منشآت

نبذة عن كتاب منشآت

شماره بازیابی: 8951/13
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-21123‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: منشآت [نسخه خطی]
کاتب: میرزا علیرضای رشتی مستوفی دیوان
تاریخ کتابت: پیش از ظهر 24 محرم 1250ق.
نام خاص و کميت اثر: 34پ – 49ر.
قطع: ‮شش، ‭235‬، یک برگ، ‭17/9‬*‭28/6‬، ‭27‬ سطر، ‭10/5‬*‭20/5‬‬.
يادداشتهاي کلي: (بنا بر نوشته فرهاد میرزا نام کاتب در آغاز نسخه آمده است).
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 3هذا اخر ما وجدته من نسخه الرسایل للامیر قابوس و بدیع‌الزمان و الرشید و غیرهم و اشعارهم و السلام. و قد حصل الفراغ من کتابتها ضحوه یوم الرابع و العشرین من شهر محرم الحرام من شهور سنه 1250.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق شکسته‌آمیز.
تزئینات متن:عناوین و نشانیها و در بعضی از رساله‌های گزارشی ابیات اصلی به قلم شنگرف.
عناوین پیش از رنگ‌نویسی در حاشیه با قلم سیاه نوشته شده بوده است.
تزئینات نسخه:سطراندازی شده با قلم آهنی.
رکابه نویسی:دارد.
نوع کاغذ:حنایی آهار مهره نازک.
تزئینات جلد:‮میشن قهوه‌ای مقوایی ساده. قطر: ‭3/2‬‬.
جزوها 8 برگی.
بالای بیشتر صفحات جملات و کلماتی همچون «هو»، «یا علی مدد»، «یا علی ادرکنی»، «رب یسر یا علی مدد»، «رب یسر» و مانند آنها نوشته شده است.
در آغازین برگ نسخه فرهاد میرزا کاتب نسخه را هم معرفی کرده است: «هو. این مجموعه که مشتمل بر اشعار عرب و مکاتیب و خطب ادبا و شعرا و فصحاست از اول تا آخر بخط مرحوم مغفور میرزا علیرضای رشتی مستوفی دیوان اعلی است. کتاب کوشی الروض خطت سطوره/ ید ابن هلال عن فم ابن هلال// و هممت به حتی توهمت لفظه/ نجوم لیال ام سموط لال، در دارالخلافه طهران – صانها الله عن الحدثان – در شهر صفر المظفر. اللهم اختمه بالخیر و الظفر سنه اربع و ستین و ماتین بعد الالف داخل کتابخانه این بنده درگاه جهانیان پناه شد بالبیع الشرعی و تملک الملی. اللهم انفعنا من فوایده و فرائده و شوارده و قصایده و انا العبد المذنب العاصی».
نقش مهر فرهاد میرزا در صفحه خاتمه آخرین رساله مجموعه هم دیده می‌شود.
برگ 5ر (از الحاقات آغاز نسخه) یادداشت فرهاد میرزا در پنجشنبه 11 شعبان 1264ق در طهران.
در برگ آخر نسخه تاریخ و ماده تاریخ وفات محمد شاه قاجار به خط فرهاد میرزا در شب سه‌شنبه 6 شوال المکرم 1264ق در قصر جدید محمدی المبنیه فی غربی التجریش من قراء شمیران از شب مزبور دو ساعت و سی و پنج دقیقه گذشته در سن 41 سال و یازده ماه قمری. با این ماده تاریخها «العاقبه للمتقین» و «محمد پادشاه در قصر جدید مرد».
2در حاشیه تصحیح شده.
با حاشیه‌نویسی فراوان.
میزان حاشیه‌ها در رساله‌ها مختلف متفاوت است. مثلا شرح دیوان امروالقیس بیشترین یادداشتهای توضیحی را در کناره صفحات و میان سطور دارد.
در حاشیه برگ 146ر دو بیت شعر به خط کاتب نسخه با این تاریخ در ذیل آن: «در منزل ابخوری از توابع دامغان باتمام رسید تحریرا سلخ ربیع الاول ستع1250.
این رساله جزو قسمت فهرست مطالب مجموعه است.
شامل این عناوین است:
– هذه رساله کتبها ابی اسحق الصابی الی الصاحب الجلیل کافی الکفاه اسمعیل بن عباد.
– رساله لابی حفص الشهر زوری الی الصاحب.
– جواب الصاحب الیه.
– لابی النصر محمد بن عبدالجبار العتبی فی جواب کتاب بعض اصدقائه.
