نزهه القلوب

شماره بازیابی: ‭3321/7‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-30962‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: نزهه القلوب [نسخه خطی]
تاریخ کتابت: ق 11ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 207-255.
قطع: ‮بیاض رقعی. ‭3/5‬*8*‭18‬سم. ‭539‬ص. ‭27-28‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1حق سبحانه و تعالی وجود آدمی را از صفات ملکی و شیطانی که تاثیرش خصال جمیله وردیه تواند بود ممزوج آفریده… .
2… چنانکه رسول (ص) فرموده و الله لو لا الله ما اهتدینا… حق سبحانه همگان را توفیق طلب این راه هدایت کناد بفضل و کرم و منت خوشی انه علی علی ما یشاء قدیر تمت.
تزئینات متن:عناوین به سرخی نوشته شده.
نوع کاغذ:اصفهانی.
تزئینات جلد:تیماجی سبز.
تعداد سطر در هر صفحه 27-28.
نظر اول. (در نسخه حاضر نیست). نظر دوم. شرح فضائل و رذائل. در این بخش 50 فضیلت و 25 رذیلت یاد کرده و در این‌باره (پس از پایان ذکر فضایل و پیش از آغاز رذایل) گوید: فضائل محدود است و رذائل نامحدود بدین سبب دواعی شر بسیار است و دواعی خیر اندک. هر چند این لوح سترده و این طریق ناسپرده و این در بسته این مهر نشکسته… و این لعل در کان و این بلبل بی الحان… و این مشک در نامه بهتر است و به شرح و تفصیل خصائل رذائل هیج حاجت نیست چه اکثر این روزگار درین معنی به درجه کمال‌اند و از حد مقال… اما به معنی آنکه گفته‌اند
یک چند مدیح راد مردان گفتیم/ امروز بجای سفلگان میگویم
شمه‌ای از آن باز نمودن… هم مناسب آنکه هر چند بدی بر دواعی نیکی در عدد افزونی دارد اما چون در ترتیب، برتری دواعی نیکی راست، در این شرح بیست و پنج رذیلت که نصف مره فضائل بود ایراد کنیم و این صفات را اهل دین مهلکات گویند.
نظر سوم. صفات و آثار نفوس (در این بخش به ترتیب درباره قدرت و آثار نفوس انبیاء نفوس اولیاء، نفوس ارباب فراست نفوس کاهنان و نفوس عموم خلائق سخن گفته و در ذیل بیان آثار نفوس ارباب فراست، قدرت درک قائفان و اقسام علم قیافت را بیان داشته است).
نظر چهارم. در عشق اولی و مطلب مولی و تشویق بریاضت. در این کتاب به شیوه کتاب نزهه الارواح نثر آمیخته به قطعات شعر است و اشعاری از فردوسی، سعدی، خواجه نصیر جلال‌الدین تبریزی قاضی نظیرالدین اردبیلی و دیگران و یا بدون نام را سراینده است.
همچنین از این کتاب‌ها و کسان یاد شده: از ابومحمد سالک، اخلاق ناصری، منثور الحکم، جامع الحکایات، مصابیح، ابراهیم سعید هروی، امام‌الدین رافعی (شعر)، شیخ قصار، مجمع الفوائد، شیخ شبلی با یزید بسطامی، صدر بغدادی کتاب مکرالله، یعقوب کندی و در پایان نظر چهارم از اصطلاح مردم قزوین (قزوانه) یاد کرده و پیداست قزوینی بوده است. چلبی از نزهه القلوب سلیمان بن محمد سواری که در اخلاق و به عربی است یاد کند و گوید: «وی خود این کتاب را بفارسی برگردانیده و چیزهایی بر آن افزوده و آنرا بهجه الانوار نام داده و سپس شرحی بعربی بر آن زهره الریاض نوشته».
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:شکسته نستعلیق تحریری.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1این نسخه به خط ها و قلم‌ها مختلف در سال‌های مختلف از جمله خط حکیم مومن و محمدباقر طبیب تنکابنی این دفتر نخست در دست رضا قلی هدایت و سپس در دست معتمدالدوله عبدالعلی متخلص به عبدی پسر فرهاد میرزا بوده و یادداشت‌های هر دو در دفتر دیده می‌شود. در ص 537 مرحوم رضا قلی خان هدایت به خط خود نوشته است، «هو الله تعالی این بیاض که فی المثل برجیست پر اختر حکمت و درجی پر گوهر معرفت فقیر الراجی لعنایت رضا قلی المتخلص بهدایت در ری خریداری نموده. 1258» و سپس در ص 539 پس از چند بیت از الهی که ظاهرا به خط خود او است و در صدر آن نوشته: «الهی عفی عنه» باز مرحوم هدایت به خط خود نوشته است: «این کراس بیاض را که مطالعه مطالع شموص مطالب و مقاصد نکات حکمت آیاتش دیده دل را ضیا دهد و سویدای قلب از سوداش سلب شود و غالبا رسالتش بخط مرحوم حکیم مومن تنکابنی صاحب تحفه است و بعضی را بصوابدید وی نگاشته‌اند…».
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه 4306.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: در بالای نسخه نوشته است: «زبده من کتاب نزهه القلوب فی الاخلاق الفضیله و الرذیله». این کتاب دارای دو بخش فضایل و رذایل است و مولف هریک را به ترتیب حروف الفبا یاد کرده نخستین صفت فضیلت امانت و آخرین وقار است و نخستین رذائل، استهزاء و آخرین آنها مزاح است و پس از آن نظر سوم و چهارم. چنین پیداست این کتاب دارای چهار نظر است:
صحافي شده با: رساله الفقر 498457
تاريخ: 20130709
محل و شماره بازیابی: 122611