چنان به هم آمیخته که تشخیص آن دشوار است، صاحب مجمع الفصحا می‌نویسد: دیوانی از قطران شامل هشت الی ده هزار بیت به دست افتاد ولی غالب ابیات که به نام حکیم رودکی مشهور و سابقا مسموع و مسطور شده بو در آن مشاهده رفت… و بر ظهر آن کتاب نگاشته بودند که دیوان قطران مشهور به رودکی در چند موقع تخلص قطران مذکور بود معلوم شد که سهو کرده‌اند چون در قصاید وی مدح ابونصر مملان دیده‌اند گمان نصر بن احمد سامانی کرده‌اند و تصور شعر رودکی نموده‌اند… این دیوان از قطران است و تمام این قصاید در مدح سلاطین آذربایجان.
وضعیت استنساخ نسخه: این نسخه خط مرحوم رضاقلی خان هدایت مولف مجمع الفصحاء است که در 1251ق. در شیراز از روی نسخه منوچهر خان معتمدالدوله استنساخ و تصحیح کرده و در آخر راجع به قطران و رودکی این شرح را نوشته: «… سبحان الله فقیر را حیرت است که حکیم رودکی که به قول رشید سیزده صد هزار بیت شعر داشته چگونه یک باره‌گی همه از میان رفته و چگونه معدوم صرف شده است که این قبیل ابیات هم از او در میان نیست وقتی در تذکره تقی‌الدین اوحدی کازرونی هم دیده شده بود که اشعار حکیم رودکی با اشعار حکیم قطران با هم آمیخته شده است، همانا او نیز در این تشکیک بوده و اگر همه این اشعار را از قطران بشماریم پس اشعار رودکی بالمره از مرور دهور از میان رفته قلیلی هم که به نام او است از او نخواهد بود. علی الحساب مصلحت آن است که اشعاری که به نام رودکی مشهور است و در تذکره‌ها مسطور است در همین کتاب نشانی… پس در سر هر قصیده که نشانه را گذارده شود به اسم رودکی است و هر جا قاف است متعلق به حکیم قطران است بلی چه چاره که ظلم بالسویه عدل خواهد بود». اما صلاح‌اندیشی ایشان صورت نگرفته و در کتاب نشانه نگزارده‌اند.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق شکسته‌آمیز.
نوع کاغذ:سفید و کبود.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1182-1183.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: حاوی قصاید و مقطعات و چند غزل.
تاريخ: 20130415
محل و شماره بازیابی: 15485