– و له من کتاب تعزیه الی بعض اصدقائه و احبائه.
– من رقعه له.
– و له ایضا من کتاب فی التهنیه بعید النحر و الاستدعاء بالقدوم الی مجلس الانس.
– و له فی اهداء النصل.
– و له من غزله.
– و له یشکو الصمم.
– و له فی اهداء عوء اراک.
– و مما قاله فی النسیب.
– قال ایضا و کتب بها الی بغداد الی بعض اخوانه یتشوق الیه.
– و قال ایضا فیه.
– و له فی غلام اسمه بشر و کان یوجع ضرسه.
– و له ایضا.
– للامام ابی جعفر محمد بن عبدالله بن صالح الزوزنی.
– لغیره فی الشیب.
– لابی الحسن الباخرزی الی بعض من یناویه.
– و له کتب علی ظهر کتاب صنفه بعض الافاضل من اصدقائه.
– لبعضهم علی حض السفر.
– للامام الشافعی.
– لابن معتز العباسی.
– للامام العالم علامه العالم زین‌الدین بن سیدی الزنجانی.
– کتاب کتبه ابوالفضل احمد بن الحسین الملقب بالبدیع الهمدانی الی ابیه من سجستان و یشکر الملک العادل خلف بن احمد رحمه الله و ایاه.
– هذه قصیده انشاها ایضا فی الملک العالم العادل خلف بن احمد السجستانی.
– اخبرنی ابوالفتح البستی قال قد کنت عملت فی خلف بن احمد ثلث ابیات عن غیر قصد ابلغها ایاه…
– و قریب من هذه الصوره…
– انشدنی السید ابوجعفر الموسوی تبیین…
– و انشدنی ابو منصور الثعالبی فی فتح سجستان من قصیده.
– لشمس المعالی قابوس بن وشمگیر فی حال محنته بخراسان و تعزیه الیها.
– و لبعض اهل العصر فیه.
– و لابی منصور الثعالبی بعد رجوعه الی ملکه و استظهاره علیه.
– لابی الفتح البستی.
– هذه نبذه من امثال الفاظ الام ابی الطیب سهل بن محمد بن سلیمان الصعلوکی.
– کانه الم بقول القائل…
– و لبعضهم فیه.
– رساله کتبها ابونصر احمد بن محمد المیکالی الی شمس المعالی قابوس بن وشمکیرا قراینها کاتبه.
– من فصول کلام ابوالفضل عبیدالله بن احمد بن محمد المیکالی.
– و من قوله ایضا.
– و له فی جواب رساله (با چند شعر کوتاه و قطعه دیگر).
– من شعر ابوجعفر محمد بن موسی بن احمد القائم بن حمزه بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی‌طالب.
– قول ابی‌الفتح علی بن محمد البستی الکاتب فیه.
– و لبدیع الزمان الهمدانی.
– لبعض اهل العصر فیه.
– و فیها لابی عبدالله العلکانی الغواص.
– من نثره [ابوالبرکات علی بن الحسین بن علی بن جعفر بن محمد الملقب بجوزان الحسین بن علی بن محمد و هو الملقب بالدیباح بن جعفر بن محمد بن الصادق بن الباقر بن علی بن زین‌الدین (کذا) بن الحسین بن علی بن ابی‌طالب] فصل کتبه الی صدیق له.
– و من قوله ایضا فی العیاده و هو کان مریضا.
– و من نظمه قوله.
– و کتب الی ابوبکر الخوارزمی.
– من منشور القاضی ابوالقاسم علی بن الحسن الذاودی بهرات.
– من قوله.
– و مما انشدینه من قلاید شعره.
– و له ایضا.
– و قال یرثی ابا سلیمان الخطائی.
– و قد وصف ابوالفتح البستی فضله فی ابیاته.
– و من اعیان نجوم‌الدوله ابونصر احمد بن محمد بن عبدالصمد الشیرازی.
– فمما وقع الی من نسج قلمه و حر کلمه کتاب خاطب به بعض اخوانه.
– هذا کتاب کتبه بدیع‌الزمان احمد بن الحسین الهمدانی الی الامیر ابی‌نصر احمد بن محمد السامانی و جعله مقدمه الوفود علیه و باذل به من زعایب الایادی ما لا یصل الاوهام الیه.
– و له فیه عند رجوعه عنه.
– و لابی الفتح البستی ایضا.
