نخبه التواریخ فی مواد التاریخ(از: اسماعیل بن محمدتقی مستوفی تفرشی، دبیر (سده 14ق))

شماره بازیابی: ‮‭8998‬‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-21671‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: نخبه التواریخ فی مواد التاریخ/ از: اسماعیل بن محمدتقی مستوفی تفرشی، دبیر (سده 14ق)
کاتب: اسماعیل بن محمدتقی مستوفی تفرشی
تاریخ کتابت: سده 14ق.
قطع: ‮دو، ‭46‬، یک برگ، ‭11/6‬*‭18/1‬، ‭12‬ سطر، ‭7/5‬*‭12/5‬‬.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1ز بعد حمد خدا و درود پیغمبر/ که هست زیور اوراق و زینت دفتر
نگارنده این بیانات المحتاج الی مغفره ربه القدیر اسمعیل مستوفی تفرشی و دبیر عفی الله عن جرائمه چنین عرضه می‌دارد که در زمان مقرون به سعادت و اوان سلطنت.
2انجام موجود: این که در کتب مضبوط است که رفتن فرعون و هامان به بالا به واسطه صندوق دگر کس بوده همانا لغات آن را که از مرور انقلاب دوران تغییر به هم رسانده فهم.
تزئینات متن:عناوین مشکی جلی.
رکابه نویسی:دارد (همه صفحات پشت و رو رکابه دارد).
نوع کاغذ:صنعتی نخودی آهار مهره.
تزئینات جلد:‮میشن عنابی مجدول، عطف چرم جدید. قطر: ‭1/4‬‬.
آغاز نسخه یک صفحه معرفی کتاب از باستانی‌راد.
مولف در کنار بعضی از ماده تاریخها و یا یادداشتها برای تفنن و تزئین گل بوته‌های کوچکی نقاشی کرده است.
مولف مطالب خود را بر یک طرف کاغذها نوشته بود که بعدا دو به دو این کاغذها را به هم الصاق کرده‌اند، البته بعضی از صفحات از هم جدا شده‌اند. هم عمل چسباندن و هم جدا کردن صفحات به صورت ناشیانه‌ای انجام شده است.
جلد مرمت شده است.
ماخذ فهرست: جلد 1/29، صفحه 583-584.
الاول: در بیان اجمال احوال و اعمار حضرت خاتم النبیین و ائمه طاهرین صلوات الله علیهم اجمعین که از روی حقیقت علت غائی موجودات و بنای مسلمانی و کمال مدنیت از تاریخ ظهور وجود ذیجود ایشان است و بس و در ذکر اسامی خلفای بنی‌امیه و بنی‌عباس معاصرین و معاندین ائمه هدی.
الثانی: در ذکر اسامی سلاطین آل‌بویه که ایشان را دیالمه خوانند و طلوع و افول سلاطین صفویه مروجین مذهب حقه جعفری و سلاطین بعد از ایشان الی یومنا هذا.
الثالث: وجیزه ارتحال العلماء در تاریخ بعضی از علماء متقدمین و معاصرین.
الرابع: وجیزه نصب و عزل در بیان بعضی از امراء و وزراء متعلق به ایام دولت قاجاریه.
الخامس: وجیزه انتقال الحکماء و الشعراء در تاریخ چند تن از حکماء و شعراء متقدمین و معاصرین.
السادس: وجیزه ازیحه الحوادث در بیان بعضی از قضایاء اتفاقیه این زمان.
السابع: وجیزه قانونچه در ذکر اخذ و طرد حروف مواد تواریخ.
الثامن: وجیزه موازین الاعداد در بیان سهولت جمع ساختن حروف ماده تاریخ.
الخاتمه: در فواید و اختصاص این صنعت.
به نظر می‌رسد فهرست مطالب بالا در تنظیم نهایی دچار تغییر شده است زیرا در ص 107 وجیزه دوم کتاب به ارتحال علماء و فقهاء عظام به ترتیب تقدم رحلت متقدمین بر متاخرین اختصاص یافته که در مقدمه به عنوان وجیزه سوم دانسته شده است.
به جز ماده تاریخ در مواردی مولف اشارات کوتاهی به وقایع تاریخی زمان خود نیز کرده است (مانند ص 90-93 درباره جنگهای ایران و روس و شکست قشون ایران و خیانت بعضی سرکردگان و علماء و نقش عباس میرزا ولیعهد؛ ص 94-95 درباره تاریخ انقراض دیبای ششتری از انقراض استادان آن فن از علت شیوع طاعون؛ ص 98-99 آثار خیرات و مبرات فتحعلی شاه قاجار؛ ص 110 درباره دیدار فتحعلیشاه با میرزای قمی و جز آنها).
مقدمه کتاب نوشته شده در سال 1315ق به نام مظفرالدین شاه قاجار (1314-1324ق). اما جدیدترین تاریخی که در آن دیدم مربوط به بازگشت مظفرالدین شاه از سفر فرنگ در سال 1320ق است (ص 107).
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف در کار نوشتن تاریخ مفصلی با نام آثار الوقایع بوده است ولی از آن جا که تالیف آن زمان زیادی را طلب می‌کرده؛ ماده تاریخها و قطعات تاریخی جمع شده را در این کتاب مختصر مرتب کرد. در حقیقت نخبه التواریخ پیش درآمدی بر تاریخ مفصل اسماعیل دبیر است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1دارای خط‌خوردگی و افزودگی.
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت: خریداری از حسینعلی باستانی‌راد در آذر 1348ش.
يادداشت عمليات: نسخه از وسط و انجام افتادگی دارد موجودی نسخه شامل مقدمه کتاب، وجیزه اول، بخشی از وجیزه دوم و سوم و چهارم است. در پایان هم بخشهایی درباره قاعده استخراج ماده تاریخ باقیمانده است. صفحات افتاده بدین ترتیب است: صفحات 32-87، 133-136، 143-180 و 183-184.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: نک: مرعشی، 20/ 6 (با نام تواریخ منظوم)، نشریه نسخه‌های خطی، 5/ 230؛ نسخه پژوهی، 2/ 235 – 236.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: کتاب خلاصه‌ای از وقایع تاریخی از زمان صدر اسلام تا عصر مولف را به صورت ماده تاریخ دارد و در هشت وجیزه تنظیم شده است:
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): تاریخ
تاريخ: 20121023
محل و شماره بازیابی: 185614