– للامام العالم العامل الکامل المحسن رشیدالدین تاج الاسلام و علامه الزمان محمد بن محمد بن العمری المعروف بالوطواط.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– و له ایضا الی من اتهمه بالاغاره علی کتبه.
– اخری له الیه ایضا و فیها ابراق و ارعاد.
– اخری له الی الحسن المعروف بالقطان.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– و له فی تهنیه العید.
– و له یستدعی شعره.
– لبدیع المعجز العلامه احمد بن الحسین الهمدانی.
– و له الی قاض.
– و له فی الملک العالم خلف ابن احمد ملک سجستان.
– و له ایضا.
– کتب هذا الکتاب الامام رشیدالدین الی امام غریب نزل فی دار بعض اصدقائه و قد استکتبه صاحب الدار.
– کتاب کتبه الشیخ ابوسعید بن ابی الخیر المیهنی الی الرئیس ابی علی بن سینا.
فاجابه الشیخ الرئیس.
– لبدیع العلامه المعجز احمد بن الحسین الی ابی علی بن سیمجور صاحب الجیش بنیسابور.
– کتب هذه الرساله عن السلطان محمود الی الوزیر ابی العباس حین کسر السلطان عسکر الترک و هزم الملک ایلک خان صاحب بخارا بالقهر و کسر الظهر.
– للقاضی ابی الحسن الجرجانی یمدح الامیر باتوس.
– للشیخ ابی‌الفتح البستی یمدح الملک العادل خلف بن احمد.
– و له.
– لرشیدالدین محمد بن محمد العمری المعروف بالوطواط الی کاتب یزاحمه و یبرم علی اداته و دواته.
– رسایل ابوالفضل احمد بن الحسین الهمدانی؛ کتب الی بعض الصدور یستقضی حاجه صدیق له.
کتب الی الشیخ ابی‌الطیب سهل بن محمد بن سلیمان الصعلوکی.
– کتب الی بعض الصدور فی معایب شعر ابی‌بکر الخوارزمی.
– و له الی ابی‌نصر المرزبان.
– و له الی الشیخ محمد بن سلیمان الصعلوکی.
– و له الی القاضی ابی‌القاسم علی بن احمد یشکو القاضی ابابکر الخسیری.
– قال الشیخ الامام الکبیر ابوالحسن علی بن عبدالله بن علی فی المواقف المقدسه الامامیه النبویه المستظهریه.
– لعضدالدوله ابی شجاع فنا خسرو الدیلمی من ملوک الدیالمه.
و در حاشیه (از ص 47 به بعد):
– و منه ایضا فی وصف الخمر یصفها فی اثناء مقاله.
– و قوله ایضا.
– و قوله ایضا.
– و له فی من خلف الوعد.
– و له من کتاب.
– و له من رساله للشیخ من الصدور.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– و له ایضا.
– فی بعض من عزل عن ولایه جماله و نقص حسنه بعد کماله.
-فصل من رقعه الی الخوارزمی و هی اول مکاتب به.
– فصل من کتاب له الی ابیه.
– فصل من رقعه الی خلف.
– و منها.
– رقعه له الی مستمیح عاوده مرارا.
– رقعه.
– فصل من رقعه.
– فصل من کتاب له الی ابن فارس.
– و منه.
– فصل فی التماس الحل.
– فصل من رقعه.
– رقعه لی الی ابن محمد اسمعیل بن محمد.
– فصل.
– و من هذا الفصل.
– فصل.
– و من رقعه الی بعضهم.
– من اخری.
– من رقعه الی خطیب المجالس.
– فصل.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در برگهایی که بین رساله‌ها سفید مانده‌اند اثر سطراندازیها کاملا واضح و مشخص است.
مشخصات اثر:
یادداشتهای تملک:
شکل و سجع مهر:
متن يادداشت:
در آغازین برگ نسخه یادداشت تملک فرهاد میرزا.
خریداری کتابخانه پیش از سال 1230ش.
زیر تملک فرهاد میرزا مهر بیضوی کوچک او به نقش: «نایب الایاله» با تاریخی که ظاهرا 1252 باشد.
برگ 5ر مهر چهارگوش طغرا مانند فرهاد میرزا با نقش: «نایب الایاله 1264» به خط ثلث.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 1/29، صفحه 452-455.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: نام مجموعه در ابتدا «مجموعه رسایل و اشعار و شرح قصاید عربی» نوشته شده است.
صحافي شده با: قصیده نشاطی خان1035289
تاريخ: 20120904
محل و شماره بازیابی: 122401